Bir oyuncakla dünya değişir

6-12 yaş arasındaki miniklere hak temelli düşünceyi öğreten ‘Çocuğum Haklıyım!’la bilinçlenen taze beyinler, büyüklerin de konuya dikkatini çekiyor. Oyunu tasarlayan Aslıhan Öztezel, “Parklar, okul bahçeleri, müzeler ve kütüphanelerde çocuklarla buluşacağız” dedi.

Beykent Üniversitesi Ceza ve Ceza Yargılaması Hukuku Anabilim Dalı öğretim üyesi Dr. Aslıhan Öztezel, üniversite ve liselerde verdiği derslerde, gelecek kaygısı yaşayan gençlerin dolu zihinlerine değil çocuklara yönelmesi gerektiğini gördü. Miniklerin, çocuk hakları dersine gösterdiği ilgiden güç alan Öztezel, hak temelli düşünceyi benimsetmek ve onlar aracılığıyla ebeveynlere ulaşıp topluma yaymak için Çocuğum Haklıyım’ı tasarladı.

Oyun, 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nde Foça Belediyesi sponsorluğunda Foça Uğur Mumcu Parkı’na ve Yeni Foça Reha Midilli İlköğretim Okulu’nun bahçesine yerleştirildi. Uğur Mumcu Parkı’nda yapılan açılışa; Belediye Başkanı Fatih Gürbüz, Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Yürütme Kurulu Üyesi Avukat Nuriye Kadan ve Tasarımcı-Kreatif Direktör Cem Erutku katıldı. Başkan Gürbüz, “Her çocuğumuzun haklarını doya doya yaşayabileceği günler adına, 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü kutlu olsun. Çocuk haklarına ulaşamayan her çocuğumuz için çok çalışacak ve kent yönetimine ortak edeceğiz” dedi.

- Nedir Çocuğum Haklıyım?

Çocuğum Haklıyım! 6-12 yaş arası çocuklara, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi öğreten oyuncaklar bütünü. Yetişkinlerin kendileri adına aldıkları kararların yanlış olmaması için koruma sağlayan evrensel haklarını, oyunlarımızla öğreniyorlar. Sözü çocuklara verip toplumun değişmesini sağlamak üzere yola çıktık diyebiliriz. Biz buna “talep değiştiriyoruz” diyoruz. Çocuklar, yetişkinler dünyasına ait olan hak kavramının, kendilerine de ait olduğunun farkına varıyor ve büyük bir ciddiyetle oynuyor.Enstalasyon şeklinde olan Çocuğum Haklıyım! farklı tasarımı ve çekici renkleriyle çocukların hemen ilgisini çekiyor. Yeni piyasaya sürdüğümüz iki kart oyunumuzda ise, bir klasik eşleştirme, bir de tanım-kavram eşleştirme oyunu var.

- Nasıl bir açık gördünüz de yola çıktınız? ‘Çocuğum Haklıyım’ fikri nasıl doğdu?

Fikir, öğrencilerime verdiğim insan hakları dersleri sırasında aklıma geldi. Hak temelli düşünceyi ders dışında nasıl var edebilirim diye düşünmeye başladım. Önce çalıştığım üniversitede ders dışı bazı etkinlikler yaptım ama üniversite yılları gençlerin hem meslek edinme hem de kendilerine dair eksiklerle yüzleşme dönemi olduğu için çok rağbet görmedi. Lise öğrencilerine insan hakları seminerleri vermeye başladım, o dönemde de gençlerin üniversite kazanma anksiyeteleri, hayata atılma telaşları vardı. Ortaokullara indim ve anlattıklarımın karşılığını buldum. Yine de ders anlatan öğretmendim ve zil çalınca konu kapanıyordu. Farkettim ki, hak temelli düşünceyi ve insan hakları kavramlarını çocukların gündelik yaşamına sokmam gerekiyordu. Çocuğa ulaşmanın en güzel yolu oyunlar olduğu için, oyuncaklar üretmeye karar verdim.

Üretim yolunda bu fikre gönül veren bir çok güzel insanla karşılaştım. Bunlardan biri de ortağım Cem Erutku. Cem, oyuncağın tasarımlarını ve teknik detaylarını geliştirdi. Yola birlikte devam ediyoruz.

- Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi kapsamında yer alan haklardan bahseder misiniz?

