Söktaş, hayvancılıkta Romanya’da, tekstilde Hindistan’da büyüyecek

 E. Hilmi Kayhan ise tarımsal işlerin patronu. Efeler Çiftliği ve aile şirketi Agrita'nın başında.
Bu röportajı yaptıktan birkaç gün sonra, ipliği boyalı gömleklik kumaşta Türkiye'nin en önemli şirketi Söktaş Tekstil Sanayi ve Ticaret'in Hindistan’daki iştirakinin, 2 ayrı Hint bankasından toplam 16 milyon dolar kredi sağladığı haberi geldi. Söktaş, Hindistan'a büyük bir tekstil yatırımı yapıyor. Burada Dünya Bankası'nın özel sektöre kredi veren, ortak olan finans kuruluşu IFC ile ortak. Toplam yatırım 80 milyon doları bulacak. Bu, Muharrem Kayhan'ın ifadesi ile Söktaş'ın üretim kapasitesini ikiye katlaması anlamına geliyor. Başka bir ifade ile Söktaş büyüyor ama bunu Hindistan yatırımı ile sağlıyor.
Tarım tarafında da benzer bir durum var. Efeler çiftliğine yıl sonu itibariyle 40 milyon dolara yakın yatırım yapılmış olacak. Ancak bu çiftlikte iş bitmiş değil. Üretime geçti ama daha büyüyecek ve şimdiden Türkiye'nin süt hayvancılığında en büyük çiftliği olan Efeler'de 7 bin baş sağmala ulaşılacak. Arkasından hayvancılıkta da yurtdışında büyüme geliyor.
Kayhan kardeşler şu sıralar Romanya'da arazi topluyor. 8 - 10 bin dönüme ulaşıldığında orada da tarımsal üretim başlayacak.
Hindistan'da üretim önümüzdeki aylarda başlayacak. Efeler çiftliğinde inekler sağılmaya başladı. Söktaş'ta işte bu iki işin heyecanı var. Romanya'daki tarımsal yatırım da eğer Türkiye'deki ile yarışır hale gelirse... Söktaş, çok değil önümüzdeki 5 yıl içinde toplamda yaklaşık 300 milyon dolarlık yatırımı olan ve bugünkünden çok daha büyük bir gruba dönüşecek.

Muharrem H. Kayhan kimdir?
1955 İzmir doğumlu. Orta  ve lise öğrenimini St. Joseph Fransız Okulu’nda ve Robert Koleji’nde tamamladıktan sonra İngiltere’de Manchester Üniversitesi Tekstil Mühendisliği’nden mezun oldu. Cornell Üniversitesi’nde MBA yaptı.
Halen TÜSİAD üyesi olan Muharrem Kayhan, 1997 ve 1999 yılları arasında TÜSİAD Başkanlığı yaptı. Evli ve iki çocuk babası.

E. Hilmi Kayhan kimdir?
Hilmi Kayhan, Muharrem Kayhan’ın kardeşi. 1956 Söke doğumlu olan Hilmi Kayhan, Robert Koleji’nden mezun olduktan sonra Amerika’da öğrenimine devam etti. Ithaca Koleji İşletme Bölümü’nü bitirdi. TÜSİAD ve ESİAD üyesi. Evli ve iki çocuk babası.
Söktaş’ta Yönetim Kurulu Başkanvekili olan Hilmi Kayhan, grubun tarımsal işlerinin başında bulunuyor.

