Hakkarililerin sağlığı İran'a emanet

Hakkari'nin yıllardır ihmal edilen sağlık sorunları, ilde yaşayanları komşu ülke İran'daki hastanelere bağımlı hale getirdi.
Kent merkezi yanında Çukurca, Şemdinli, Yüksekova gibi ilçeler ve 83 köyde yaşayan 250 bin insana yalnızca yedi doktorun baktığı Hakkari'de, çaresizlik İran'a hasta akını yarattı. Hakkari'de doktor bulunmayışı yanında, İran'da muayene ve tedavi masraflarının çok düşük olması bu trafiğin en önemli nedenlerinden birisi.
Doktor gibi yeterli araç gereci de bulunmayan Hakkari'ye bağlı Esendere sınır kapısından, günde 300 dolayında insan İran'ın Urumiye kentine şifa bulmaya gidiyor. Hakkarililerin yolu, kalp ve beyin hastalıkları için bin kilometre uzaklıktaki başkent Tahran'a kadar uzanıyor.
Nüfusu 1.5 milyonun üzerinde olan Urumiye'de çok sayıda devlet ve özel hastane bulunuyor. Türkiye'den gidenlerin tercihi ise devlete ait olan İmam Humeyni Hastanesi ile özel nitelikteki Azerbaycan Hastanesi.
Her türlü muayene ücretinin bir milyon lira, yani Türkiye'den on kat düşük olduğu İran'da ilaçlar da bedava sayılacak fiyattan satılıyor. Ayrıca, yaşadıkları şehirde doktor yüzü görmeyen Hakkarililer, İran'da profesörlere muayene olma ve sağlık personelinden de "insanca ilgi görme" lüksünden yararlanıyor.
İran ile Hakkari arasındaki sınır kapısı görevlileri, yoğunluğu artırdığı için hasta trafiğinden şikayetçi. Görevliler, "İran ile vize sorunu bulunmadığı için, kapıda vurulan damga ile 500 dolayında Türk vatandaşı çıkış yapıyor, Bunların büyük bölümü hastalık için gidiyor. Özellikle yaşlı vatandaşlar tedaviye gidiyor" diye konuşuyor.
İran'a Hakkarililer gibi Van'dan da hasta akını yaşanıyor. Hatta Van'dan İran'a özel sağlık turları bile düzenleniyor. Biz İran'a girerken, Van'dan da hastaneye gitmek üzere yola çıkan 50 kişilik bir otobüsle karşılaşıyoruz.
Van Gölü adlı otobüs şirketinin şoförü, yalnız kendilerinin değil, başka seyahat acentelerinin de Esendere'ye kadar yolcu getirdiğini söylüyor.
Esendere Sınır Kapısında rastladığımız 33 yaşındaki Albülselim Yıldız, yılbaşında mide rahatsızlığı çeken babasını tedavi için İran'a götürdüğünü anlatıyor. Yıldız, "Bir ay yattı geri geldik, sağlığına kavuştu. Toplam harcadığım para 100 milyonu bile bulmadı. Esendere'ye 38 kilometre uzaklıktaki Yüksekova'ya gideceğime 40 kilometre uzaklıktaki Urumiye'de tam teşeküllü hastaneye gitmek daha iyi" diyor.
Aynı yerde ithalatçılık yaptığını belirten Abidin Çuhaş da Van'da 20 milyon lira istenilen tahlillerini İran'da 2 milyon liraya yaptırdığını ifade ederken, şu karşılaştırmayı yapıyor: "Yalnızca Van'a gidiş gelişimiz 10 - 15 milyon lira. Ayrıca tahliller için gün veriyorlar. İran'da ise tahlil hem ucuz hem de aynı gün içinde yapılıyor."
İsminin yazılmamasını isteyen bir vatandaş da "Avrupa'nın bir parçası olma iddiasındaki Türkiye, sınırları içindeki insanlarını, 'irticaya destek vermekle' suçlanan İran'ın doktor ve ilaçlarına muhtaç halde yaşatıyor" diye kızgınlığını belirtiyor.

Nice canlar yok oldu

Ne Van'a hastaneye giderken yollarda can verenler ne de geçen mayıs ayında yapılan ve 25 bin kişinin imza attığı "Doktorumu istiyorum" kampanyası Hakkari'nin sağlık sorunlarını çözmeye yetmiyor.
Günlük hasta sayısının 500'ün altına inmediği Hakkari'de 100 yataklı Devlet Hastenesi'nde 22 uzman kadrosunun olmasına rağmen yalnızca dört tane doktor "tıp mucizesi yaratmaya" çalışıyor.

Gayri resmi havale İran'a

Genel cerrah, dahiliye, kadın doğum ve çocuk hastalıkları dışında tedaviye muhtaç kişiler ise ya resmen Van'daki hastanelere, ya da "gayriresmi" olarak İran'a "havale" ediliyor.
Hakkari'de tedavi olamayan bir hasta, Van yerine 10 kat daha düşük fiyata sağlığına kavuşabileceği İran'ın Urumiye kentini tercih ediyor. Hakkari merkezinden 118 kilometre mesafede bulunan Esendere'ye gidenler, sınırı geçtikten sonra dolmuş yada taksi ile 40 kilometre uzaklıktaki Urumiye'ye ulaşıyor.

