İncir ve kiraz kralı

Türkiye'nin elma bahçelerindeki ağaçlar yaşlandı, kartlaştı. Tüketici yıllardır hep aynı cins elmayı yiye yiye bıktı, usandı. Bahçelerdeki yaşlı elma ağaçlarını kesip onların yerine ekeceğimiz yeni çeşitlerle tüketicinin ağzını yeni tadlarla tanıştırmanın zamanı geldi. Bunu farkeden bazı girişimciler ve firmalar, tüketiciyi yeni elma çeşitleri ile tanıştırmak için harekete geçtiler.
Yalova'ya yaptığım bir gezide sohbet ederken, elma üreticileri anlatmışlardı; "Babalarımız 40 - 50 yıl önce Golden ve Starking çeşitlerini getirip bahçelerine dikince olay olmuştu. Yalova elması bütün Türkiye'de ünlenmişti.." diye..
Önce Ege ve Marmara bahçelerine dikilerek 40 - 50 yıl önce ülkemize giren Starking ve Golden elma çeşitleri, tüketicinin beğenisini kazanınca elma üreticileri de iyi para kazanarak mutlu oldular. Çiftçi de tüketici de bu yeni iki elma çeşidini sevince, bizim yerli elma çeşitlerinin papucu dama atıldı. İthal malı bu iki çeşit, tüm Anadolu'ya yayıldı. Amasya Elması'ndan başka yerli elma pazarda gözükmez oldu.
Ama 40 - 50 yıl geçip de hep aynı çeşitlerle yola devam edilince elma ağaçları kartlaştı, tarlalar hep aynı elmaları taşımaktan yoruldu. Tüketiciler ise hep aynı elmaları yemekten sıkılıp "Başka çeşit, yeni bir lezzet yok mu?" demeye başladı.

İthal Şili elması
Tüketicinin 40 yıl yediği elma çeşitlerinden bıktığını farkeden ithalatçılar ile marketçiler, son yıllarda kolları sıvadılar. İthal ettikleri yeşil renkli Granny Smith elmasını pazara sürdüler.
"İthal Şili elması" etiketi ile market raflarında boy gösteren Granny Smith elması tüketicinin beğenisini kazandı. O kadar ki, bizim kırmızı Starking ve sarı Golden elmaların yanı sıra, yeşil Granny Smith'ler de henüz pazar yerlerinde değil ama hemen hemen tüm marketlerde satılan bir elma oldu çıktı.

Aslında Karaman'da yetişiyor
Tüketici tercihlerindeki bu değişimin farkına varan girişimcilerimiz hemen olaya el attılar. Anadolu'da başta Granny Smith olmak üzere, yeni çeşitlerle, yeni elma bahçeleri kurulmaya başlandı.
Şimdi, marketlerde 'ithal şili elması' etiketiyle, Golden ve Starking'in iki katı fiyatla satılan Granny Smith'lerin hepsi ithal malı değil. Bu yeşil elmaların çoğu Anadolu'daki elma bahçelerinden, özellikle Konya Karaman'dan geliyor. Fakat bizim tüketicinin 'ithal malı' takıntısı yüzünden bunlar pazarda 'Şili elması' etiketiyle satılıyor.

Milyon dolarlık elma bahçesi
Yeni çeşitlerle elma bahçesi kuran öncülerden biri Karamanlı Yılmaz Babaoğlu. Karaman'da bisküvi sanayiinin öncüsü olan Bifa Bisküvi'nin kurucularından olan Bababoğlu, bir milyon dolar harcayarak bir elma bahçesi kurmuş. Yılmaz Babaoğlu, 300 dönüm arazide kurulan bu bahçenin öyküsünü şöyle anlatıyor:
"Babam sebzeci idi, meraklı bir adamdı. Karaman'a ilk su motorunu babam getirdi. Karaman'ın koyunu, elması ve buğdayı meşhurdur. Karaman bugün Türkiye'nin elma deposu. Ama elma ağaçlarımız yaşlandı, bahçelerimiz yoruldu. Yenilik gerekli.."
Yılmaz Babaoğlu, yurtdışına yaptığı gezilerde bahçeleri, çiftlikleri gezer ve memleketi olan Karaman'da bir elma bahçesi kurmaya karar verir. Karaman ovasında 300 dönüm arazi alınır ve kollar sıvanır. Hollanda'dan 10 ayrı çeşitte, 60 bin adet 'bodur elma' fidanı getirilir, özel eğitilmiş personelle fidanlar dikilerek bahçe oluşturulur. Güneş yanığına ve doluya karşı korumak için 300 dönüm bahçenin üzeri özel bir ağla örtülür. Gerisini Yılmaz Babaoğlu'ndan dinleyelim:

