Binalara Depreme Karşı "Hacıyatmaz" Dengesi

SAMSUN (AA) - FATİH MEHMET KÜRKÇÜ / MUSTAFA ÇAVUŞ - Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Azer Arastunoğlu Kasımzade, geliştirdikleri "hacıyatmaz"ın dengede duruşuna benzer sistem ile deprem anında binaların hasar görmemesini hedeflediklerini bildirdi.

Kasımzade, AA muhabirliğine yaptığı açıklamada, üniversitelerinin ev sahipliğinde 24-28 Ekim'de Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi'nde düzenlenen, farklı ülkelerden ve Türkiye'den çok sayıda akademisyenin katıldığı Uluslararası Depreme Dayanıklı Yapılar Kongresi'nin başarıyla tamamlandığını söyledi.

Kongrede depremde binaların hasar almasını önleyecek "Küresel Temelli Yapısal Sismik İzolasyon Sistemi" projesini sunduklarını anlatan Kasımzade, son yıllarda yapılan araştırmalarda uzun ve güçlü deprem dalgalarının etkilerine karşı sismik izolasyonlu yapıların bile güvensiz olduğunun ortaya çıktığını ifade etti. Kasımzade, özellikle Meksika ile Japonya'daki Fukuşima Nükleer Elektrik Santraline ciddi hasar veren Tohoku depremlerinin bu gerçeği ortaya koyduğunu dile getirdi.

Kasımzade, depremin etkilerinden ve yıkımdan korunmak amacıyla bilim adamlarının binaların tabanına sismik izolatörler yerleştirdiklerini, ancak bunun da binaları koruyamadığını vurgulayarak, şu değerlendirmede bulundu:

"Meksika depreminde, depremin odak noktasından 350 kilometre mesafede 25 kilometrekarelik alan tamamen çöktü. Bu yapıların çökmesinin ana nedeninin rezonansa yakalanmaları olduğu belirlendi. Bundan sonra dünyada ilgili deprem yönetmeliklerinin değiştirilmesi doğrultusunda çok çalışmalar yapıldı. Günümüzde binaların sadece tabanının sismik yalıtılması ile bu işi çözmek mümkün değil. Bu kongrede bu sorunun çözümü için iki önemli yeni yapı türü ortaya konuldu."

Ondokuz Mayıs Üniversitesi olarak pasif kontrol sistemi esasında uzun dalgalı güçlü deprem etkilerinden etkilenmeyen "Küresel Temelli Yapısal Sismik İzolasyon Sistemi" projesiyle yeni bir yapı türü geliştirdiklerini anlatan Kasımzade, önemli yapılara sistemin uygulanabileceğini belirtti.

Kasımzade, çalışmayla yapıya küresel temel üzerinde ters pandülüm davranışı sağlanacağına işaret ederek, şöyle dedi:

"Günümüzde ağırlıklı olarak üretilen deprem taban izolatörlerinin periyodu 4 saniye ile sınırlıdır. Depremlerin periyodu ise 60 saniyeye kadar uzanabiliyor. Bu aradaki tüm depremler tehlikeli oluyor ve deprem taban izolatörlü binalar dahil yapılar korunmasız oluyorlar. Bizim geliştirdiğimiz sistemde küresel temel üzerinde geleneksel deprem taban izolatörleri kullanıyoruz. Ters pandülüm davranışı sağlanmakla yapının periyodunu istediğimiz kadar ayarlayabiliyoruz. Basitçe ifade etmek gerekirse, hacıyatmazın dengede duruşuna benzetilebilir. "

Kasımzade, projenin Çevre ve Şehircilik Bakanlığıyla yapılacak çalışmayla öncelikli stratejik ve riskli binalar başta olmak üzere hastaneler, önemli kamu binaları ve alışveriş merkezleri gibi binalarda uygulanabileceğini dile getirdi.

- Proje Japon bilim adamlarının ilgisini çekti

Projeyi 2015 yılında Japonya'da, Osaka Üniversitesinde düzenlenen "Uluslararası International Symposium on Disaster Simulation" sempozyumunda Japon bilim adamlarıyla paylaştıklarını ifade eden Kasımzade, projenin büyük ilgi gördüğünü ve çalışmaların birlikte yürütülmesi yönünde teklif aldıklarını belirtti.

"Uluslararası Depreme Dayanıklı Yapılar Kongresi" ne davet ettikleri Japon bilim adamlarıyla projenin geliştirilmesi ve hayata geçirilebilmesi için görüşmeler yaptıklarını belirten Kasımzade, "Japon bilim adamları projemize ilgi gösterdi. Projenin geliştirilmesi için birlikte ortak çalışma yapacağız. Maliyetler konusu başta olmak üzere projenin uygulanması yönünde çalışmalar yapacağız." diye konuştu.

Projenin İtalya'da Salerno Üniversitesinde gerçekleştirilen "Theoretical and Applied Mechanics" kongresinde de sunulduğunu ve orada da takdir gördüğünü ifade eden Kasımzade, "Yüksek yapıların temeli pratik hesapla yaklaşık yüksekliğinin üçte biri kadar hesaplanır. Örneğin 90 metre yüksekliğinde bina yapıyorsunuz, temel hazırlığında yer altında yaklaşık 30 metre derinlikte alan genellikle aktif kullanım dışında kalmakta. Geliştirdiğimiz sistemde ise temelin içini de tamamen kullanmış oluyoruz." sözlerine yer verdi.

Kasımzade, 2015 yılında başlattıkları projenin çalışmalarının sürdüğünü, geldikleri son aşamayı Uluslararası Depreme Dayanıklı Yapılar Kongresi'nde paylaştıklarını bildirdi.