Bu atasözlerini sözlükten silin

İçerdiği cinsiyetçi atasözü ve deyimler nedeniyle 2013 yılında CHP’nin soru önergesine konu olan Ömer Asım Aksoy’un kaleme aldığı “Atasözü ve Deyimler Sözlüğü”, bir velinin ilkokuldaki kızının halen aynı sözlüğü kullandığını fark edip, sosyal medyada sözlükten “Onbeşinde kız ya erde ya yerde” atasözünü paylaşması ile yeniden gündeme geldi.

Geçtiğimiz yıllarda yapılan tartışmalara ve itirazlara karşın halen ilkokul öğrencileri tarafından sözlüğün kullanılması uzmanların da tepkisini çekti. Dil bilimciler, çocuklar için hazırlanan sözlüklerde yer alan atasözleri ve deyimlerin seçilmesi gerektiğini belirtirken eğitimciler de benzer şekilde çocuklar için bu tür sözlüklerin özel olarak hazırlanması gerektiğini savunuyorlar.

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı Canan Güllü ise, “Toplumu var eden unsurları değerlendirirken dilimize çok dikkat etmek zorundayız” diyor.

‘Kurul oluşturulmalı’

Sakine Esen Yılmaz (Eğitim-Sen Genel Sekreteri): “Bu sözlük daha önce gündeme geldiğinde tekrar baskı yapılmasın, yayınlanmasın demiştik. Bizler tekrar bütün ders kitaplarını cinsiyetçi söylemler açısından gözden geçireceğiz. Kitapların bu duyarlılıkla revize edilmesi için başvuru yapacağız. Deyimler sözlüğü de evet belki yardımcı ders kitabı değil, piyasada herkesin hazırladığı yayınlanan şeyler ama aslında her yıl okutulacak kitapların Talim Terbiye Kurulu’ndan geçirilmesi gerekiyor.

Cinsiyet eşitliği bakımından ayrı bir kurul oluşturularak, kitapların bu kurul denetiminden sonra yayınına izin verilmesi gerekiyor. Aslında çocuklara yönelik hazırlanan dar kapsamlı atasözü ve sözlükler var. Çocukların kullandığı sözlüklerin onlara yönelik hazırlanmış olması gerekiyor.”

‘Başka bir yorumu yok’

Necmiye Alpay (Dilbilimci): “Bu atasözü açık şekilde ‘15’inde kadın ya evlenmiş olmalı ya da mezarda olmalı’ anlamına geliyor. Başka bir yorumu yok. Bu durum iki açıdan değerlendirilmelidir. Bir dil alanında bir de çocuk psikolojisi alanında. Çocuk psikolojisi benim uzmanlığımda değil ama dil konusunda bu konuda söylenmesi gerekenler var. Öncelikle ‘Her atasözünü sözlüğe alacağız’ diye bir kural yok.

Özellikle çocuklara yönelik olan sözlüklerde, bazı atasözleri sözlük dışı bırakılabilir. Büyüklere yönelik sözlüklerde ise şöyle bir uygulama vardır özellikle yurtdışında, bütün eski ve yeni sözler sözlüğe alınır ama o sözün daha önce mi kullanıldığı; olağan dilin dışında bir söz mü olduğu, argo mu olduğu, resmi dile mi ait olduğuna dair bir sınıflandırma yapılır. Her sınıfın bir işareti vardır ve o sözün yanına o işaret konulur. Yani eğer bu sözlük büyüklere yönelik olsaydı da bunun yanına ‘Genel olarak kabul görmeyen bir söz’ anlamında bir işaret koymak gerekirdi.”