4 bin yıl önce kadının adı vardı

Dünya Taşlardan İstanbul

Kayseri’deki Kültepe-Kaniş Karum ören yerinde Ankara Üniversitesi öğretim görevlileri humalı bir çalışma yürütüyor. 67 yıldır süren kazı çalışmaları sonucunda elde edilen bulgular, tam 4 bin yıl öncesinde kadın hakları, hukuk ya da ticaretin nasıl olduğuna ışık tutuyor. Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu’nun yönetimindeki kazı çalışmalarında görev yapan Asuriyolog Yard. Doç. Dr. Hakan Erol ve Yard. Doç. Dr. Murat Çayır’la iletişime geçtik. Akademisyenlerin verdiği bilgiye göre, MÖ 1950-MÖ 1750 yıllarında okuma yazmanın Batı’ya oranla gelişmiş olduğu Anadolu topraklarında, 23 binin üzerinde ticari anlaşma ve hukuksal belge bulunuyor. Bugünkü şirketlerin muhasebe kayıtlarını aratmayacak tabletler, UNESCO dünya bellek listesi tarafından koruma altına alınmayı bekliyor.

MÖ 1950 - MÖ 1750 yıllarında Anadolu’nun göbeğinde yazılan Kültepe tabletleri arasında evlenme, boşanma, miras, nafaka ve evlat alma gibi aile içi hukukuyla alakalı belgeler bulunuyor. İşte hukuksal anlamda büyük önem taşıyan belgelerin içerikleri:

- O yıllarda Asurlularla Anadolu halkının evlilikleri sonlanırsa, boşanma mukaveleleri karşılıklı anlaşma esasına dayanıyor.

İkinci eş yasak

- Tabletlerde ikinci bir eş almanın yasak olduğu, alındığı takdirde de erkeklerin para cezasına çarptırılacağı bilgisi yer alıyor.

- Belgelerde, boşanma durumunda her iki tarafın da hukuki hakları olduğu bilgisi yer alıyor.

- Boşanma sonrası tarafların din veya ırk fark etmeden gönlü kimi isterse onunla evlenebileceği, herhangi bir kısıtlamanın olmadığı belirtiliyor.

Nafaka hakkı var

- Tabletlerde yer alan boşanma belgelerinde mal paylaşımı, miras ve nafaka konularına değiniliyor. Evli bir çiftin boşanması durumunda, evin her ikisinin olduğu, öldükleri zaman evlerinin çocuklarına kalacağı gibi bilgiler buunuyor.

- Günümüzde de boşanmaların en önemli sorunları arasında gösterilen ‘nafaka’, o yıllarda ‘hukuk çerçevesinde’ işleniyor.

- Eşlerinden boşanan kadınların ileride geçim sorunu yaşamaması için ‘nafaka’ aldığı bilgisi tabletlerde yer alıyor.

- Bir çiftin boşanma belgesinde, erkeğin kadına ekonomik yardım sağlayacağı sözünün verilmesi, kadın erkek eşitliğinin o yıllarda da varlığını gösteriyor.

- Günümüzde Anadolu’nun bazı yörelerinde yaygın olan, kocası ölen kadının kayınpederi veya kayınbiraderi ile evlendirilmesi geleneğinin o yıllarda var olduğuna dair hiçbir iz olmaması ise eski Anadolu’nun hukuksal gücünü ortaya koyuyor.

- Miras konusunda ise, ‘çocukların anne ve babalarına bakma yükümlülüğü olduğu ve mirasın anca anne ve baba öldükten sonra paylaşılabileceği’ bilgileri yer alıyor.

- Miras yüzünden çıkan kardeş kavgalarıyla ilgili hukuksal düzenlemeler mahkemeye taşınıyor. Durum, o dönemin hukuksal gücünü ortaya koyuyor.