Bürokrasinin merkezi DMO'ya girdik

TÜRKİYE'de bürokrasinin simgesi sayılan tarihi KİT'lerimizden Devlet Malzeme Ofisi(DMO)'nin üretim tesislerine girdik. Cumhuriyet döneminden bu yana bürokrasi çarklarını çeviren kağıt, zarf, dosya, klasör ve toplu iğne gibi her türlü 40'a yakın kırtasiye malzemesinin üretildiği DMO tesisleri, artık yenilenmeyi bekliyor.
İlk kez Milliyet'e açılan DMO İzmit İmalat Müessesesi'ndeki yıllanmış makineler, adeta aheste işleyen Türk bürokrasisi gibiydi. Bu makineleri izlerken, 21'inci yüzyıl teknolojisinin buralara henüz uğramadığını düşündüm.
Çoğu yardımla gelen Alman kökenli makineler, çalışanların iyi bakımına rağmen yaşlı ve hantallıklarıyla görevlerini yaparken, devletin artık bu alanlardan çekilmesi gerektiğini hatırlatıyor. Tesisleri gezerken yaşanan Atatürk nostaljisi ise insanı Cumhuriyet'in ilk dönemlerine götürüyor.

Ülkemizde bir iğnenin bile yapılamadığı günlerde İzmit'te kurulan küçük atölyelerde başlatılan ilk Türk yapımı toplu iğne üretimi, 1965'lerde büyütülen tesislerde yine bürokrasiye sürekli iğne yaptı. Şimdi üretilen toplu iğne miktarı 170 bin kutu. Yine, ilk Türk dosya klasörü de burada üretildi.
Bunun yanında kurulan zarf, dosya kağıdı, pelür kağıt, karton ve plastik dosya atölyeleriyle birlikte entegre tesis haline dönüşen fabrikanın, 21'inci yüzyılı bu haliyle karşılayamayacağı düşünülerek geçen yıl özelleştirilmesi gündeme geldi.

Tesislerde bir aile ortamı havasında 15 - 30 yıldır çalışan 159 işçi ve memur, işlerini kaybedecekleri endişesiyle özelleştirme haberlerinden rahatsızlar. Bu kaygılarını iletirken, "Artık, kar eden bir kuruluşuz, sadece makinelerimiz yenilense hiçbir eksiğimiz kalmayacak" diyorlar. Halen tesislerin müdürlüğünü yapan Dursun Turan Tıkıç da 1995 dönem karlarının 59.4 milyar lira olduğunu belirtiyor. Tıkıç, 1996 dönem karını ise 51 milyar lira olarak açıklıyor.
Selüloz İş Sendikası'nın baştemsilcisi Mustafa Çimen ile İşletme Şefi Hasan Savaş, teknoloji sorununun çözümlenmesi halinde bu karların birkaç artacağından emin görünüyorlar. Şimdilik, adı gibi eski ama geçmişin güzel değerlerini de yansıtan DMO İzmit İmalat Müessesesi'nin geleceğine siyasiler karar verecek.

İzmit tesisleri, DMO'nun sadece bir parçası. Yurt sathına yaygın gerçek bir "kamu tekeli" olan DMO, kar eden bir kuruluş olma mücadelesi veriyor. Genel Müdürü Musa Pişkin'in KİT Komisyon Başkanlığı'na sunduğu rapora göre Ofis, 1993'den bu yana az da olsa kar eden bir kuruluş halinde çalışıyor. 1993'de 350, 1994'de 731, 1995'de 435 milyar lira kar eden DMO'nun bu yılki kar tutarı 31 Ekim rakamlarına göre 2 trilyon 400 milyar lira. 1991'den bu yana yurt sathında katalogla satış sistemine geçen DMO, 5 bin çeşit malzemeyi 50 bin müşterisine ulaştırdı. Pişkin'e göre kardan ziyade hizmet yönü ağır basın DMO, devlet bütçesine yüzde 100'ün üzerinde tasarruf sağlarken, ekonomi açısından 7.5 trilyon lirayı aşan katma değerin yaratılmasına öncülük etti.

Bu konuda farklı görüşler bulunuyor. "Devlet artık topluiğne ve zarf üretmesin" diyenler, DMO'nun tamamen özel sektöre devrinden yana. Bu görüşte olanlara göre DMO'nun her yıl yükselen stokları, tesislerindeki teknoloji geriliği, kuruluşun rekabetini ortadan kaldırıyor ve bu yolla devleti her yıl milyarlarca liralık zarara uğratıyor. Bunun yerine devlet kuruluşlarının ihtiyaçlarının ihale yoluyla piyasadan daha ucuza sağlanabileceği savunuluyor.
DMO ile ilgili KİT raporunda ise Batıda 25 ülkede DMO benzeri kuruluşların halen devrede olduğu ve devletin satınalma işlerini gerçekleştirdikleri belirtiliyor. Almanya'da Hükümet İş Ajansı (GBA), ABD'de Genel Hizmetler İdaresi (GSA), Avustralya'da Satınalma Avustralya (PA), Fransa'da Kamu Alımları Birliği (UDGDP), İngiltere'de Majestelerinin Kırtasiye Ofisi (HMSO), İtalya'da Genel Kamu Tedariki (PGDS), Kanada'da Malzeme ve Hizmetler Kanada (S&S Canada) gibi kuruluşların devletin tüm satınalma ve malzeme ihtiyaçlarını karşıladığı kaydedilerek, DMO'nun Türkiye'deki işlevlerini yerine getirdiği belirtiliyor.