Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete'de

Kanun, sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların hak ve menfaatlerinin korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesini amaçlıyor. Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanacak. Bu izahname Sermaye Piyasası Kurulu’nca (SPK) onaylanacak. İzahname, ihraççıya ve ihraç edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin bilgiler ile bir özet bölümü de içermek üzere bir veya birden fazla belge şeklinde düzenlenebilecek. Bir teşebbüse finansal kaynak sağlamak üzere genel bir çağrıda bulunarak yapılmak istenen yatırım sözleşmesi ve bu yatırım sözleşmesi yoluyla para toplanması için hazırlanması zorunlu izahnameye ilişkin usul ve esaslarla istisnalar, kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek. İzahname, onaylandıktan sonra kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanacak, ayrıca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilmeyecek. Ancak izahnamenin nerede yayımlandığı gazetede ilan edilecek. İzahnameyle kamuya açıklanan bilgilerde, satışa başlamadan önce veya satış süresi içerisinde yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişiklik veya yeni hususların ortaya çıkması halinde durum ihraççı veya halka arz eden tarafından Kurula bildirilecek.

İHRAÇ OLUNAN PAYLARIN BEDELLERİ TAMAMEN VE NAKDEN ÖDENECEK

İhraç olunan payların bedelleri tamamen ve nakden ödenecek. Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğinin ortaklığa karşı taahhüt edilmesini isteyebilecek. SPK, birleşme, bölünme, hisse değişimi ve benzeri şirket yapılandırmalarında yapılacak sermaye artırımları gibi pay bedellerinin nakden ödenmesinin zorunlu olmadığı durumları belirleyebilecek. İhraççı, kamuya açıklanacak veya gerektiğinde kurulca istenecek finansal tablo ve raporları, şekil, içerik bakımından Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde kurulca belirlenen standartlara uygun olarak ibraz edecek.

Payları borsada işlem görmeyen anonim ortaklıklar, halka açık ortaklık statüsüne kavuştuktan sonra en geç 2 yıl içinde paylarının işlem görmesi için borsaya başvuracak. SPK, aksi durumda, bu payların borsada işlem görmesi veya ortaklığın halka açık ortaklık statüsünden çıkarılması için ortaklığın talebini aramaksızın gerekli kararları alacak.

KAYITLI SERMAYE SİSTEMİNİ

Kurul, kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmaya, getirilen uyum zorunluluğuna aykırı işlemlerin hukuka uygunsuzluğunun tespiti veya iptali için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir istemeye, dava açmaya, açılan davada uyum zorunluluğunun yerine getirilmesi sonucunu doğuracak şekilde karar alınmasını istemeye yetkili olacak. Halka açık ortaklıklar ile paylarını halka arz etmek üzere kurula başvuran ortaklıklar, kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecek. Daha önce Türk Ticaret Kanunu’nca (TTK) bu sisteme geçen ortaklıklar için ayrıca kurul izni aranmayacak. Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu, TTK’nın esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalmaksızın esas sözleşmelerinde tespit edilen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayelerini artırmaya yetkili olacak. Bu yetki genel kurul tarafından en çok 5 yıl süreyle verilebilecek. Yönetim kurulunun, imtiyazlı veya nominal değerinin üzerinde veya altında pay çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması konularında veya imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alabilmesi için esas sözleşmeyle yetkili kılınması şartı aranacak. Yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamayacak. Yönetim kurulunun, bu çerçevede aldığı kararlar aleyhine, kararın ilanından itibaren 30 gün içinde iptal davası açılabilinecek.

KAR PAYI

Halka açık ortaklıklar, karlarını genel kurullar tarafından belirlenecek kar dağıtım politikaları çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak dağıtacak. Kanunen ayrılması gereken yedek akçeler ve esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen kar payı ayrılmadıkça başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine ve ortaklık çalışanlarına kardan pay dağıtılmasına karar verilmeyecek. Belirlenen kar payı ödenmedikçe bu kişilere kardan pay dağıtılamayacak. Halka açık ortaklıklarda kar payı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın eşit olarak dağıtılacak.

Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları; ilişkide bulundukları kişilerle emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel veya şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapamayacak. Kazanç aktarımının tespiti halinde halka açık ortaklıklar, kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları, kendilerine kazanç aktarımı yapılan taraflardan, aktarılan tutarın kanuni faiziyle mal varlığı veya kar azaltılan ortaklığa veya kolektif yatırım kuruluşuna iadesini talep edecek. Halka açık ortaklıklar, kendi paylarını, SPK tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde satın alabilecek ve rehin olarak kabul edebilecek.

