James Dean giydi, bir dönem gençliğin başkaldırı sembolü oldu

Bizde hâlâ birileri ona 'kot', diyor ama, gerçek ismi 'jean'. Üretildiği kumaşın adı 'denim'. Tekstilde dünyanın en önemli üreticileri arasında yer alan Türkiye'de hem kumaşı, hem konfeksiyonu (pantolon, gömlek, mont, tulum vs.) üretiliyor.
İhracatı da giderek artıyor. 2002 yılı verilerine bakıldığında, artık bir 'dünya markası' olduğu kabul edilen Mavi Jeans'ı üreten Erak Giyim'in, Colin's ve Loft'u üreten Eroğlu'nun yanı sıra onlarca firma var sektörde. Bu firmaların bazıları marka sahibi. Bazıları ise hem marka sahibi hem de ünlü yabancı markalar için üretim yapıyorlar.
Türk şirketleri bazı pazarlarda önemli pazar paylarına sahip. Tam da Mavi Jeans'ın reklamındaki gibi, Türkler jean pazarında 'çok olmaya' başladı.

'Dünya lideri olabiliriz'
İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İTKİB) Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, "Türk jean sektörü artık dünya pazarlarında kendi markasıyla var. Son iki yıllık ihracatı 1 milyar doları aştı. Dünyada Lee, Lewi's veya Wrangler gibi markaların yerine Diesel gibi yeni markalar yer buluyor. Türk markaları da bu yenileşme eğilimi içinde ABD ve Avrupa pazarlarında talep görüyor. Üretimimizin yüksek kalitesi, jean kumaşımızın dünyanın tüm markalarına satışına imkân sağlıyor. Kumaş üreticileri, konfeksiyonculara 2005 yılının trendlerini anlatacak bilgi ve tecrübe birikimine sahip. Kapasite, teknoloji ve finishing Türk ürünlerinin tercih edilmesine neden oluyor. İki yıl içinde jean konusunda dünya lideri olacağız" diyor.
Blue Jean sektörünün 2001 yılında ihracatı 390 milyon dolardı. 2002 yılında bu rakam 525 milyon dolara çıktı. İTKİB verilerine göre 2002'de 66.7 milyon dolarlık denim kumaş ihracatı yapıldı. Kadın ve erkek pantolon ihracatı ise 473 milyon dolar oldu. Bu rakamlara tulum, mont, gömlek, ceket, elbise gibi denim kumaştan üretilmiş konfeksiyon ihracatı dahil değil. Bunlar ihracatın görece küçük bir kısmını oluşturmakla birlikte, toplamda ihracatın 550 milyon dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.

1.1 milyar dolarlık hacmi var
İç pazar satışları konusunda herhangi bir inceleme yok. Orakçıoğlu'nun verdiği bilgiye göre iç pazar sektörde genel olarak ihracatın yüzde 20'si düzeyinde gerçekleşiyor. Buna göre iç satışlar da 600 milyon doları geçiyor. Böylece sektördeki iş hacmi 1.1 milyar doların üzerine çıkıyor.
2002 yılında önemli miktarlarda denim konfeksiyon ihracatı yapan firmalar şöyle: Hedef, Ataks, APS Tekstil, Erak Giyim, Cross Tekstil, Mavi Giyim, Çak Tekstil, Levi Strauss İstanbul Konfeksiyon, Özak Tekstil, Denimko Tekstil, Örsan Tekstil ve Rerto. Bunların dışında dış ticaret şirketleri üzerinden de ihracat yapılıyor.

Marka satıyorlar
Türk üreticiler jeande markalaşmaya büyük önem veriyorlar. 2003 yılının ilk altı ayında en fazla ihracat yapanlarlardar Şık Makas - Cross, Erak Giyim - Mavi Jeans, Eroğlu - Colin's ve Loft, Çak Tekstil - Little Big, Özak Tekstil - Interpoll markası ile üretim yapıyor.
Şık Makas'ın başlıca pazarı Almanya ve Orta Avrupa, Erak'ın pazarı ABD,. Eroğlu'nun başlıca pazarı Rusya ve Doğu Bloku ülkeleri, Çak Tekstil'in Avrupa, Özak'ın özellikle AB ülkeleri ile Kuzey Afrika... Bu markaların her biri bu pazarlarda önemli paylara sahip durumda.

Levi's'ın Cenova'daki dokuma tezgahlarından Yeni Dünya'ya (Amerika'ya) kot kumaşı ithal ederken, bu işte bir gelecek gördüğü kesin ama bu kumaştan üretilmiş pantolanların, amansız bir yayılma ile dünyayı adeta istila edeceği muhtemelen aklına gelmemişti. Dayanıklılığı ve çalışmayı kolaylaştıran dokusu nedeniyle petrol ve maden işçilerinin giysisi olan bule jean, dünya nüfusunun en geniş ölçekte ortak giysisi oldu.
Onu Amerikalılar buldu, Amerikan hayat tarzının en önemli simgelerinden biri haline getirdiler. Bu nedenle 20 yy.'da kola gibi, hamburger gibi Amerika'yı ve Amerikalı'yı akla getiren birkaç önemli üründen biri oldu. Benimsendiği kadar, sırf bu nedenle de boykotlarla karşılaştı hatta yasaklandı.

