Cilvegözü’nden giren 400 Suriyeli başlattı

Türkiye’nin hangi ilinde yaşıyor olursanız olun. Bayramlaşma ziyareti için sokağa çıktığınızda büyük ihtimal en az bir Suriyeli ile karşılaşmışsınızdır.
Bebeği kucağında caddenin köşesinde dilenen Suriyeli bir kadın. Veya hali vakti yerinde bir alışveriş merkezinin restoranında oturan Suriyeli bir aile. Yoksulu, kimsesizi, çaresizi, orta hallisi ve zengini ile 2 milyon Suriyeli artık içimizde ve Türkiye’nin bir gerçeği. Türkiye’nin 81 ilinde de Suriyeli var. Rize’de, Hakkari’de, Uşak’ta bile... Oysa çok fazla değil daha 4 yıl önce Türkiye’nin böyle bir Suriyeli sorunu yoktu. Bu yazıda; Başbakanlık Afet ve Durum Yönetimi Başkanlığı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ve Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü’nün rapor ve verileri üzerinden Türkiye’deki Suriye gerçeğini özetlemek istedik.

Can derdiyle kaçtılar
Arap Baharı’nın neden olduğu halk ayaklanmaları, 2011 yılının Mart ayında Suriye’ye sıçradı. Suriye’deki Esad yönetiminin, gösterileri askeri şiddetle bastırmaya yönelmesi, Türkiye’ye başlayacak kitlesel göçün ilk işaretiydi. 29 Nisan 2011 tarihinde can derdine düşen 400 dolayında Suriye vatandaşı, Hatay’ın Yayladağı ilçesindeki Cilvegözü sınır kapısına yöneldi. Bu Suriye’den Türkiye’ye kitlesel göçün ilk adımıydı. İlk göçler, Hatay’a yöneldi. 2011 yılındaki göç, 10 bin kişi ile sınırlı kaldı. Esad yönetimi, 2012 yılının bahar aylarında askeri operasyonlara yönelince Türkiye’ye yeniden akın başladı ve sayı 25 bine çıktı. Ve 2012 yıl sonunda bu sayı 140 bine çıkacaktı.

Suriyeliler kendileri için düzenlenen özel kimliklerle sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlanabiliyor.

Geçici koruma kimlik belgesi veriliyor

Türkiye’deki yaklaşık 2 milyon Suriyelinin çoğunluğunun kaydı yapılmış durumda. Mültecilere geçici koruma kimlik belgesi veriliyor. Bu belgede, Türkiye içi göç akışkanlığını engellemek için mültecinin kaldığı ilin adı da yazılıyor. Türkiye, bu yolla mültecileri barındıkları ilde tutmayı amaçlıyor. Ancak bunun pratikte büyük ölçüde engelleyici olduğunu söylemek zor. Bu kimlik belgesine sahip olanlar aynı zamanda sağlık ve eğitim hizmetlerinden de yararlanabiliyor. 1923 ile 1997 yılları arasında Türkiye’nin aldığı göç sayısı 1.6 milyon kişi olduğu gerçeğini dikkate almak Türkiye’de bulunan Suriyelilerin sayısının 2 milyona çıkmasının Türkiye tarihi içindeki anlamını ve sorunun boyutunu kavramak açısından önemli.
Türkiye, göçmen sisteminde yeni bir teşkilatlanmaya gitti. Daha önce yabancılarla ilgili işlemler, Emniyet Genel Müdürlüğü ve il emniyetindeki yabancılar şubeleri tarafından yapılıyordu. Emniyet Genel Müdürlüğü Yabancılar Hudut ve İltica Daire Başkanlığı kapatıldı. 11 Nisan 2015’ten itibaren Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 81 ilde teşkilatlanmasını tamamlayarak operasyonel özellik kazandı. Her ilde göç idaresi il müdürlükleri oluşturuldu. Yabancılarla ilgili bütün işlemler bu il müdürlükleri tarafından yapılıyor.

