Çocuklara Ölüm Kavramını Anlatabilmenin Yolları

Sevilen birinin ölümüyle duygusal olarak baş etmek biz yetişkinler için kuşkusuz zordur. Çocuklar, sevdiği bir aile büyüğünün veya birinci dereceden bir aile üyesinin ölümü ile karşılaştıklarında bir süre hayatlarına hiçbir şey olmamış gibi davranarak devam edebilirler. Diğer aile üyeleri de onların bu süreçten etkilenmediklerini; hatta ölümün ne olduğunu anlamadıklarını düşünebilirler. Ancak; ölüm kavramı her ne kadar çocuk için yeni olsa da, o evin içerisinde bir şeyler olduğunun ve ölüm gerçeğinin farkında olurlar ve korku, kaygı gibi duyguların yoğunluklu yaşandığı bir yas süreci geçirebilirler.

Aşağıda çocuklara ölümü anlatmak ve olumsuz duygularıyla başa çıkabilmelerine yardımcı olabilmek için bazı öneriler bulabilirsiniz:

1- Şeffaf Olun: Çocuğun yaşına uygun bir dil kullanmaya gayret edin, ancak ölümün ne olduğunu anlamayacağını düşünerek “Deden sonsuz bir uykuya daldı.” gibi cümlelerden kaçının. Çocuk uyku ve ölümü bağdaştırabilir ve uyku sorunları ortaya çıkabilir. “Deden uzun bir yolculuğa çıktı” demek pek de iyi bir fikir değildir; çünkü çocuk en nihayetinde dedesinin yolculuktan dönmediğini fark ettiği zaman yanlış bir şey yaptığı için dedesinin gelmediğini düşünebilir ve kendini suçlayabilir. Buna ek olarak; “Deden o kadar iyi bir insandı ki; Allah onu yanına aldı” gibi cümleler de uygun olmayabilir. Çocuk bu sefer iyi bir birey olmakla ölümü bağdaştırabilir ve “Ben de iyi bir insanım, o zaman ben de ölmek istiyorum” gibi düşüncelere kapılabilir. Bunların yerine ölümün hayatın doğal bir parçası olduğunu, her canlının yaşlandığı zaman öleceğini uygun bir dille anlatın. Ölümü somutlaştırmak, çocuk için daha anlaşılır olabilir. Örneğin bir eve bir çiçek alıp, çiçeğin günler sonra solarak öldüğünü gösterin ve insanların da tıpkı bu çiçek gibi zamanı geldiğinde öldüğünü anlatın.

2- Onu dinleyin: Çocuğunuzun ölüm hakkında konuşmasına izin verin ve onu dinleyin. Çocuklar, korkularının bir başkası tarafından dinlenilmesine ihtiyaç duyarlar. Çocuğun yasını kesinlikle küçümsemeyin, hatta bu yasa sebep olan bir balığın ölümü olsa bile. Bir çocuk için sevdiği bir balığının ölümüyle ilk karşılaşması, biz yetişkinlerin bir arkadaşının ölümü ile yüzleşmesi kadar duygusal olabilir.

3- Soru sormalarına izin verin: Bazı çocuklar bir soruyu sormak için haftalarca beklerken, bazıları da günlerce aynı soruyu tekrar tekrar sorabilirler. Söz konusu ölüm olduğu zaman, çocuklar sorularını dolaylı yoldan sorabilirler, çünkü suçluluk hissetmeleri olasıdır. Çocuklar, düşüncelerinin çok güçlü olduklarına inanırlar. Eğer ölen kişi ile ölmeden önce kavga etmişlerse, onun hakkında kötü düşündüğü için ölümün gerçekleştiğine inanabilirler ve suçluluk hissedebilirler. Eğer çocuğun sorduğu sorulara verdiğiniz yanıtlar onu tatmin etmiyorsa, sorunun gizli ipucunu bulmaya çalışın. Sonrasında, düşüncelerimizin ölüme sebep olamayacağını uygun bir dille anlatın.

4- Sizi ağlarken görmesine izin verin: Çocuk her odaya girdiğinde ağlamayı kesip yüzüne sahte bir gülümseme koyan ebeveynler çocuğa karışık bir mesaj verirler. Ağlamak ve üzülmek, yas sürecinin sağlıklı yaşanması için gereklidir.

5- Cenaze veya mevlit gibi veda törenlerine katılmasına izin verin: Eğer çocuk 5 yaşından büyükse evdeki mevlitlere veya ölen kişiyi anma törenlerine katılmasına izin verebiliriz. Çocuk, etraftaki yetişkinleri izleyerek üzüntüsüyle nasıl başa çıkacağını öğrenir. Eğer bu tip törenlere katılması mümkün değilse, çocuğun ölen kişiyle vedalaşmasına izin verin. Onu bir parka götürün ve bir çember oluşturarak ölen kişi hakkında güzel şeyler söyleyin. Sonrasında ucunda resim veya not yazan bir balonu gökyüzüne salın. Bu basit veda töreni bile iyileşme sürecinin başlamasına yardımcı olur.

6- Ölen kişinin fotoğrafına bakın: Vefat eden kişinin fotoğrafına bakıp onun hakkında güzel anıları anlatmak, ölümün unutulmakla eş olmadığı mesajını verir. Eğer elinizde hiç fotoğraf yoksa onu temsilen bir şey çizin, güzel bir çizim olması gerekli değildir. Onu çerçeveletin ve zaman zaman o resme bakarak ölen kişiyi anın. Bu, çocuk için rahatlatıcı olur.

Yukarıdaki tavsiyeler her aile için uygun olmayabilir. Nasıl ki her ailenin düzeni farklıysa, çocuklara yardım edebilmenin yolları da farklıdır. Çocuğunuzun yas sürecini sıkıntılı atlattığını düşünüyorsanız, bir uzmandan yardım almanızı tavsiye ederim.

Yazar: Uzman Klinik Psikolog İpek Gökozan, Madalyon Psikiyatri Merkezi

www.ipekgokozan.com

Kaynak: http://www.earlychildhoodnews.com/earlychildhood/article_view.aspx?ArticleID=298