Günde 150 diş çekiyor

Hakkarililer, 210 kilometre uzaklıktaki Van yerine, 158 kilometre mesafedeki Urumiye'ye gidip dertlerine daha ucuza derman bulabiliyor.
Hakkari Devlet Hastanesi'nde uzman doktor olmadığı için teknisyenlerin açtığı muayenehanelerde bir diş çekimi için 10 milyon lira, İran'da ise bir milyon lira ödeniyor.
Ücretsiz olarak Hakkari Devlet Hastanesi'nde diş çektirmek zorunda olan açlık sınırında yaşayan insanlar ise bir hafta bekledikten sonra salı günleri Yüksekova'dan gelen diş doktorunun "toplu diş çekimi seanslarına" katılıyor.
Yüksekova Devlet Hastanesi doktoru Necmettin Selçuk, salı günleri diş çektirenlerin sayısının 150'yi bulduğunu, en iyi günde dahi hasta sayısının 100'ün altına inmediğini belirtiyor.

İran'da 1 milyona muayene

İran'da her tür hastalık için muayene ücreti aynı; 1200 tümen yani bir milyon lira. Bir diş çekimi de bir milyon liraya yapılıyor. Kan ve idrar tahlilinin fiyatı 1.5 milyon lira ile 2 milyon lira arasında değişiyor.
Türkiye'de 500 milyon liranın üzerinde fiyatı olan bel fıtığı fizik tedavisi 30 milyon, safra kesesi ameliyatı ise 35 milyon lira. İran'daki hastanelerin günlük yatak fiyatı 2 milyon lira.
Türkiye'de 300 ile 400 milyon lira arasında olan tomografi çekimi ise İran'da 26 milyon lira yapılıyor. Teknolojik olarak daha gelişmiş olan Tahran'da yapılan kalp ve beyin ameliyatının fiyatı en fazla 150 bin ile 170 bin tümen arasında, yani 150 milyon lira.
İlaç ise tedavi masraflarından da ucuz. İran'dan ilaç alanların deyimi ile "bir torba ilaç" 2 milyon liraya alınabiliyor.

35 bin kişiye bir doktor

Hakkari'deki Devlet Hastanesi'nde yeni tayin edilenle birlikte dört, Yüksekova'da ise üç uzman doktor bulunuyor. Tıp fakültesinden yeni mezun bir pratisyen hekimi bulunan Şemdinli'deki Devlet Hastanesi'nde ise uzun zamandır uzman doktora rastlanmıyor. Hakkari'nin bir diğer ilçesi Çukurca'da, bırakın doktoru, devlet hastanesi bile yok.
30 sağlık ocağından yalnız 11'inin açık olduğu Hakkari'deki bu kurumlarda 13 pratisyen hekim, uzmanlara yardımcı olmaya çalışıyor.
Devlet buralara doktor bulamıyor. Zorunlu hizmet kaldırıldığı için kurada Hakkari'yi çeken bir doktor, isterse gitmeyip, altı ay sonraki kurayı bekleyebiliyor. Hakkari'de bugün doktor başına 35 bin kişi düşüyor.

‘Türkiye’den gelenler fiyatları artırdı’

Esendere Sınır Kapısı’na geldiğimizde İran’dan gelen, motor yağı taşıyan tankerlerin fazlalığı dikkatimizi çekiyor.
Sınırda bu tankerlerin arasından geçen Türk vatandaşları, pasaportlarına çıkış damgası vurulacak olan salona geçiyor. Polisin önünde uzun bir kuyruk oluşturan insanlar, hemen ardından İran ile Türkiye arasındaki sınır bölgesine giriyor.
Bu alana girer girmez İran İslam Cumhuriyeti’nin kurucusu Ayetullah Humeyni ile şu andaki dini lider Ali Hamaney’in duvarlara yapılmış dev resimleri dikkat çekiyor.
Daha ılımlı olan Hatemi’nin Cumhurbaşkanı olmasına rağmen, bu ülkede halen ABD düşmanlığı ile dini liderlere saygı aynı önemi taşıyor.
İran’dan gelip Türkiye’ye giriş yapacakları da dev Atatürk resimleri ve “Ne mutlu Türküm diyene" yazıları karşılıyor.
Türkiye’den çıkış yaptıktan sonra yaklaşık 500 metre ileride İran gümrüğüne giren yolcular, burada pasaportlarına vurulan vizenin ardından ülkeye giriş yapmış oluyor. Çantamızı didik didik arayan gümrük memurları, bulduğu kitabın konusunu ve yanımızda özellikle kadın resimleri bulunan dergi olup olmadığını soruyor.
Gümrük çıkışında Türk Lirası (TL) alıp İran parası olan “Tümen" verenler ortaya çıkıyor. 10 milyon liranın altında işlem yapmıyorlar. 10 milyon liraya karşılık da 12 bin tümen veriyorlar.
Benzin sudan ucuz
Dolmuş ve taksiler Türkiye’den gelenleri İran’ın istedikleri noktasına götürüyor. Bindiğimiz taksi ile Urumiye’ye giderken, şoförümüz Hatemi’den sonra rahatladıklarını söylüyor. Benzinin litresi 40 bin Türk Lirası olan İran’da hiç yeni araba olmayışı dikkat çekiyor. Şoför “Yeni araba alan ya da ev yaptırana ‘nereden buldun?’ sorusu sorulur" diyor.
Urumiye’ye girdiğimizde de yollarda kadınların kara çarşaf yerine siyah başörtüleri taktığı görülüyor.
Türklerin en fazla tercih ettiği 360 yataklı İmam Humeyni Hastanesi beyin ve kalp dışındaki tüm alanlarda hizmet veriyor. Şoförümüz “Eskiden muayene bin tümendi (750 bin TL). Türkiye’den gelenler fiyatların artmasına neden oldu. Şimdi muayene 1200 tümene (1 milyon TL) çıktı" diye şikayet ediyor.
Dönüşte ise akşam saati olmasına rağmen, hala İran’a şifa bulmaya gidenlerle karşılaşıyoruz.