‘Filmler zamanın belgesi olarak kalacak’

2006 yılında ‘Esma’nın Sırrı / Grbavica’ ile Berlin Film Festivali’nden Altın Ayı kazanan Bosnalı yönetmen Jasmila Zbanic, önceki hafta Pera Müzesi’nin konuğuydu. Pera Film’in ‘Bosna Sancak Kültür Günleri’ kapsamında Gerçekliğin Şiirselliği adlı bir seçkide beş filmini gösterdiği Jasmila Zbanic’le kariyerini konuştuk.

Dönüp baktığımızda ‘Esma’nın Sırrı’nı nasıl görüyorsunuz?

Açıkçası filmlerimi gösterime girmesinin ardından bir daha izlemiyorum. Evet, benim bir parçam ve bu yüzden üzerimde bir etkileri var. Onları çekmesem aynı insan olamazdım.

‘Esma’nın Sırrı’nın yazım ve yapım sürecinin sizin için duygusal açıdan çok zor olduğunu, ancak bilinçaltınızla bu zorlukları aştığını söylemiştiniz.

‘Esma’nın Sırrı’nda tecavüz kurbanlarıyla ilgili araştırma yapmak zorundaydım. Bu da duygusal açıdan çok zordu. Ve tabii başka güçlükler de vardı. Ancak zorlukları ele aldığım konu ve kendimle ilgili bir şeyler öğrenmek için bir fırsat olarak görüyorum. Bilinçaltı; duygular, önceki yaşamlarınızın bilgisi, doğa ve evrenin yer aldığı bir havuz. DNA’mız keşif gezisindeki okul çocukları gibi içimizden akıp gidiyor. Bilinç üstüyle buna bir düzen getirmeye çalışıyoruz.
n Filmlerinizde ilhamınızı nereden alıyorsunuz? Sizi yeni bir senaryoya yazmaya iten nedir?
Her zaman saplantıyla başlar. Bir şey duyarım veya beni huzursuz eden bir deneyim yaşarım. Artık aynı kişi değilimdir. O konuyu düşünmeye, onunla nefes almaya başlarım. Onunla uyurum, rüyamda onu görürüm. Bir olay, bir hikâye veya bir anlık bir şiirsellik de bu duyguları başlatabilir.

Aynı zamanda yapımcısınız ve sadece kendi filmlerinizin yapımcılığını üstlenmiyorsunuz. Yapımını üstlendiğiniz filmleri nasıl kriterlerle seçiyorsunuz?

Ortağım Ibrahimovic Damir’le hassasiyetlerimizi ve dünya görüşümüzü paylaşan filmlerin yapımcılığını üstleniyoruz. Küçük bir yapım şirketiyiz. Dolayısıyla istediğimiz kadar fazla film yapamıyoruz. Ama Mirjana Karanovic’in ‘Good Wife’ adlı filminin yapımcılığını üstlendiğimiz için çok gururluyurz. Grbavica, ‘Esma’nın Sırrı’nda Esma’yı canlandıran Sırplı oyuncu. Toplumumuzdaki gizli konulara parmak basan harikulade, cesur ve yetenekli bir sanatçı.
n Kariyerinize başlamanızdan bu yana Bosna’daki değişimi nasıl görüyorsunuz? Bu değişim filmleriniz etkiledi mi?
Politik durum her zamankinden daha kötü. Politikacılar hiçbir ilerleme sağlayamıyor. Birkaç istisna var ama azınlıktalar. Bazen Orta Çağ’da yaşıyormuşuz gibi hissediyorum. Maalesef kültürün Bosna’da ne kadar önemli ve güçlü olduğunu anlayamıyoruz.

Coğrafyamızın en başarılı çalışmaları filmler’

Bosna sineması hakkında fikrinizi merak ediyorum. Savaşın ardından yaşananları göstermenin en önemli aracına dönüştü sinema. Bilmiyorum katılıyor musunuz?

Filmler insanları bir araya getirir. Bize başkalarını anlama, onların hislerini hissetme imkanı verir, sizinle konuşur. Size katılıyorum. Bizim coğrafyamızın en başarılı çalışmaları filmler. Hep de zamanın belgesi olarak kalacaklar.

Yeni filminizde Srebrenitsa Katliamı’nı konu alacaksınız. Biraz bahsedebilir misiniz?

Senaryo, Birleşmiş Milletler için çevirmen olarak çalışan Bosnalı Hasan Nuhanovic’in gerçek hikâyesinden yola çıkıyor. Aralarında ailesinin olduğu binlerce Bosnalı’ya Birleşmiş Milletler kampından çıkmaları gerektiğini tercüme ediyor. Yıllar sonra ailesini toplu mezarda buluyor. Çok derin ve duygusal bir hikâye. Bugünün Avrupasını anlatıyor. Senaryo hazır, destek bekliyoruz. Destek gelirse gelecek yıl çekimlere başlamayı ümit ediyoruz.