Avrupa'ya sıçradı
Çeşitli kaynaklardan derlenen bilgelere göre Avrupa'nın Levi's ile tanışması II. Dünya savaşı sırasında gerçekleşti. Avrupa'ya gelen Amerikan askerleri, eski kıtaya Levi's'ın ününü de taşıdılar. Cephedeki savaş sürerken markalar arasında da büyük savaş patlak verdi. 1940'larda Levi's ile Lee kapıştı. 1947'de Wrangler da girdi savaşa. Yüz yıl öncesinde çiftçiler ve demiryolu çalışanlarının vazgeçilmez giysisi olan jean pantolon, 1950'li yıllarda kentli oldu.
Firmalar yeni pazarlama yöntemleri geliştirdi. Lee, Hollywood prodüksiyonlarına sponsor olarak Amerikan sinema yıldızlarına jean giydirdi. James Dean ve Marlon Brando'nun üzerindeki jean bir dönem gençliğin başkaldırı sembolü oldu. Kadınlar arasında yayılması ise 1960'lı yıllarda Marilyn Monroe ve Brigitte Bardot'nun giymesi ile gerçekleşti. '68 gençliği'nin gösterileri satışlarında patlama yarattı.
Jean'ın yakaladığı bu başdöndürcü gelişme, Levi's'ı da zirvelere taşıdı. Onlarca yıl en önemli üretici olarak yine onlarca milyar dolarlık cirolar gerçekleştirdi. Ancak, jean pazarının kalbi ve dünyanın bir numaralı ismi Levi's, genç tüketicileri yeni ve etkili markalara kaptırdı ve ciddi bir sarsıntı geçirdi. Tam bu sırada pazarda kendisine yer arayan firmalar harekete geçtiler. İrili ufaklı onlarca marka piyasaya doluştu.

Muhteşem Kot'un soyadı jean'in Türkçesi oldu
Türkiye'de her marka kağıt mendillerin 'Selpak' olarak anılması gibi, jean da 'Kot' olarak anıldı. Bunun ilginç bir hikayesi de var. Jean giysilerin jenerik isminin 'kot' olarak bilinmesi, ilk üreticisinin soyadını marka adı yapmasından kaynaklandı.
Girişimci Muhteşem Kot, 1940 yılında Fransa'da karşılaştığı blue jean'i çok beğenir. Sağlamlığına ve olağanüstü dikişlerine hayran olur ve 'aynısını' Türkiye'de üretmeye karar verir. İlk yatırımdan sonra günde 200 adet pantolon üretmeye başlar. 1960 yılında "KOT" adını marka olarak tescil ettirir. Muhteşem Bey'in pantolonları işçiler ve köylüler arasında çok tutulur.
Muhteşem Kot'un oğlu Aytaç Kot, 'Kot'un marka ismi' olduğunu anlatmaya çalışır.
Türkiye'de orijinal Amerikan jean'lerinin ancak kaçak olarak satılabildiği 1980'li yıllarda, Türkiye'nin dışa açılması sırasında pazara yabancı jean markaları girmeye başlar. Aytaç Kot, bir röportajında o günleri şöyle anlatıyor:
"Yabancı markalar gelince biz otomatikman 2'nci lige düştük. Kot imajı bulutlarda dolaşıyor, biz yerlerde sürünüyoruz. Hatta 'Kot, Kot değildir' diye bir reklam kampanyası bile yaptık ama, anlaşılmadı. Hâlâ 'Levi's Kot' deniyor. 1992 yılında üretime son verip, fabrikayı
kiraya verdik."



BUSINESS


Eğlence baronlarının 200 trilyonluk rekabeti
Ruslar ilgimi çekiyor
'Tuhaf' işler yaptı, işçileri isim taktı: Hacı Fellını
Onun işi satmak
'Bana ne'cilik
Bilgisayarınız bozulunca kapıya ambülansla geliyor
Kot diye başlayıp küt diye dünya pazarına girdik...
Bir yılda 6.7 milyon Mavi sattı
Bavul ticareti ile büyüdü, 'En Büyük 500'e girdi
Yurtdışında 50 mağazası var
Yediden yetmişe herkes seri üretim güzellik peşinde
'Asil' adı Allium Sativum!
Rüzgârlı Sokak'ın hikâyesi
İlk iş dersini TÜBİTAK'tan İsmet Hanım verdi
Güzelliğin kaç para eder, bu ayakların olmasa?
İşi gücü para
Sekiz taksitle İstiklal Madalyası satıyorlar
İşe her gün özgür gel (parmak arası terlik hariç)