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi, çocuk 18 yaşına gelinceye kadar onun adına kararlar alan ebeveyn, okul ya da toplumu sınırlamak için düzenlendi. Ülkelerin çekincelerine göre taahhütlerini yerine getirme yükümlülükleri var. Türkiye’de, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Sözleşme, 3 Nisan 2017 tarihinde, Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. İhtiyari Sözleşme ile BMÇHDS’deki haklarından biri ihlal edilenler, bireysel başvuru yoluna gidebiliyor. Başvurulacak komite bir yargı makamı değil fakat komite hak ihlali olduğuna kanaat ederse devlete soru sorabilir ve bunu raporlayabilir.

- ‘Çocuğum Haklıyım’da hangi haklar var?

Oyunumuzda BMÇHDS’de bulunan 15 hak bulunuyor. Bunların yanında, oyunumuza, bir de toplum sorumluluğu bilincini koyduk. Beraber yaşama kültürüne inandığımız ve dayanışma duygusunun gelişmesinin değerli olduğunu düşündüğümüz için, erişeceğimiz çocukların bu bilinç üzerinde de düşünmesini istedik.

- Oyun nasıl oynanıyor?

Çok da kolay olmayan bir oyun; çocuk, hakkın açıklaması ile hakkın adını eşleştiriyor. Çocukların ilk tepkileri kutuları çılgınca çevirmek oluyor. Daha sonra durup okuyor ve ciddiyetini kavrıyor. Oyun okuma becerisi istediği için 6-12 yaş aralığına uygun.

Defalarca oynayabiliyorlar. Çocuklar kendi aralarında bunu değiştirseler de, öğrettiğimiz haklarda kazanmak değil sahip çıkmak var. Oyunun kazananı ve kaybedeni yok. Oyunlar yalnız, öğretmen ve ebeveyn ile veya arkadaşlarla oynanabiliyor.

‘Yetişkinler de çocuklarla oyun oynamaya başladı’

- Çocuklara ulaşmak için önce ebeveynleri fethetmeniz gerekiyor. Şimdiye kadar nasıl tepkiler aldınız?

Bizim oyuncağımızda bunun tam tersi oluyor. Çocuk, ebeveynin söylediklerini farklı duymaya başlıyor ve söylediğinde veya yaptığında hakkının ihlal edildiğini fark ederse bu konuda bir açıklama bekliyor. Bir başka deyişle çocuklar ebeveynlere hak ve sorumluluk dengesini düşündürmeye başlıyor. Yani sadece çocuklarla ilgili bir girişim değil, değişim yaratmasını beklediğimiz bir oyuncak. Nasıl oynanırsa oynansın amacına erişecek. Amaç, hak bilincini, hak temelli düşünceyi yaymak.

Şimdiye kadar aldığımız tepkiler müthiş. Çocuk yetiştirme bilinci, ebeveynlerin merakı ve yetiştirmedeki özeni ile çok değişti. Çocuğuyla oyunu oynayan yetişkin, kendisinin verdiğini sandığı hakkın, aslında çocuğuna karşı sorumluluğu olduğunu anlıyor. Dış dünyaya dair endişeleri azalıyor; çocuklarının topluma yararlı bireyler olmaları için haklarını bilmelerinin çok önemli olduğuna inanıyorlar.

Parklara kuruldu

- Oyuncağın satışı nerelerde gerçekleşiyor, satışta öncelikli hedef kimler?

Amacımız, mümkün olduğunca çok çocuğa ulaşmak olduğundan, parklara kurulum yapmakla başladık. Belediyelerle ortak çalışıyoruz. Birleşmiş Milletler Suç ve Uyuşturucu Ofisi’nden aldığımız fon ile Ankara, Batman ve Gaziantep’te kurulum yaptık. Etkileri o kadar büyük ki, buralarda kurulumlara devam edeceğiz.

Oyuncağımız okul bahçeleri, çocuk müzeleri, kütüphaneleri gibi yerlerde yani çocukların olduğu her yerde olabilir. Kart oyunlarımız ise büyük bir hızla ülkenin dört köşesinde minik ellerle buluşuyor.

Oyuncağın şimdilik tek satıcısı biziz. Instagram hesabımızdan bize ulaşan herkese, her oyuncağımızı ulaştırıyoruz. Kendimiz gidip kuruyor, öğretmen ve eğitici semineri düzenliyor, ardından festival gibi bir açılış organize ediyoruz. Instagram hesabımız @Çocuğum Haklıyım.