Drone’a Türkçe isim önerisi: ‘Taşır arı’

Selfie sözcüğüne karşılık olarak bulunan “özçekim” kelimesi hâlâ selfie kadar yaygın kullanılmıyor. Fakat Türk Dil Kurumu, zamanla kullanılması yaygınlaşan yabancı kelimeleri Türkçeleştirmekte kararlı. Bu nedenle drone kelimesine karşılık bulmak için bir anket başlatıldı. Seçenekler; arıgözü, uçangöz, uçan kamera, uçarçeker ve uçurgör... Anketi bilgisayarın isim babası Prof. Dr. Aydın Köksal’a sorduk.

TDK’nın düzenlediği anketler hakkında ne düşünüyorsunuz?

Bundan yaklaşık yarım yüzyıl önce bilişim uğraşıma adım atarken, “Bilişim teknik bilimini Türkiye’nin kalkınması için bir araç olarak kullanacağız!” ilkesini benimsemiştim. Bu alandaki Türkçe terimlerimizi geliştirip yerleştirmeden başarı kazanamayacağımızın ayrımına erken vardım. 1967’de Hacettepe Üniversitesi’nin kuruluşuna katılmıştım. Türkiye Bilişim Derneği’mizi (TBD) yedi arkadaşımla birlikte 1971’de kurduk. Bilgisayar mühendisliği öğretimini, ilkin doktora programı açıp, öğretim kadrolarımızı Türkçeyle yetiştirerek, 1973’te Hacettepe’de başlattık.

‘Benim önerim...’

Bize “bilgisayar, bilişim, bilgi işlem” gibi bilişim terimlerini kazandıran kişi olarak bir öneriniz var mı?
Tüm iş yüküme karşın, bu görevimi sürdürmekten bugün de kaçınmamam gerektiğini düşünürüm. Örneğin, “Mortgage Yasası” hazırlanırken Abdüllatif Şener başbakan yardımcısıyken, “bilgisayarın isim babası sizsiniz!” diyerek bana danıştığında, yasada geçen “Tutulu Satış”, kısa adıyla “Tut-Sat” sözcüklerini de kendilerine önerme fırsatı bulmuştum. Çabalarımızı sürdürmek durumundayız. Drone sözcüğünün karşılığı olan “işsiz erkek arı” deyimi bizde pek kullanılmaz, ben erkek arıya iş yükleyip “taşır arı” deyimini öneriyorum.

Drone’un tek özelliği görüntü kaydetmek değil, buna vurgu yapıyorsunuz.

Böyle ucuz bir aracın, “GPS” diye anılan Coğrafi Konum Bilişim Sistemleri’yle birlikte internet ortamında yürütülen “e-ticaret”te, hafif yükleri istenilen noktaya havadan taşıyıp adrese teslim sorumluluğunu, büyük kentlerin trafiğine takılmadan, özellikle de insan çalıştırma maliyetini ortadan kaldırarak üstlenmesinin önemini düşünebiliyor musunuz?
Burada şu görüşümü özellikle iletmek isterim: Mühendisliğimizin bize sunduğu kolaylıkları, kendi sözcüklerimizle adlandırırıp kendimizin kılmadan, yabancı dille öğretimin, yabancı sözcüklerinden oluşan koltuk değnekleriyle çağdaş yaşama uyum gösteremeyeceğimiz açıktır. Latinler “nomen numen” derler: Adını koymak, bilmektir.

‘Vinç yerine turna desek herkes güler’

TDK’nın bu uygulama-ları kelimeyi sahiplenme duygusu yaratır mı?

Yeryüzünün önde gelen bal üreticilerinden biriyiz. 9.500 yıl önce evcilleştirdiğimiz arı bizim işçimizdir. Eşekarısı anlamına gelen “Vespa” sözcüğünün İtalyanların tek kişilik küçük kent taşıtı olarak markalaştırmasını düşünün... Ama bizim anadilimize yeterince saygı alışkanlığı geliştiremediğimiz anlaşılıyor. Örneğin “vinç” sözcüğü... İngilizcede, “Winch” sözcüğünün eşanlamlısı “crane, cranes” turnagiller anlamına gelir ki, uzun bacakları dolayısıyla bu teknik aracın Fransızcadaki karşılığı da yine turna anlamına gelen “grue” sözcüğü olarak yerleşmiştir. Şimdi biz vince “turna” desek herkes güler. Daha “kurumsal mühendis” görüntüsü vermek için olmalı, yabancı dilden “vinç” sözcüğünü kullanmayı sürdürürüz.