Dershane yasağı eğitim hakkı ihlali

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) dershanelerle ilgili olarak 13 Temmuz’da verdiği kararın merakla beklenen gerekçesi nihayet dün Resmi Gazete’de yayımlandı. AYM, gerekçeli kararında dershanelere ilişkin bazı sınırlamalar getirilebileceğini ama tamamen yasaklamanın Anayasa’ya aykırı olduğunu belirtti. Dershanelere, “eğitim ve sınav sisteminin yol açtığı” vurgulanan kararda dershanelerin doğurduğu sakıncaları önleyici tedbirler almak yerine tamamen yasaklama kararı verilemeyeceği belirtildi. Dershanelerden özel okula dönüşüme ilişkin kurallara vize veren AYM, hükümetin, “Milli Eğitim politikasını AYM belirleyemez” eleştirisine de yanıt verdi. AYM kararında, eğitim politikalarını belirleme yetkisinin Meclis’e ait olduğu, ancak bu yetki kullanılırken anayasal ilkeler ile temel hak ve hürriyetleri ihlal etmemesi gerektiği vurgulandı.

‘İktidarın sınırı temel haklar’

AYM’nin kararı beşe karşı 12 oyla alındı. Gerekçeli kararda, Özel Öğretim Kurumları Kanunu’ndan dershane ibaresinin çıkarılması ve dönüşüm için başvurmayan dershanelerin ve özel etüt merkezlerinin 1 Eylül 2015’de kapatılmasına ilişkin hükümlerin, öğrenim görenler yönünden anayasanın eğitim hakkını düzenleyen 42. maddesi, işletenler yönünden ise çalışma özgürlüğünü düzenleyen 48. maddelerine aykırı olduğu belirtildi. Kararda, eğitim politikalarını belirleme yetkisinin Meclis’e ait olduğu, ancak bu yetkinin anayasayla sınırlı olduğu vurgulanarak şöyle denildi:

“Yapılacak düzenlemelerin, anayasal ilkeler ile temel hak ve hürriyetleri ihlal etmemesi gerekir. Temel hak ve özgürlükler, demokratik siyasi iktidarların anayasal sınırlarını oluşturmaktadır. Kanunla bu sınırlara uyulup uyulmadığını denetleme görev ve yetkisi de hiç kuşkusuz AYM’ye aittir.

‘Bir ihtiyacı karşılıyor’

Dershaneler, öğrencileri bir üst okula veya yükseköğretime giriş sınavlarına hazırlamak, istedikleri derslerde yetiştirmek ve bilgi düzeylerini yükseltmek amacıyla faaliyet göstermektedir. Dershaneler, okul müfredatı konularına ilişkin bilgi edinmeye yönelik bir ihtiyacı karşılamaktadır. Kişilerin bu suretle okul dışı eğitim almaları, anayasanın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkı kapsamındadır. Kişilerin eğitim ve öğrenim hakları ile teşebbüs hürriyetini ortadan kaldıracak, kullanılamaz hale getirecek ya da ölçüsüzce sınırlandıracak düzenlemeler getirilemez.

‘Alternatif imkân’

Bir üst okula ve yükseköğretime giriş sınavlarına hazırlık ihtiyacını karşılayacak okul dışı alternatif imkânlar sağlanmadan dershanelerin kapatılarak eğitim sisteminden çıkarılması, eğitim ve öğrenim hakkına yönelik ölçüsüz bir sınırlamadır.

Eğitim ve sınav sisteminin yol açtığı, devletin de yasal statüye kavuşturduğu dershanelerin doğurduğu sakıncaları önleyici tedbirler almak yerine, bu kurumları tamamen yasaklamak suretiyle dershanelerin kapatılması yoluna gidilmesi, kişilerin sınavlara hazırlık kapsamında okul dışı özel kurumlardan eğitim desteği alma imkânını ortadan kaldırmakta, bu nedenle de eğitim ve öğrenim hakkını ihlal etmektedir.

Dershanelere ilişkin düzenleme yapılırken bireylerin tercihleri doğrultusunda okul dışı eğitim alma ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik farklı çözüm yollarının öngörülmesi gerekmektedir.

‘Özgürlüğü sınırlanamaz’

Böyle bir düzenleme getirilmeksizin ve demokratik toplum düzeni yönünden zorlayıcı bir neden ortaya konulmaksızın, sınırlama amacını gerçekleştirecek daha az sınırlayıcı araçlara da başvurulmadan tamamen yasaklayıcı bir yöntemle dershanelerin kapatılması, teşebbüs özgürlüğüne demokratik toplum düzeninde gerekli olmayan ölçüsüz bir sınırlama niteliğindedir.”

AYM, kursların, “ortaöğretime veya yükseköğretime giriş sınavlarına hazırlık niteliğinde olamayacağı” ve ancak 12 yaşından küçüklere yönelik olabileceğini düzenleyen düzenlemelerin de dershanelere ilişkin düzenlemelerin devamı niteliğinde olduğunu belirterek iptal etti.

Dönüşüme vize verdi