Çocuk, spor ve adalet

Çocuğunuzun hobi niyetli çalışmalar dışında müsabaka / rekabet içeren spor yapmasının da olumlu sonuçları arasında enerji deşarjı, disiplinli olmayı öğrenme, zaman yönetimi, grup çalışmasını öğrenme, hırsı yönetme, işbirliğinde rol alma, adaletli olma, ve kazandığında veya kaybettiğinde olgunlukla karşılama sayılabilir.

Ayrıca spor gibi olumlu aktivitelere dahil olan çocuklar daha az riskli davranışlar sergiler.

Ancak bazı deneyimler doğru şekilde yönetilmediğinde, sporun dahi çocuklar üzerinde olumsuz etkilerigörülebilir.

Örneğin; sözel istismar uygulayan antrenörler, aşırı baskı, takım içerisindeki zorbalık, takım içi veya takımlar arası adaletsiz davranışlar, kaybetme durumda cesaretin kırılması veya kazanmak için uygun olmayan yollara başvurmak sayılabilir.

Çocukların erken yaşlardan spordan olumlu etkilenmeleri ve bu aktiviteyi hayat boyu sürdürebilmeleri için ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri iyi bir şekilde yönetilmelidir.

Bu etkenler ile baş etme, kazanırken adaletli ve olgun olma, yenilgiye rağmen pes etmeme konusunda ona yardımcı olabilirsiniz. Gerçekçi beklentiler ile ulaşılabilir hedefleri olan sağlıklı rekabet her çocuk için faydalıdır. Çocuğunuzun rekabet içerisinde sağlıklı tutumlar sergilemesi ve adaletli kalabilmesi için aşağıdaki önerilerden faydalanabilirsiniz.

Çocuğunuzu, sadece rakiplerini yenme duygusu ile değil, kendi başarıları ile rekabet etmesi konusunda cesaretlendirin.

Rol modelleri hakkında sohbet edin. Çocuğunuzun seçtiği spor karşılaşmalarında adaletli davranan kişilere dikkat çekin. Aynı şekilde sporculardan birinin uygun olmayan bir davranış sergilemesiüzerine ve olası sonuçları hakkında çocuğunuz ile konuşabilirsiniz.

Çocuğunuza kazanmanın her zaman her şey olmadığını, hile veya uygunsuz davranışların başarısına gölge düşüreceğini anlatın. Bu tür davranışları gören takım arkadaşlarının, karşı takımınantrenörlerinin, hakemlerin neler düşüneceğini ve ne gibi sonuçları olacağı üzerinde durun.

Çocuğunuzla maç / müsabaka hakkında konuşurken kazanma-kaybetme üzerine odaklanmamaya çalışın. Örneğin; karşılaşmada kim kazandığını ilk olarak sormak yerine en çok hangi hareketleri beğendiğini, hangi oyunu beğenmediğinisorabilirsiniz.

Katıldığı spordan beklentilerinizin gerçekçi olmasına özen gösterin. Hedefler belirlerken bir anda büyük bir hedef koymak yerine daha ulaşılabilir küçük hedefler belirlemek daha etkili olacaktır.

Çocuğunuz bir durum hakkında, “Bu haksızlık!” dediğinde ona sorular sorarak bu konudaki duygu ve düşüncelerini öğrenmeye çalışın. Bu durumda neler değişir ise adaletli olacağı üzerine de konuşabilirsiniz.

Çocuğunuza hak ettiği sürece ayrıcalıklardan faydalanacağını netçe ifade edin ve bunu uygulamaya sokun.

Çocuğunuzun, diğer kişilerin duygu ve düşüncelerine saygı duymasını öğretin.

Çocuğunuza sınır koyarken adaletli davranın. Örneğin; “Vurmak yok” demek yerine “ Onun sana vurmasına veya senin ona vurmana izin veremem.” Diyebilirsiniz.

Bir resim kağıdını bir çizgi ile ikiye bölün. Bir tarafında çocuğunuzdan haksızlık olarak nitelendirdiği bir şeyi çizmesini isteyin, diğer tarafına ise bu durumun nasıl daha haklı-adaletli olabileceğini resmetmesini isteyin. Çocuğunuz resmini tamamladığında açık uçlu sorular sorarak durum üzerinden sohbet edin.

Çocuğunuzun hile yapmasına göz yummayın. Katıldığı sporun kurallarını baştan netçe belirleyin ve söze dökün. Çocuğunuz hile yaptığında bunu fark ettiğinizi ifade etmeniz önemlidir. Çocuğunuza rekabet ve kazanmak kadar oyundan keyif almanında önemli olduğunu sık sık hatırlatın..

Çocuğunuza uygun spor seçerken adaletli davranmayı sürdürebilmesi için:

• Çocuğunuzu spora yöneltirken verdiğiniz kurstaki rekabet düzeyine, takım içinde ve dışında konulmuş olan kuralların neler olduğuna, antrenörlerin takım ile çalışma tutumlarını mutlaka bilin. Çocuğunuzun ilgisi ve becerileri doğrultusunda bir seçim yapmanız önemlidir.

• Çocuğunuzu yaptığı sporda destek olun, eleştirilerinizin yapıcı olmasına özen gösterin. Çocuğunuzun becerileri ve performansı ile ilgili sabırlı ve güven verici bir tutumda olun, çocuğunuzun müsabakalarına katılım gösterin ve sonuç ne olursa olsun iyibir performans ve gayreti için onu kutlayın.

• Çocuğunuzun “kazanan” olmanın ne olduğunu ve nasıl olduğunu anlatın. Ona ilk takıma dahil olduğunda hemen istediği sonucu almamanın normal olduğunu, hedeflerini öncelikle kendini temel alarak koyması gerektiğinden bahsedin. Karşılaşmalar; karşı takımı kötülemek, hile yapmak yerine en iyi performansını sergilemek için onu motive ediyor olmalıdır.

• Çocuğunuzun üzerinde büyük bir baskı oluşturulmadığından emin olun. Başarı isteği baskıya dönüşmemelidir. Aşırı baskı çocuğunuzda psikolojik-fiziksel sorunlara sebep olacaktır.

Spor yaparken edinilen etik davranışlar çocuğunuza ömür boyu olumlu değerler katacaktır. Her çocuk mutlaka ilgisine, bedenine uygun bir sporu uzun süreli, hatta erişkinliğinde de yapmalıdır.

Ayşe Başak Erk

Uzm. Gelişim Psikoloğu

Mika Psikoloji

www.cocuklaringelisimi.com