Özelleştirmeden ‘kelepir’ mal almayı seven adamın sır ölümü

Türkiye’de de kamuoyunda Galataport, Kuşadası limanı ve Park Otel projeleriyle tanınan İsrailli milyarder işadamı Sami Ofer dün Tel Aviv’de Akirov Tower’daki dairesinde ölü bulundu. İsrail medyası bir süredir açıklanmayan bir hastalıkla boğuştuğu belirtilen 89 yaşındaki Ofer’in ölüm nedeniyle ilgili bir açıklama yapmadı. Ancak basında bir süredir kanser hastası olduğuna ilişkin haberler yer alıyordu. İş adamı, son yıllarda kanser hastaları için kurulan vakıflara da bağışlarını artırmıştı. Ofer, Forbes’un geçen yılki milyarderler listesinde 10 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilen servetiyle 109. sırada yer alıyordu. Ofer, bu listeye göre İsrail’in de en zengin kişisiydi.
Ofer’in ortağı olduğu aile şirketi Ofer Brothers Group’a geçen ay ABD’nin İran ambargosunu delip petrol tankeri sattığı için yaptırım kararı alınmıştı. Kararda, Oferlerin Singapur’daki bir şirketleri üzerinden İran’ın ulusal nakliye şirketine petrol tankeri sattığı belirtilmişti. Ofer Grubu ise kararın ardından bir açıklama yayınlayarak İran’a tanker sattıkları iddiasını yalanlamıştı.

ABD ile arasında sorun çıkmıştı
Karar gereği, Oferlerin ABD ile ticareti kısıtlandı. Grubun ABD Ex-Im Bank’ından 10 milyon doların üzerinde kredi alması ve ABD’den ihracat lisansı temin etmesi yasaklandı. İsrail’de konuyla ilgili soruşturma açılması için çağrılar sürüyordu.
İsrail basınında yer alan bazı haberlerde Oferlerin İran’a bu satışı İsrail devletinin bilgisi dahilinde gerçekleştirdiği ve İsrail gizli servisinin de bu işlemden haberdar olduğu belirtilmişti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, tanker satışına hükümetin izin verdiğine ilişkin iddiaları yalanlamıştı.

‘Düşük fiyata alıp kazandı’
Sami Ofer ve kardeşi Yuli Ofer, dünyanın en büyük deniz taşımacılığı hizmeti şirketi Zim Integrated’in sahibi. İkili, Israel Corp. adlı şirket bünyesinde deniz taşımacılığının yanı sıra enerji ve kimyasal sektörlerinde de faaliyet gösteriyor. Ofer kardeşlerin gayrimenkul sektöründe de önemli yatırımları var. Oferler Mizrahi-Tefahot Bankası’nı da elinde bulunduruyor.
Aile adına konuşan bir sözcü, Ofer’in cenazesinin pazar günü kaldırılacağını açıkladı. Yapılan açıklamada, “Ofer’in çocukları ve torunları grubun işlerini hiçbir değişiklik olmadan devam ettirecektir. Sami’nin arkasında bıraktığı fedakârlıkla çalışma geleneği de sürecektir” denildi.
Associated Press haber ajansı Ofer’in ölümünü duyurduğu haberinde aileyle ilgili, “İsraillilerin nefret etmeyi en çok sevdiği ailelerden” ifadesini kullandı. Haberde, “Oferleri eleştirenler bu ailenin özelleştirmeler sayesinde kamu varlıklarını kelepire satın aldıklarını, medya ve siyasette fazlasıyla etkin olduklarını söylüyor” denildi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Ofer’in ölümünün ardından yaptığı yazılı açıklamada, “Ofer İsrail halkına sağlık, sanat ve kültür alanlarında büyük katkılarda bulundu. O gerçek bir Siyonistti” dedi.