Tepe şirket Söktaş Holding mi sizde?
Kayhan Holding, Söktaş'ın hisselerine sahip. Borsaya yeni plan açıkladık. Şirkette bir yeniden yapılanma olacak. Efeler Çiftliği'ni ayrı bir şirket haline getirmek istiyoruz. 2009 yılı ortalarında bölünmüş olacak.
Romanya'da yatırımlarınız var. Hindistan'da tekstil işi var. Bölünmede bunlar nasıl olacak?
Romanya ve Hindistan yatırımlarının yüzde 100'ü Söktaş'ın.
Peki bölünmeden sonra üst yapı ne olacak?
Efeler Çiftliği ve Söktaş'ın üzerine bir çatı holding gerekebilir. Bunu değerlendiriyoruz. Böyle bir holding yapısı kurabiliriz.
Söktaş ana firma... Grubun iş hacmindeki payı hedir?
Söktaş bu yıl, Hindistan'daki işin geliri hariç 95 milyon dolarlık iş yapacak. Grubun iş hacminin yüzde 80'i Söktaş'tan, tekstil işinden geliyor. Çiftlik nakit üretmeye başladı. Bu yılın ikinci yarısı itibariyle gelirlere katkısı olacak. Yine bu yıl ekim ayından sonra da Hindistan yatırımı kısmen faaliyete geçerek gelir üretmeye başlayacak.
Hindistan yatırımı ne kadardır?
Bu yıl sonuna kadar 35-40 milyon dolar civarında yatırım olacak. Orada yüzde 12 oranında IFC ortaklığı vardır. Bu ortaklığı da işi de çok önemsiyoruz. Orada hedefimiz Hindistan yatırımının buradaki Söktaş büyüklüğüne ulaşması. 3 yıl içinde 14 milyon metre/yıl kapasitesine getirmek istiyoruz. Bu da Söktaş'ın kapasitesine ulaşmaktır. Şu anda 40 milyon dolarlık yatırımlar 6-7 milyon metre/yıl kapasitesine getirdik. 3 - 4 yıl içinde yatırım 80 milyon dolara ulaşacak. Böylece kapasite de 14 milyon metre/yıla çıkacak. Söktaş büyüklüğünde olacak.
Üretimi dışarı mı kaydırıyorsunuz?
Hayır. Bu, Türkiye'den bir üretimi başka bir yere kaydırmak değil. Buradan sadece  bazı makineleri taşıyoruz. Ama üretimi kaydırmıyoruz. Söktaş'ın ana pazarı Avrupa’dır.  Avrupa ağırlıklı olarak devam edecek. Hindistan'daki üretim ağırlıklı olarak Uzakdoğu pazarına yönelik olacak. O bölgede konfeksiyon yaptıran büyük ABD'li Avrupalı şirketler var. Alım yapan büyük perakendeciler var. Bir de tabii Hindistan iç pazarına hitap edecek. Oradan buraya mal getirme projemiz yok.
Peki yatırım için düşündüğünüz başka bir ülke var mı?
Hayır. Hindistan yatırımı yeteri kadar büyük. Başka bir ülkeye böyle bir yatırım gündemimizde yok.
İnternet sitenizde bilgiler var. "Söktaş, ipliği boyalı gömleklik kumaşta dünya lideri olacak" diyorsunuz. Bu hedefe ulaşıldı mı?
Çeşitli kategorilerde en iyi olmak iddiamız var. Kalite, fiyat, teslimat hızı ve zamanında iyi olmak iddiamız var. Bu konuda dünyadaki en iyi birkaç firmadan biri olduğumuzu söyleyebilirim. Kalitemiz çok iyi.
Sizin tasarım konusunda da çalışmalarınız var...
İki yerde tasarım yapıyoruz. Birisi İstanbul'daki Pera'da bulunan yerimizde, bir de Söktaş'ta. Tasarım konusuna çok önem veriyoruz.
Pera'da ne yapıyorsunuz?
Pera'da pazarlama ve tasarım var. Söktaş'ın pazarlama gurubu oradadır. Tasarımın ağırlığı Söke'dedir. Ayrıca yurtdışında da tasarımla uğraşan önemli danışmanlarımız var.
Babanız Muzaffer Bey, (Muzaffer M. Kayhan) şirketin yönetiminde görülüyor. Fiilen çalışıyor mu? Kurumsallaşma konusunda bir şeyler yapıyor musunuz?
Muzaffer Bey bize rehberlik eder. Ama aktif olarak günlük işlerin içinde değil. Yönetimde bir de amcamız (Vecdet Kayhan) vardır. Ancak amcamız da aktif işin içinde değildir. Korkmaz İlkorur dışardan yönetim kurulu üyemizdir. kurumsallaşma konusunda çalışmamız var. Şirket sayısı ve iş kolları artınca burada bir yeniden yapılanma gerekecek.
İstihdam ne kadardır grupta?
Söktaş'ta bin 100 çalışanımız var. Efeler Çiftliğinde 105 kişidir. Hindistan fabrikasında da 150 - 200 kişi çalışıyor olacak.
Romanya'da bir şirketiniz var. Orada ne yapmak istiyorsunuz?
Romanya'da toprak alıyoruz. Tarımsal üretime geçeceğiz. Arazinin belli bir büyüklüğe ulaşmasını bekliyoruz. şu sıralar parça parça alınıyor ama henüz yeterli değil. Büyük arazi alıyoruz. Romanya'da buradaki gibi bir çiftlik düşünebiliriz. Avrupa pazarına da yakın bir bölge. Bize de yakın. Bu açıdan kontrolü de kolay. Bir de arazi fiyatları hesaplı. Burada çok pahalı biliyorsunuz. Küçük küçük, yüzlerce kişiden alıyoruz. 8- 10 bin dönüme ulaşınca ekonomik büyüklük de sağlanmış olur. O zaman yatırıma da başlarız.
Ne zaman başlarsınız gibi gözüküyor?
Her şey yolunda giderse bir yıl içinde başlayabileceğimizi düşünüyoruz.
Grubunuzun başka bir sektöre girme planı var mı?
Hayır, yok. Başka bir sektör şimdilik yok. Hindistan bir çalışmaya başlasın, Romanya gerçekleşsin, biraz rahat edelim. Ondan sonra bakarız. Belki olabilir. Söktaş'ın gündemindeki en önemli olay içindeki tarımsal şirketin bağımsız bir yapı olarak ayrılması ve Hindistan yatırımıdır.
Peki, sektör ve piyasa biraz sıkıntılı. Söktaş hedeflerine ulaşabilecek mi?
Büyüme, tekstilde ilk altı aya bakarsak, metre olarak üretim biraz az olacak ama daha katma değeri yüksek ürünlere yöneldik. Dolayısıyla gelir bakımından geçen yılın altında kalmayacağız. Dünyadaki krizin bize bir tesiri olmadı. Bu yıl daha yüksek bir ciro sağlayacağız.
Tekstilde Hindistan'a kayma planı nasıl çıktı?
Türkiye'de tekstilde büyümeyi düşünmüyoruz. Ama dünyada tekstil ticareti yüzde 4 - 4.5 büyüyecek. 350 milyar dolarlık tekstil ticareti vardır ve beklenen büyümenin önemli bir kısmı Hindistan'ı da içinde alan bölgeden gelecek. Türkiye'de devletin teşvik etmekten imtina ettiği bir sektör ama Hindistan'da geleceği var. Biz Hindistan yatırımını gerçekleştirdiğimize yüzde 100 büyümüş olacağız.
Geçen yıl tekstilcilerin finansal neticeleri pek de parlak değildi ama bizim segmentimizde biz başarılı olduk. Eğer kapasiteyi Türkiye'de artırsaydık, Türkiye'de bu fırsatı bulamazdık.
Hindistan yatırımında IFC ile ortağız. Oradaki şirketi 4-5 yıl içinde Hindistan borsasında halka açma hedefimiz var.
Peki süt sığırcılığı nereden çıktı?
Tarım bizim eskiden gelen bir işimiz. Efeler dışında Agrita var. bizim aile şirketimiz. Arazisi var. 700 hayvanı var. Üzerinde 57 bin ağacı olan bin 500 dönüm arazisi var. Bin 500 dönüm de hayvancılık için yeri var. Yem fabrikası var. Aylık 2 bin tonluk satış yapıyor. Agrita'nın Söktaş ve Efeler'le bir ilgisi yok. Oradaki hayvanlar 2000 yılında geldi. 8 yıldır üretim yapıyor.
Tarımda ortaklık düşünür müsünüz?
Yatırımların tamamlanması lazım. Bugün gündemde değil ama o zaman düşünürüz.
Sizin para koleksiyonunuz vardı. Ne yapıyorsunuz bu aralar?
Toplamaya devam ediyorum. Bir kitap çıkarmıştık. İkinci kitap hazırlıklarımız var, o çıkacak. Sonra daimi bir sergi düşünüyorum.