Anonim şirket olarak kurulan borsaların yönetim organları, SPK’nın çıkaracağı yönetmelikle değil, Türk Ticaret Kanunu’na uygun olarak esas sözleşmeleriyle belirlenecek. Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin her türlü işlem ve hesaplarının denetimine ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından belirlenecek. Buna göre, söz konusu birlikler, kurul tarafından her yıl denetlenecek. İlgili bakan, SPK’dan, gerekli tedbirlerin alınmasını isteyebilecek ve bu birliklerin her türlü işlem ve hesaplarını denetlemeye yetkili olacak. Anonim şirket olarak kurulan merkezi takas kuruluşları ile anonim şirket olarak kurulan merkezi saklama kuruluşlarının yönetim organları ve teşkilat yapısı, Türk Ticaret Kanunu’na uygun olarak esas sözleşmeleri ve yetkili organlarınca belirlenecek.

Halka açık ortaklıklarda, gönüllü ya da önemli nitelikteki işlemler nedeniyle zorunlu pay alım teklifi yapılması ile ilgili usul ve esaslar, Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenecek. Kurul, yatırım ortaklıklarının, yatırım ortaklığı niteliklerinin değiştirilmesine veya yitirilmesine neden olacak esas sözleşme değişikliklerine izin verilebilmesi için, pay alım teklifi zorunluluğu getirebilecek.

Pay alım teklifi sonucunda başka bir şekilde sahip olunan payların halka açık ortaklığın oy haklarının kurulca belirlenen orana veya daha fazlasına ulaşması durumunda, paya sahip olan bu kişiler açısından azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı doğacak.

10 İŞ GÜNÜNDE KURULA BİLDİRİLECEK

Ortaklıklar, sermaye piyasası araçlarının herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık ortaklık statüsünün kazanıldığını öğrendikleri tarihten itibaren, bu durumu 10 iş günü içinde kurula bildirmek zorunda olacak. Özel kanunla yetkili kılınmış olsalar bile bu kanunda sayılan şartları taşımayan ve kurulca izin verilmeyen kişi ve kuruluşlar, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunamayacak.

YETKİ BELGESİ VE FAALİYET İZİNLERİ

Kurul, verdiği yetki belgesi ve faaliyet izinlerini, faaliyet izninin verildiği tarihten itibaren 1 yıl süreyle ilgili izin kapsamında herhangi bir faaliyette bulunulmaması, iznin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin kurulca tespitinden itibaren 3 ay içinde bu şartların yeniden sağlanamaması durumunda iptal edebilecek. Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde yüklenilebilecek mali sorumluluğun azami sınırı ve yatırım kuruluşlarındaki yöneticiler ile bu hizmetleri ve faaliyetleri yürütmekle görevlendirilecek personelde aranacak asgari şartlar kurulca belirlenebilecek.

Aracı kurumların kuruluşuna kurulca izin verilebilmesi için, anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, payların nakit karşılığı çıkarılması, kurucuların kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartlara haiz olması, ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şartları aranacak.

TEMİNAT YATIRMA ZORUNLULUĞU

Kurul, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunacaklara teminat yatırma veya bulundurma zorunluluğu getirebilecek. Borsalar ile takas ve saklama kuruluşları, yatırım kuruluşları ve yatırımcılardan yatırım hizmetleri ve faaliyetleri kapsamında teminat verilmesi istenebilecek. Teminatlar tevdi amaç dışında kullanılamayacak, üçüncü kişilere devredilemeyecek, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dâhil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, “Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği” olarak yeniden yapılandırılacak. Birlik, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketlerinin üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.

Sermaye piyasasında derecelendirme, değerleme faaliyetleri ve kuruluşlarının yanı sıra ilgili kanunda yer alan sınırlar içinde kalmak, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’nca ilan edilen standartlar ve düzenlemelere uygun olmak koşuluyla bağımsız denetim faaliyeti ve kuruluşları hakkında da düzenleme, gözetim ve denetim yetkisi düzenlenecek. Bağımsız denetim kuruluşları, denetledikleri finansal tablo ve raporların mevzuata uygun olarak denetlenmemesi nedeniyle doğabilecek zararlardan raporu imzalayanlarla birlikte sorumlu olacak. Bağımsız denetim kuruluşları ile derecelendirme ve değerleme kuruluşları, faaliyetleri neticesinde düzenledikleri raporlarda yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgiler dolayısıyla neden oldukları zararlardan da sorumlu tutulacak.

