Çalıkuşu’na utlu yorum

Türk edebiyatının uyarlama şampiyonu yazarlarından Reşat Nuri Güntekin’in ‘Çalıkuşu’ romanı, diğer yapıtlarından farklı olarak baleye de uyarlandı. Koreograf ve rejisör Merih Çimenciler’in yarattığı, ‘Türk sanat müziği ezgilerinin ilk kez kullanıldığı bale’ unvanını taşıyan gösteri, İstanbul’daki ilk temsilinden sonra Türkiye’yi dolaştı. 27 Haziran Cumartesi günü Akasya Acıbadem’de ücretsiz sahnelenecek gösterinin yaratıcısı Çimenciler ile ‘Çalıkuşu’nu konuştuk.

‘Çalıkuşu’nu baleye uyarlama fikri ilk ne zaman ortaya çıktı?

14 yaşında devlet konservatuvarında okurken romanı defalarca okudum. 1966 yılında da Türkan Şoray ile Kartal Tibet’in başrollerinde oynadığı film uyarlamasını izledim. O zaman ‘Çalıkuşu’nun balesini yapmaya karar verdim. İstanbul’daki bir temsilimizi Türkan Şoray da izledi. Gösterinin ardından Türkan Şoray, “Ben hiç bu kadar sahici bir oyun izlememiştim. İçinde yaşıyormuşum gibi hissettim. Çok dahice bir düşünce” dedi. Çok mutlu olmuştum.

Balede kullanılan besteler kime ait?

Romanın döneminin saz semaisi ağırlıklı eserlerine yer verdik. Veli Dede’nin, Rahmi Bey’in eserlerini kullandık. Romandaki hikâyelere uygun olarak ‘Gel gör beni yar neyledi’, ‘Yiğit de şahlanıyor’, ‘Sevdim seni ey işvebaz’ gibi eserler seslendiriliyor. Şeyh Yusuf, Feride’nin yüzüne bakarken gitar çalamazdık. O dönemde hangi sazlar kullanıldıysa onları kullandık. Eserlerin düzenlemelerini TRT TSM sanatçılarından Erkan Yüksel yaptı. Kanun, ney, ut, tambur, bendir, keman ve vurmalı çalgılar kullanılıyor.

Bale Türkiye’de birçok şehri dolaştı. En çok ilgiyi nerede gördü?

Her gittiğimiz il çok büyük ilgi gösterdi. Ancak özellikle romanın geçtiği Bursa çok farklıydı. Feride’nin öğretmenlik yaptığı Zeyniler köyünden otobüslerle geldiler. Eseri Mersin Devlet Opera ve Balesi ’nin değerli dansçılarıyla sahneye koyuyoruz. Mersin’de de birçok kez sahnelendi, 4 kez izleyenler bile oldu.

Türk sanat müziği ritimlerini baleye uyarlarken özel bir zorlukla karşılaştınız mı?

Türk sanat müziği ile baleyi buluşturmak elbette zor oldu. Ancak yine de bilinen bir hikâye, bu coğrafyanın müzikleriyle izlenince daha farklı oluyor.

Eserde kullanılan kostümler de ilgi görüyor.

Kostümler, dekor ve ışık tasarımları ünlü moda tarihçisi Alexandre Vassiliev’e ait. Toplamda 150 adet dönem giysileri kullanılıyor.