'Obez yapar mı?' tartışması

Genç nüfus dinamiği ve kişi başına tüketim miktarları dikkate alındığında Türkiye çikolata pazarı çok önemli bir potansiyele sahip. Kişi başına yıllık çikolata tüketimi İsviçre'de 11.5, İngiltere'de 9.9, Fransa'da 7.5, ABD'de 5.9, Rusya'da 2.4 kilogram. Türkiye'de bu rakam sadece 800 gram.
Ancak pazar gelişiyor. Hem ekonomi genel olarak hızlı büyüyor, hem de tüketim alışkanlıklarındaki değişim dolayısıyla gıda sektörleri hızlı büyüyor. Bu özelliği ile çikolata üreticileri için, 'doymuş pazarları' ve oturmuş tüketici eğilimleri ile Avrupa'dan çok Türkiye ve Türkiye gibi ülkeler daha önemli.
Türkiye'de toplam çikolata ve çikolata kaplamalı ürünler pazarı 50 bin ton civarında. Buna göre pazarın parasal büyüklüğü 500 trilyon liraya yakın. 2002 yılında 2001'e kıyasla yüzde 5 daralma oldu. Ancak değişen tüketici alışkanlıkları, çikolata pazarı lehine gelişiyor. Eskiden ev ziyaretlerinde baklava lokum götürülürdü, şimdi gençler hediye olarak bir kutu çikolatayı tercih ediyorlar. Geleneksel tatlılardan uzaklaşma da çikolataya ilgiyi destekliyor.
Ülker Bisküvi ve Çikolata Grubu Başkanı Necdet Buzbaş, turizmin de çikolata ve mamülleri satışında pozitif etki yaptığına dikkat çekiyor. Buzbaş, geçtiğimiz yıl pazarda daralma olmasına karşın şirketlerin küçük çapta da olsa yatırımlarına devam ettiklerini belirtti.

Yaşar da üretecek
Türkiye'den Rusya, diğer BDT ülkeleri, ABD, AB ülkeleri, Orta Asya, Orta Doğu, Uzak Doğu ülkeleri ve Avustralya da dahil 60'e yakın ülkeye çikolata ihracatı yapılıyor.
Bu arada Yaşar Grubu da çikolata pazarına giriyor. Yaşar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Yaşar, bir süre önce yaptığı açıklamada bu yılın ikinci yarısında birçok konuda yabancılarla yeni yatırım yapmaya hazırlandıklarını, bu yatırımlar kapsamında bisküvi, gofret ve çikolata üretimine de gireceklerini belirtmişti.

Ciro yüzde 5.9 büyüdü
AcNielsen verilerine göre çikolatalı ürünler 2003 yılının ilk altı ayında 2002 yılının ilk yarısına oranla enflasyondan arındırılmış ciro bazında yüzde 5.9 büyüdü. Buna karşılık miktar bazında satışlar geçen yıla göre değişmedi. Çikolata pazarında miktar büyümesi enflasyondan arındırılmış ciro değeri artışının altında kaldı. Bu durum fiyat artışının enflasyonun üzerinde gerçekleşmesinden kaynaklandı.
Çikolata kaplamalı ürünler pazarı da enflasyondan arındırılmış ciro bazında, miktara oranla daha az daraldı. Krem çikolatada, pazarın ortalama fiyat artışının enflasyonun altında kalması nedeni ile miktar büyümesi, eflasyondan arındırılmış cironun üzerine çıktı. Krem çikolata pazarında orta ve büyük ambalajların ağırlığının artması ve ucuz markaların satışlarının göreceli olarak daha fazla artış gerçekleştirmesi, pazar ortalaması için fiyat artışının enflasyonun altında kalmasına neden oldu.

'Nestle rekabete giriyor'
Bu arada Nestle, bir süre önce çekildiği Napoliten çikolata pazarına geri döndü. Ülker'in açık arayla birinciliğini koruduğu bu pazara tekrar girerek Ülker'le fiyat rekabeti de yapacağını açıkladı. Şirket bunun için fiyatlarını yüzde 15 indirecek. Toplam tablet çikolata pazarının 7 bin tona ulaştığını ve Ülker'in tek başına yaptığı Napoliten çikolata satışının ise 2 bin tonu bulduğunu söyleyen Nestle yetkilileri, "Bu yıl tablet çikolata satışlarımızda yüzde 25'lik artış bekliyoruz. Yeni ürünümüzle Nestle artık hediyelik ve bayramlık çikolata pazarında da uygun fiyatıyla var olacak" dedi. Napoliten çikolatası ürününün, bir dizi yeni ürünün ilki olduğunu söyleyen Nestle Ticaret Müdürü Ian Bailey amaçlarını önümüzdeki üç yıl içerisinde Türkiye'nin en büyük gıda şirketi olmak diye açıkladı.