Ofer, donanma askeriydi, deniz taşımacılığıyla servet sahibi oldu
1922’de Romanya’da doğan Sami Ofer, iki yaşındayken ailesi o zamanlar İngiltere’nin kontrolündeki Filistin topraklarına yerleşti. Ofer, İkinci Dünya Savaşı’nda İngiltere donanmasının mayın tarama gemisinde görev yaptı. Kuruluşundan sonra ise İsrail donanmasında askerlik yaptı. Baba Joseph, Hayfa Limanı’ndaki gemilere su ve benzin satıyordu. Ardından Yunanistan ve Romanya’dan aldığı eski gemileri yenileyerek satmaya başladı. Sami Ofer de denizcilikten anladığı için başlarda bazı yük gemilerinde personel eksik olduğu zaman kendisi sefere çıkıyordu.
Ailenin küçük sayılabilecek deniz taşımacılık şirketini kardeşi Yuli ile birlikte uluslararası bir deve dönüştüren Ofer, 1970’li yıllarda Avrupa’nın kumarhane ve lüks yaşam cenneti olarak bilinen Monaco’ya yerleşti. Ofer, İsrail’e ölümünden kısa süre önce dönmüştü.
1975’te de dünyanın ikinci büyük gezi gemisi filosuna sahip Royal Carribean Cruise (RCC) şirketinde Pritzker Ailesi’yle birlikte yüzde 20 hisse sahibi oldu.
Sami Ofer’in sahip olduğu ilk iki gemisine oğulları Idan ve Eyal’in adını verdiği biliniyor.
2008’de İngiltere’nin yeni Ulusal Denizcilik Müzesi’ne 33 milyon dolar gibi cömert bir bağışta bulunan Sami Ofer, kraliyet tarafından fahri şövalyeliğe layık görülmüştü.
Yaşamı boyunca gazetecilerden uzak duran ve röportaj vermeyen Sami Ofer’in halk arasına karıştığı nadir yerlerden biri tuttuğu basketbol takım olan Macabi Tel Aviv’in maçlarıydı. Ofer’i pek çok maçta ön sıralarda takım elbisesi ve kendisiyle özdeşleşen kalın çerçeveli gözlüğüyle görmenin mümkün olduğu belirtiliyor.

Büyük koleksiyonerdi
Sami Ofer ’in empresyonist ve soyut ekspresyonist tablolardan oluşan dev bir koleksiyonu var.
Dünyanın önemli müzayedelerini yakından takip eden Ofer Monet de satın alıyordu, Picasso da, Kooning de. Ama esas düşkün olduğu ressamın Marc Chagall olduğu biliniyordu.
Dünyadaki en büyük Chagall koleksiyonunun onda olduğu tahmin ediliyordu. Bir süre önce Mark Rothko’nun bir resmine 11 milyon dolar ödeyen Ofer’in, Claude Monet’nin Su Zambakları’na 22 milyon dolar ödeyen esrarengiz koleksiyoncu olduğu da söyleniyordu.
Ofer, Tel Aviv Sanat Müzesi’ne 2006’da 20 milyon dolarlık bir bağış yapmayı teklif etmiş, ancak müze
yönetimi kuruma Ofer ve eşinin adını vermeyi reddedince bu teklifini
geri çekmişti.

Ofer’in en ‘kârlı’ operasyonu Zim
Oferlerin özelleştirmeden aldığı ve en çok tartışma yaratan şirketleri gemicilik firması Zim oldu. Oferlere ait Israel Corp., 1969’da Zim’in yüzde 50 hissesini ihaleyle aldı. Daha sonra devlet, elindeki diğer hisseleri de satıp kurumu tamamıyla özelleştirme kararı aldı ve 2004’te bir ihale açtı. Fakat ihaleye Sami Ofer’den başka teklif veren olmadı.
Dolayısıyla Zim, 227 milyon dolar gibi piyasa değerinin oldukça altında olduğu söylenen bir fiyata Oferler’in oldu. İsrail basını, satışa büyük tepki gösterirken, “Devleti maymuna çevirdi”, “Şakşukanın sırrı” gibi ifadeler kullandı.
Bir iddiaya göre Oferler Zim’in anayasasını o kadar akıllıca düzenlemişti ki kalan hisseleri alan tarafın payı Oferlerle eşit bile olsa son sözü söyleyen taraf Oferler olacaktı. Bugün Zim, dünyanın en büyük 12. deniz taşımacılık şirketi.
Uluslararası hatların çoğunda hizmet veren şirketin 80 gemisi 265 limana ulaşım sağlıyor. Şirketin 56 bağlı ortaklığı var.

Tüpraş, Galataport ve Park Otel’e yatırım
Oferler, 2005 başında Türkiye’de Tüpraş’ın özelleştirilmesi sırasında kimsenin haberi olmadan şirketin yüzde 14.76’lık hissesini Özelleştirme İdraesi’nden satın alarak isimlerini duyurmuşlardı. Hisseleri 446 milyon dolara alan Oferler, 6 ay sonra Koç Grubu Tüpraş’ı 8.11 milyar dolar bedel üzerinden alınca, hisselerinin değerini 1.2 milyar dolara çıkarmış oldu. Ofer, 2005 yılında gerçekleştirilen Galataport ihalesine Türk ortağı Mehmet Kutman ile 4.3 milyar dolarlık teklif vermiş ve ihaleyi kazanmıştı. Ancak ihale, Danıştay’ın imar planına yönelik kararından sonra 2006’da iptal edilmişti. Oferler son olarak İstanbul’da bir türlü inşaatı tamamlanmayan Park Otel’i devralmıştı.