Mültecilerin en büyük sorunu ‘çalışma izni’

Suriyelilerin en önemli sorunlarından biri çalışma izni. Geçici koruma statüsü çerçevesinde kimlik belgesi verilen Suriyelilere ise iç savaş sonrasında da Türkiye’de kalmalarını engellemek için çalışma izni verilmiyor. Geçici koruma kimliğini alanların çalışma iznine başvurabilmeleri için Bakanlar Kurulu kararı gerekiyor. Bu kapsamda çok özel kişilere ancak Bakanlar Kurulu kararı ile çalışma izni verilebiliyor. Bu nedenle Suriyeliler kayıtdışı sektörde iş bulabiliyor.

80 bin ikamet belgesi
Türkiye’de mültecilerin dışında 80 bin dolayında ikamet belgesine sahip Suriyeli var. Bunlar, farklı zamanlarda Türkiye’ye pasaportuyla normal yollardan giriş yapmış kimseler. Bu kişilerin çalışma izni alma hakları bulunuyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü Nurcan Önder, bu gruptakilerle ilgili olarak şu bilgileri verdi:
“İkinci gruptaki Suriyelilere Türkiye’de en az 6 ay süreli ve geçerliliği süren ikamet izni verildi. Bunların yurtiçinden doğrudan Bakanlığımıza çalışma izni almak için başvurma hakları var. Bu başvurular Bakanlığımızca istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri de dikkate alınarak değerlendirilmekte. Suriye’de iç karışıklıkların başladığı 2011’den bu yana çoğunluğu şirket ortağı olan 6 bin Suriyeliye, imalat ve ticaret sektöründe yeni bir iş yeri açarak faaliyet göstermeleri için çalışma izni verildi. Özellikle Suriye uyruklu yabancıların çalışma izni başvuruları değerlendirilirken, ülke ekonomisine mali açıdan katkısı yanında Türk vatandaşlarının da istihdamına doğrudan katkı sağlamasına özel bir önem veriliyor.”

5.6 milyar dolar harcama yapıldı

Türkiye’nin resmi tanımlamayla misafir ettiği Suriyeliler için son 4 yıl içinde uluslararası standartlara göre 5.6 milyar dolar bir kaynak kullandı. Türkiye’nin bu tutumuna karşın uluslararası yardım ise 400 milyon dolarda kaldı.

En kötü senaryonun 10 katı

Genelkurmay, AFAD ve Dışişleri Bakanlığı; göç dalgasının ilk başladığı 2011 yılında muhtemel göç dalgasına karşı bir senaryo hazırladı. Bu senaryoda; Suriye’deki iç savaşın şiddetlenmesi ihtimaline paralel olarak Halep ve İdlip bölgelerinden büyük bir göç dalgası ihtimali üzerinde durulmuştu. Bu çerçevede göçün 50 bin dolayında kalması, 100 bine çıkması ve 200 bin kişiyi geçmesi ihtimallerine dayalı olarak 3 senaryoya göre hazırlıklar yapıldı. Bütün hazırlıklar en kötü senaryo olan 200 bin kişinin gelmesine dayalı olarak yapıldı. Bugün 2 milyon Suriyeli dikkate alındığında Türkiye’nin nasıl bir sorunla kaldığının göstergelerinden biri. Türkiye, yanıbaşındaki bu insani trajedi karşısında duyarsız kalamadı ve açık kapı politikası uyguladı. Devletin resmi verilerini özetleyecek olursak... Türkiye, şu anda geçici koruma sistemini uygulayan tek ülke. Türkiye’deki kayıtlı Suriyeli sayısı bir milyon 972 bin 65 kişi. Bunlardan 259 bin 151 kişi kamplarda kalıyor. Türkiye’de 10 ilde toplam 25 kamp oluşturulmuş durumda. Kamplar, AFAD tarafından yönetiliyor.

YARIN: AVRUPA’DA BÜYÜK ENDİŞE. TÜRKİYE ÜZERİNDEN AVRUPA’YA GÖÇ AKINI NASIL BAŞLADI?