En tartışmalı restorasyonlar

Türkiye’de son yıllarda, binlerce yıla meydan okuyarak günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış ve tarihi bire bir yansıtan onlarca yapı ‘restorasyon’ adı altında bazen modern binalara, bazen yamalı yapılara dönüştürüldü. Kültür ve Turizm Bakanlığı, yapılan bazı restorasyon faaliyetleri ile ilgili soruşturma başlattı ancak nedereyse tarihi nitelikleri yok edilen eserlerin yenileri yerlerine gelmediği gibi restorasyon facialarına açılan soruşturmalardan da kayda değer sonuçlar çıkmadı.

Üzerine tripleks villalar dikilen, kanalizasyon kapağı olarak kullanılan, tuvalete giriş basamağı yapılan mezar taşları, sprey boyayla, “renk tamamlaması” yapılan kaya resimleri, üzerlerine asfalt dökülen antik mezarlar, otopark yapılan ören yerleri, AVM inşaatına kurban giden, üzerine yol yapılan antik kentler, içinde sünnet düğünü organize edilen arkeoloji müzeleri, satılık kiliseler, satılık yeraltı şehirleri hatta satılık 1. dereceden arkeolojik sit alanlarına her yıl gündeme gelen restorasyon faciaları eklendi. İşte tartışma yaratan o restorasyonlar:

- SİVAS İZZEDDİN KEYKAVUS TÜRBESİ: Selçuklu Hükümdarı 1. İzzeddin Keykavus’un 1220’ye tarihlenen türbesinin iç cephesindeki zengin çini süslemelerine yapılan ‘tamamlama’dan sonra, restore edilen çinilerle, orijinal çiniler arasındaki doku uyumsuzluğu şaşkınlık yarattı.

- OCAKLI ADA KALESİ: İstanbul Şile’deki Cenevizlilerden kalma 2000 yıllık ‘Ocaklı Ada Kalesi’ restorasyon çalışması sonrası tanınmaz hale geldi. Sosyal medyada konuşulan kalenin yeni hali çizgi film karakteri Sünger Bob’a benzetildi.

- ÇANAKKALE APOLLON TAPINAĞI: Çanakkale’nin Ayvacık ilçesindeki Apollon Smintheus Tapınağı’nda yapılan restorasyon çalışmalarında, daha önce yağmalanan orijinal mermer ve andezit basamakların yerine, imitasyon olarak beyaz çimento, mermer pirinci ve mermer tozundan oluşan harç kullanılarak yeni basamaklar yapıldı. Eldeki orijinal ve imitasyon sütun parçaları birleştirilerek tapınağın güney giriş cephesine sekiz sütun dikildi. Restorasyon sürerken tapınağın üzerine çıkarılan TIR tartışma yarattı.

- BURSA SİNAN PAŞA KÜLLİYESİ: Bursa’nın Yenişehir ilçesindeki Sinan Paşa Külliyesi için başlatılan restorasyon çalışmaları sırasında araç ve malzeme girişi için tarihi duvar yıkılarak kapı açıldı. Yetkililer, çalışmaların koruma kurulunun onayladığı proje çerçevesinde yürüdüğünü belirterek, “Üzerinde çatlaklar oluşan duvarlar bölümler halinde elden geçirilecek” savunmasını yaptı.

- HATAY ARKEOLOJİ MÜZESİ: Dünyanın ikinci büyük mozaik sergileme alanı olan Hatay Arkeoloji Müzesi’ndeki mozaikler, yeni müzeye taşınmaları esnasında restorasyon faciasına kurban gitti. Roma döneminin görkemli zamanlarını resmeden birçok mozaik eksik ve farklı taşlarla restore edilirken ortaya çıkan son halleri ile restorasyon öncesi haller arasındaki fark tartışıldı.

- İSTANBUL SÜHEYL BEY CAMİİ: Mimar Sinan’ın İstanbul Fındıklı’da inşa ettiği Süheyl Bey Cami’ye uygulanan ‘cam cepheli’ restorasyon planı görenleri şaşırttı. Kubbeli, sekizgen yapılı caminin yerine cam cephe ve çatılı AVM’yi andıran bir yapı ortaya çıktı.

- TEKFUR SARAYI: İstanbul’da restorasyona alınan bin yıllık Bizans Tekfur Sarayı’na restorasyon çalışmaları sırasında ahşap pencere ve alüminyum korkuluklar eklendi. Klima, merdiven ve çatı yapılarak kapalı bir mekana dönüştürülen saray görenlere pes dedirtti.

- İSTANBUL ATİK VALİDE KÜLLİYESİ: Mimar Sinan’ın bilinen son yapıtı Atik Valide Külliyesi’nin şifahanesi, restorasyonla tanınmaz hale geldi. İç bahçeye bakan revakların önü tamamen camla kapatıldı, binanın içine iç bahçeye çıkış için otomatik kapılar yerleştirildi.