Odun değil meyve yetiştir
"Bizim klasik elma ağaçları 8 - 10 metre büyür. Elmayı toplaması derd'olur. Merdivenle durmadan, çıkar inersin. Hem işçi yorulur, hem elma hırpalanır. Halbuki bizim bodur elmalar öyle değil. Boyu 2.5 metreyi geçmez. Bir çocuk bile yorulmadan kısa sürede elmayı toplar. Hem işçilik maliyeti düşer, hem de elma zedelenmediği için raf ömrü uzun olur. Klasik elma, 7 yaşında meyveye gelirken bodur elma ikinci yaşında meyve verir. Klasik elma önce, 15 - 20 santim çapında, 7 - 8 metre boyundaki gövdesini, ondan sonra da meyvesini besler. Halbuki bodur elmanın gövdesi 2 parmak, boyu 2.5 metredir. Bodur elmada beslenmesi gereken odun gövde olmadığı için meyve verimi çok daha yüksektir."
2000 yılında 60 bin bodur elma fidanı dikilen 300 dönümlük 'Bifa Elma Bahçesi'nde 2001 yılında 150 ton elma hasat edilir. Bu miktar geçen yıl 250 ton, bu yıl ise 700 ton olur. Klasik elma bahçesinde hasadın 6 hatta 7'nci yılda başladığını belirten Babaoğlu şöyle diyor:
"Gelecek yıl bin - bin 200 ton elma bekliyoruz. Böylece yatırdığımız bir milyon doları 5 veya 6 yılda geri almış olacağız. Bu yıl klasik elmalar, 300 - 400 bin liradan satılırken bizim elmalar 500 - 600 bin liradan müşteri buldu. Komşu bahçelerdeki elmalar buzhanelere konurken bizim elma buzhaneye girmeden satıldı bitti. Elmamızın bir kısmını büyük marketlere, bir kısmını yurtdışına sattık. Afrika ülkesi Gana'ya bile elma ihraç ettik. Şimdi 250 dönüm yeni bir arazide kiraz ve üzüm yetiştirmeye hazırlanıyoruz."
Ülkemizde bodur meyve fidanının öncüsü Alara firmasının kurucusu Yavuz Taner, meyve ihraç edeyim derken fidancı olmuş. "Tüm dünya, kalsik meyve ağacını terkederek bodur meyve ağacına yöneldi" diyen Tamer şöyle diyor:
"Tat Korserve'de gıda mühendisi olarak çalışırken işten ayrılarak taze kara incir ve kiraz ihraç etmeye başladım. Yurtdışından büyük talep aldık, fakat yurt içinde ihracata uygun kalitede yeteri kadar meyve bulamadık. Bunun üzerine meyve fidanı yetiştirip çiftçiye dağıtalım, meyve ihracatımız artsın diye düşündüm."

Alara'nın kurucusu, Yavuz Taner, gelişmiş ülkelerde meyveciliğin bodur ağaçlarla yapıldığını görür ve bu konuda yatırım yapar. Şöyle anlatıyor:
"Zengin ülkeler klasik ağaçları terkederek 'odun' yetiştirmekten kurtulmuşlar. Bodur ağaçla üretimi artırarak maliyeti düşürmüşler. 'Biz de öyle yapalım diyerek, Bayramiç'de 900 dönüm arazide fidanlık kurduk. Yetiştirdiğimiz bodur elma ve kiraz fidanlarını çiftçiye satıyoruz. Büyük bir ihracat potansiyeli olan japon eriği, trabzon hurması, böğürtlen, incir, üzüm, nektarin fidanları üzerinde çalışmaya başladık."
Yavuz Taner'in çalışmaları kısa sürede sonuç verir. 80'li yılların başında ihracata başlayan Taner, geçen yıl 1.2 milyon kutu taze kara incir ihraç etmiş. Bursa'da 500 ton / gün kapasiteli kiraz işleme tesisi kuran Yavuz Taner'in geçen yıl 13 milyon dolar olan kiraz ihracatının, bu yıl 22 milyon dolara ulaşması bekleniyor.