Kanunla, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik düzenleme yapılıyor. Finans piyasalarının özellikle de bilgi iletişim teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak çok hızlı bir şekilde değişmesi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yoğun rekabet ortamında borsaların varlıklarını sürdürebilmek için organizasyon ve işleyiş yapılarında değişikliklere gittikleri göz önüne alınarak, borsaların söz konusu rekabet ortamında daha etkin bir şekilde çalışmalarına imkân sağlanıyor. Kanunla, borsacılık faaliyeti tanımı ilk kez Türk hukuk sistemine eklenerek, borsaların hangi çerçevede SPK’nın gözetim ve denetimine tabi tutulacağı aydınlatılıyor.

SPK BAŞKAN VE ÜYELERİ İLE KURUL PERSONELİ ALEYHİNE AÇILAN HER TÜRLÜ TAZMİNAT VE ALACAK DAVASI, KURUL -ALEYHİNE AÇILMIŞ SAYILACAK

İhraççılar veya halka arz edenler, kurul bütçesine gelir kaydedilmek üzere satışı yapılacak sermaye piyasası araçlarının varsa nominal değerinden aşağı olmamak üzere ihraç değerinin binde 3’ü tutarında ücret yatırmak zorunda olacak. SPK başkan ve üyeleri ile kurul personeli aleyhine açılan her türlü tazminat ve alacak davası, kurul aleyhine açılmış sayılacak.

920 KADRO

Ekonomik gereklilikler gözetilerek güven, serbest rekabet ve istikrar içinde, kotasyonundaki bir veya birden çok ürünün arz ve talebini buluşturan; yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş ürünlerin, kendilerince organize edilen fiziki veya elektronik mekanlarda alım satımına aracılık eden, ürünlerin gerek fiziki, gerekse ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince çıkarılan ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin ticaretini yürütebilen; işlemlere ilişkin güvenilir kayıt ve saklama imkanları bulunan; oluşan fiyatları, ürettiği bilgileri, diğer benzer ve alternatif piyasaları izleyebilecek ve duyurabilecek bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım, kurumsal ve mali altyapıya sahip olan; faaliyet alanı ulusal veya uluslararası olabilen anonim şirket statüsünde ürün ihtisas borsaları, bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun teklifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararıyla kurulacak.

Ürün ihtisas borsaları kendilerinin ya da bünyelerindeki piyasaların işletilmesi veya yönetilmesi için Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabi olan bir ya da birden fazla piyasa işleticisi ile anlaşma yapabilecek. Makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, ürün ihtisas borsalarının güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylemler bir suç oluşturmadığı takdirde, piyasa bozucu eylem sayılacak. Piyasa bozucu eylemleri gerçekleştirenler hakkında Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca idari para cezası uygulanacak. Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe yansıyacak ölçüde olumsuz bir gelişmenin ortaya çıkması ve bu durumun Finansal İstikrar Komitesi tarafından tespiti halinde, alınacak tedbirleri belirlemeye yetkili olacak. İlgili bütün kurum ve kuruluşlar, belirlenen tedbirleri derhal uygulayacak. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleriyle yan hizmetlerin sunulmasına ilişkin usul ve esaslar, kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde kurul tarafından belirlenecek.

İMKB VE İSTANBUL ALTIN BORSASI’NIN YERİNE “BORSA İSTANBUL ANONİM ŞİRKETİ” KURULACAK

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ve İstanbul Altın Borsası’nın yerine “Borsa İstanbul Anonim Şirketi” kurulacak. Kanuna göre, bir işlemin suç teşkil ettiğine dair herhangi bir bilgi veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde, yatırım kuruluşları ile sermaye piyasası kurumları bu durumu bildirmekle yükümlü olacak. Tahsil edilen para cezalarının yüzde 50’si genel bütçeye gelir kaydedilecek, yüzde 50’si gelir kaydedilmek üzere Yatırımcıları Tazmin Merkezi’ne (YTM) aktarılacak.

Kanunla, içsel bilgilere kamuya duyurulmadan önce sahip olan kişilerin, bilgiye diğer yatırımcılardan daha önce sahip olma ve bulundukları konumun verdiği avantajla haksız menfaat elde etmelerinin önlenmesi ve caydırıcılığın temini amacıyla, “bilgi suistimali fiili”, cezai müeyyideye bağlandı.

Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan, rapor hazırlayan ya da bunları yayanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapisle cezalandırılacak. Ancak kişi pişmanlık göstererek, 500 bin TL’den az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin 2 katı miktarı Hazine’ye, soruşturma başlamadan önce öderse hakkında cezaya hükmolunmayacak.

Kanunla, TCK’da güveni kötüye kullanma suçu olarak müeyyide altına alınan fiiller, sermaye piyasasının özelliklerine uygun ve daha geniş kapsamlı bir biçimde tanımlanarak cezai müeyyideye bağlandı. Güveni kötüye kullanma suçunu işleyen kişinin, etkin pişmanlık göstererek mevcut ödemenin yanı sıra bunun 2 katı parayı Hazine’ye, soruşturma başlamadan önce ödemesi halinde ceza verilmeyecek.

SPK’NIN MERKEZİ İSTANBUL’DA

Kanuna göre, verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere idari ve mali özerkliğe sahip Sermaye Piyasası Kurulu kurulacak. Kurulun merkezi İstanbul’da olacak. Kurul, kendisine verilen görev ve yetkileri bağımsız olarak yerine getirecek ve kullanacak. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi emir ve talimat veremeyecek. Kurulun para, evrak ve her türlü malları devlet malı hükmünde olacak, haczedilemeyecek ve rehin edilemeyecek. Kurul üyeleri, yükseköğrenim sonrası mali piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık veya finans alanında veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarında en az 10 yıl deneyim sahibi kişiler arasından Bakanlar Kurulu’nca atanacak. Bakanlar Kurulu, üyelerden birini başkan olarak görevlendirecek. Kurul başkan ve üyeleri, görevlerini tam bir dikkat, dürüstlük ve tarafsızlıkla yürüteceklerine, kanun hükümlerine aykırı hareket etmeyeceklerine ve ettirmeyeceklerine dair Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu huzurunda yemin edecek. Kurul başkan ve üyelerinin görev süresi 5 yıl olacak. Süreleri biten başkan ve üyeler bir defalığına tekrar atanabilecek. Kurul başkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemeyecek. Kurul başkan ve üyeleri göreve başladıkları tarihten itibaren, piyasa araçlarını, 30 gün içinde satmak suretiyle elden çıkarmak zorunda olacak. Kurul başkan ve üyeleri, görevden ayrılmalarını izleyen 2 yıl içinde yatırım kuruluşlarında görev alamayacak. Kanuna göre, Borsa İstanbul Anonim Şirketi unvanıyla bir anonim şirket kurulacak. Borsa İstanbul, sermaye miktarı, payları, payların devir esasları, paylara tanınacak imtiyazlar, tasfiye, devir, birleşme, fesih, halk arz sınırlamaları, organları, komiteleri, hesapları ve karlarının dağıtımı ile teşkilatına ilişkin esasların yer aldığı sözleşme, SPK tarafından hazırlanacak ve ilgili bakanın onayına sunulacak. Şirket, bakan onayının ardından kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 6 ay içinde doğrudan tescil ve ilan edilecek. İMKB ve İstanbul Altın Borsası’nın tüzel kişilikleri, Borsa İstanbul A.Ş,’nin esas sözleşmesinin tesciliyle son bulacak.

KAMU PAYININ HALKA ARZI YA DA SATIŞI

Borsa İstanbul’un kamuya ait paylarının kanun çerçevesinde halka arzı veya satışı Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek esaslar çerçevesinde gerçekleştirilecek. Borsa İstanbul yönetim kurulu başkanı ve üyeleri seçilinceye kadar İMKB’nin mevcut başkanı, Borsa İstanbul’un yönetim kurulu başkanı olarak, İMKB’nin yönetim kurulu üyeleri de Borsa İstanbul’un yönetim kurulu üyeleri olarak görev yapacak. İstanbul Altın Borsası başkanı ve yönetim kurulu üyelerinin görevleri ise Borsa İstanbul’un sözleşmesinin tescil edildiği tarih itibariyle son bulacak. Borsa İstanbul ve iştiraklerinin her türlü hesap ve işleminin denetimi, şirketteki kamu payı yüzde 50’nin altına düşünceye kadar Hazine Müsteşarlığı’nın seçeceği bağımsız denetim kuruluşunca yapılacak. Borsa İstanbul ile bağlı ortaklıkları ve iştirakleri, kamu iktisadi teşebbüsleri dâhil sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan veya özel kanunla kurulan kamu kurum, kuruluş ve ortaklarına uygulanan mevzuat, uygulama ve kısıtlamalara tabi olmayacak. (ANKA) (EBR/ORH)