ZEHİRDEN ÇAĞLAYA
Doğadaki mantarlar önemli protein kaynağıdır ancak köygöçüren gibi bazı türleri vardır ki insanın ölümüne neden olur. Yaban bademinde ise öldürücü derecede siyanür vardır.
Acı olup da evcilleşme sonucunda niteliği değişen tohumlar arasında badem çarpıcı bir örnek oluşturur. Yaban bademlerinin çoğunda ‘amigladin’ denen son derecede acı kimyasal bir madde vardır. Bu madde çözünerek siyanür zehrine dönüşür. Biraz yaban bademi atıştırmak, o acı tadın uyarısını boşlayacak kadar akılsız birinin ölümüne yol açabilir. Peki evcilleşme nasıl oldu da bugüne kadar gelip Datça’yı vatanı ilan etti, lezzet bombasına dönüştü ve vücudumuza sayısız yararlar sağladı.
Bazı badem ağaçlarının tek bir geninde kötü tat veren amigladinin sentezlenmesini engelleyen değişim olunca, ilk çiftçilerin meraklı ya da karınları acıkmış çocukları çevresindeki yabani bitkileri dişlerken bu bademlerden tatmış ve acı olmadıklarını fark etmiş olacaklar ki badem evcilleşip bugüne ulaştı. Yoksa bu tür ağaçlar doğada hiçbir döl bırakmadan yok olur çünkü kuşlar tohumlarını keşfedip yerler.
Baharın müjdecisi
Badem, insan sağlığına en yararlı ilk 50 besin arasında ön sıralarda gösterilirken şu günlerde manav tezgahlarında yemyeşil çağla meyvesi baharı müjdeliyor. Tadından ziyade öncelikle soğuk kış günlerinin bittiği ve yaza hazırlanmaya başlangıcın habercisi çağlayı gördüğümde tüyleri içimi ürpertir ama ilk ısırığı attıktan sonra o mayhoş tadı damağımı, müthiş rayihası da beyine en yakın organlardan burnumu kokuya boğar. Bu mayhoş tat onu şeker hastalarına, yüksek lif oranından dolayı glisemik endeksi düşük meyveler kategorisinde olduğunu anımsatır.
Çağlada yüksek oranda bulunan magnezyum, toplar ve atar damarları geliştirerek hem kanın oksijenlenme oranını artırır hem de metabolizmayı hızlandırır. Kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu özelliğini tıp dünyası her yıl bahar aylarında yineler.
Datça ile anılır
Yüzsek dozda C ve E vitamini ile selenyum içeren çağla, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesine yardımcı olur. Sevgili dostum Sami Alıcı, koronavirüs günlerini uzun zamandır Datça’da geçiriyor. Geçtiğimiz hafta gönderdiği çağlaları tükettiğime üzülürken manavda görünce yeni tarif denemelerine devam ettim.
Kayısı ve badem çekirdeklerinin olgunlaşmamış hali olan çağlanın şimdi tam zamanı. Bu yıl koronavirüsten kurtulacağımız günlerin de yakın olduğunu müjdeler gibi geldi bana, haydi hayırlısı...
Çağlanın tek negatif yönü ise, sadece 20 gün bizimle olması. Nisan yağmuru gibi kısa sürüyor onunla da birlikteliğimiz.
Çiğ tüketilmesi yaygın olmakla birlikte zeytinyağlısı çok lezzetlidir. Ama bu kez bambaşka bir çağla tarifi paylaşıyorum sizlerle...
ÇAĞLA EZMESİ
Malzemeler:
- Yarım kg. badem çağlası
- 3 diş sarımsak
- 1 adet limonun suyu
- Bir avuç ceviz içi
- 1 adet limon kabuğu rendesi
- 1 çay bardağı zeytinyağı
- 1 yemek kaşığı Antep fıstığı
- Yeterince tuz
Yapılışı: Tüm malzemeleri robotta karıştırın. Servis ederken üzerine az zeytinyağı gezdirin. Afiyet olsun.