AB daha fazlasını bekliyor

AB-Türkiye ilişkilerinin en sorunlu konularından birini asker-sivil ilişkisindeki dengenin bir türlü tutturulamaması oluşturuyor. Brüksel, asker-sivil ilişkilerini AB standartlarına çekme amacıyla yapıldığı belirtilen ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından onaylanan son düzenleme konusunda teknik detaylara değil genele bakan bir yaklaşım sergilemeyi tercih ediyor.
Şubat 2008’de yayımlanan Katılım Ortaklığı Belgesi’nde (KOB), “Güvenlik Güçlerinin Sivil Denetimi” başlığı altında “Askeri mahkemelerin yargı yetkisinin askeri personelin askeri görevleriyle sınırlandırılması” beklentisi dile getiriliyor.
Bu beklentinin içini dolduracak, detaylarını belirleyecek ve uygulamada nasıl bir yol izleneceğine karar verecek olan ise Türkiye. Bu nedenle AB, içerik hakkında yorum yapmaktansa genel beklenti olan askerin yetkilerinin Birlik standartlarına çekilmesi paralelinde gördüğü bu değişiklikler için “Doğru adım” demenin ötesine geçmiyor.
2006 tarihli KOB’da askeri mahkemelerle ilgili beklentisini, “Askeri mahkemelerin sivilleri yargılama yetkilerinden geriye kalanların da kaldırılması” ifadesiyle sınırlayan AB’nin Kasım 2008’de yayımlanan İlerleme Raporu’nda askeri mahkemelerin rolü konusunda herhangi bir tespitte bulunmamış olması da dikkat çekiyor.
Üst düzey bir AB yetkilisi, “Türkiye’deki asker-sivil ilişkisinin ve askerin siyasi hayattaki rolünün niteliğini başından bu yana sorun olarak görüyoruz. Bu alanda gerek AKP döneminde gerekse daha öncesinde bazı önemli adımlar atıldı. Son değişiklikleri de bu çerçevede atılmış adımlar olarak değerlendiriyoruz. Ancak bu son adımla tüm beklentilerimiz karşılanmış olmuyor. Unutulmaması gereken Türkiye’nin asker-sivil ilişkileri alanında ve daha bir çok alanda atması gereken çok sayıda adım olduğudur” dedi. Son KOB’da askeri mahkemelerin yetkilerinin sınırlandırılması talebinin yanı sıra ordu üzerindeki sivil denetimin AB ülkelerindeki uygulamalarla uyumlu hale getirilmesi, ordunun siyasi konulara müdahalesinin önlenmesi, ulusal güvenlik stratejisinin oluşturulmasında ve uygulanmasında sivillerin denetim işlevlerini tam olarak yerine getirmesinin sağlanması da yer alıyor. 

Harcamalara gözaltı
Güvenlik işlerinin idaresinde tam şeffaflık ve askeri harcamalara tam parlamenter gözetim sağlanması da AB’nin bu alandaki diğer kısa vadeli beklentilerini oluşturuyor.
AB’nin birçok ülkesinde askeri mahkeme bulunmuyor. Bulunanlarda da bu mahkemeler oldukça kısıtlanmış yetkiyle görev yapıyor.