Efeler Çiftliği yatırımı 60 milyon dolara gidiyor
Söktaş'ın Aydın'ın Germencik ilçesi, Turanlar köyünde kurduğu Efeler Çiftliği, toplam bin 500 dönüm arazi üzerinde yer alıyor. Bu alanın 600 dönümü çiftlik. Efeler, bugün itibariyle Türkiye'nin en büyük süt sığırcılığı işletmesi. 2005 yılında temelleri atılan çiftlik Mart 2008'de faaliyete geçti. Toplam 28 milyon dolarlık yatırım yapıldı. Önümüzdeki yıl 15 milyon dolarlık daha yatırım olacak. Toplam yatırım 60 milyon doları bulacak. Hilmi Kayhan, "Efeler, süt çiftliği olarak Türkiye'nin, hatta Avrupa'nın en büyük çiftliği" diyor.
Veterinerler dahil toplam 108 kişinin çalıştığı çiftlikte 2 tane, her biri bin 200 baş sağmal kapasiteli hayvan barınağı, 1 tane sağım tesisi, 200 baş hayvan kapasiteli hayvan hastanesi, 2 adet 800 baş kapasiteli hayvan barınağı, 800 tane buzağı kulübesi, kaba yem ve slaj depolama tesisleri, yem hazırlama bölümleri bulunuyor. Oldukça modern çiftlikte tırnak bakım ünitesi de bulunuyor.
Çiftlikte şu anda 2 barınak var. Ancak hayvan sayısının artmasına paralel olarak 6'ya çıkacak.  Çiftlikte 7 bin sağmal hayvana ulaşıldığında erkek nüfus ve henüz sağmal olmayanlarla birlikte hayvan sayısı 14 bini bulmuş olacak. Erkek danalar Banvit'e satılıyor.
Çifliğe tamamı Avustralya'dan 3 bin 54 adet damızlık düve ithal edilmiş. Her birinin fiyatı 2 bin dolar. Bugün itibariyle 3 bin 500 hayvan var. Avrupa Birliği'nden deli dana hastalığı nedeniyle ithalat yapılmıyor.

32 litre süt veriyorlar
Efeler çiftliğinde inekler günde 40 kilo yem yiyip, 100 litre su içiyorlar. Günlük süt verimleri ortalama 32 litre. İnekler günde 4 kez sağlıyor. 850 doğum olmuş şimdiye kadar ve hayvan sayısı da 3 bin 500'e ulaşmış. Bunların 170'i erkek.
Çiftlikte şimdilik sağıma hazır 843 inekten günde 27 ton süt elde ediliyor. Bu yılın sonuna kadar diğer düvelerin de sağıma alınmasıyla süt üretim miktarı 65 tona çıkacak.
Beş yıl içerisinde çiftlikte 7 bin 200 sağmal barındırılması ve yılda 75 bin ton süt üretilmesi planlanıyor. Çiftlik 7 bin 200 hayvana kendi doğumlarıyla ulaşacak. Artık ithalat yok.
Efeler çiftliğinin sütü Pınar'a satılıyor. Avrupa Birliği standartlarındaki Efeler sütünün litre fiyatı  70 kuruş. Hilmi Kayhan, "Paketleme, kutulama düşünmüyoruz. Üretim tarafındayız. Büyük çiftlik olmamız alıcıların işine geliyor. Kalitesinden eminler. Büyük miktarda alım yapabiliyorlar" diyor.
Kayhan'ın verdiği bilgiye göre 4 - 5 yavrulamadan sonra inekler çiftlikten çıkarılıyor. Çünkü süt için ekonomik olmaktan çıkıyorlar. Bu inekler etlik olarak değerlendiriliyor.
Çiftliğin gübresi de sözleşmeli tarım yaptırılan çiftçilere, tonu 2-3 lira gibi oldukça düşük fiyatlardan satılıyor.

Boğa yok, emzirme yok
Çiftlikte boğa yok.  Hayvanların döllenmesi suni yolla yapılıyor. Böylece ırk da korunmuş oluyor. Destekleme için devlet de zaten suni tohumlamayı şart koşuyor. Efeler çiftliğinin inekleri için ABD'den tohum ithalatı yapılıyor. 5 bin doz tohum  alınmış. Her bir doz 25 dolar. Çiftlikte yeni doğan yavrular emzirilmiyor, günlük 5 litre sütle besleniyorlar.

Söktaş’ın rakamları
-  Söktaş Hindistan'daki işin geliri hariç 95 milyon dolar ciro hedefliyor.
-  Grubun iş hacminin yüzde 80'i tekstilden geliyor.
-  Hindistan'a 2008 itibariyle 35-40 milyon dolar yatırım olacak. 3 - 4 yıl içinde 80 milyon dolara çıkacak
-  Söktaş'ın üretim kapasitesi 14 milyon metre/yıl. Kapasite ikiye katlanıyor.
-  Grupta tekstil tarafında 1.100 kişi, tarımsal tarafta 105 kişi çalışıyor.
-  2007'de 75 milyon dolar ihracat yaptı. Bu yıl daha yüksek bir rakam hedefliyor.
-  Hindistan'a ve Efeler çiftliğine önümüzdeki yıllar 70 milyon dolar daha yatırım planlıyor.

Söktaş’ın gündemi
-  Şirkette yeniden yapılanma olacak. 
-  Tarım ve tekstil ayrı şirketler olarak yapılanacak
-  Romanya'da arazi alımı ve tarımsal yatırım
-  Hindistan'da IFC ile ortaklıkla yapılan tekstil yatırımın tamamlanması
-  Efeler çiftliği büyütülerek 7000 baş hayvana ulaşacak
-  Tekstilde Hindistan'da tarımda Romanya'da büyüyecek
-  İpliği boyalı gömleklik kumaşta dünya lideri olmayı hedefliyor