Dünya tüketimi 6 milyon ton
Yaklaşık 6 milyon tonluk tüketim hacmi ve 54 milyar dolarlık cirosu ile çikolata pazarı, dünyadaki en büyük gıda pazarlarından biri. Nestle, global çikolata pazarında 8 milyar dolarlık cirosuyla sektörün en önemli iki firmasından biri. Kit Kat, Crunch, Milky Bar, Smarties, Rolo, After Eight gibi dünya markalarının sahibi

Obezite dünyada giderek daha büyük bir sorun haline geliyor. ABD'de nüfusun yüzde 30'dan fazlası, Yunanistan, Arjantin, İngiltere ve Paraguay da yüzde 20 - 30 arası, Rusya, Almanya, Brezilya, Güney Afrika ve İsrail'de yüzde 10 - 20'si obez. Sağlıklı beslenme tartışmalarının en önemli hedefi fast food tarzı yiyecekler. Bununla birlikte çikolata da aynı gerekçe ile tartışma kapsamında. Kilo aldırıcı etkisi ile eleştiri konusu oluyor. Bu nedenle üreticiler tatlandırıcı ile diabetik çikolata üretimine yöneliyorlar. Türkiye'de diabetik çikolata üretimi yok. Satılanların tamamı ithalat. 130 çeşit diabetik çikolata ithalatı yapan Schneekoppe Veelmann Pea Haşmet Ticaret Schneekoppe, Pea, Veelmann gibi markaları pazarlıyor. Diğer ithalatçı firma Tekso ise Frankonia'nın ürünlerini satıyor. Pazarda fazla sayıda firma yok. Türkiye tüketim rakamları bilinmemekle birlikte düşük rakamlarda kaldığı tahmin ediliyor. Haşmet Ticaret'in kurucusu Ali Kaya Enişte de ailesinde diyabetik hastaları olması nedenilye bu sektörle tanışmış. Pazarı sınırlayan en önemli faktör şeker hastalarının çokluğu ve gelir düzeyi. Gelir özellikle önemli çünkü 100 gramlık diabetik çikolanın fiyatı 4 milyon lira.
Haşmet Ticaret yetilileri, "Diabetik çikolata doktor tavsiyesine göre tüketilmeli. Türkiye'de şeker hastası çok. Çoğu da gizli" diyor.

Çikolatayı Aztekler bulmuş, Batılılar bu kaynaktan almışlar. Amerika'yı keşfeden Christophe Colombe ve ekibi 1515'te Aztek ülkesine vardıklarında ilk defa 'beyaz adam'' gören Aztek'ler onlara sıvı çikolata ikram etmişler. Cortes, kendisini 'Tanrı' kabul eden Aztek ileri gelenlerinin altın kasede ikram ettikleri çikolatayı ülkesine taşımış. Yani 'beyaz adam'ı çikolata ile gün boyu bütün kötülüklerden uzak kalmak için her sabah sıvı çikolata içen 'Kızılderili adam' tanıştırmış. Aztekler'in sıvı çikolatasını İspanyollar'ın şekerle buluşturduğu belirtiliyor. Çikolatının öncelikle soylular arasındaki popülaritesinde İspanya kraliyet ailesi büyük rol oynuyor. Avrupa'nın diğer ülkelerine yayılmasını ise 'engizisyondan kaçan Yahudileri'in sağladığı belirtiliyor. 1674'te İngiltere'de çikolata kulüpleri açılıyor.

'Afrodizyak' etkisine ilişkin rivayetleri henüz 'duymamış' olan Kilise, 1624'te çikolatının 'orucu bozup bozmadığını' tartışıyor ve "Bozmaz şarap gibi bir içecek, gıda değil" sonucuna varıyor.
Ancak teolojiysenler çikolatanın ruhları ve duyguları kızıştırdığı için manastırlarda tüketiminin yasaklanmasını istiyorlar. XVI. yüzyıl gravürlerinde ve baskı resimlerinde cinsel gücü artırıcı özelliği sıklıkla işleniyor. Bir kadın ve erkekten oluşan çiftler çikolata içerken görülüyor. Markiz de Sade, çikolatayı aşk ve ölüm birleşiminin sembolü sayıyor.

Walter Churchman isimli bir İngiliz, 1730'da ilk çikolata makinelerini icad ediyor. Bundan 30 yıl sonra Joseph Fry Avrupa'da tablet çikolata üretiyor. Çikolata, ikinci anavatanı İsviçre'ye 17. yüzyılın sonlarına doğru ulaşıyor. Aynı dönemlerde Kilise çikolatayı dini törenlerde kullanmaya başlıyor. Papa din adamlarına rütbelerine göre çikolata dağıtıyor. Din adamları yükseldiklerini ellerine verilen çikolatadan anlıyorlar.
1819'da, François - Louis Cailler, İsviçre'de ilk kakao tozu makinasını tasarlayarak endüstriyel çikolata üretimine geçti. 1875'te Vevey'de Daniel Peter süt bazlı bebek maması üreten arkadaşı Henri Nestle'den esinlenerek süt ve kakao tozunun karışımından 'sütlü' çikolatayı üretti.

Osmanlı'ya daha önce ticari meta olarak gelmiş olduğu sanılıyor ama ilk ciddi satışı Nestle yapıyor. 1909'da Karaköy'de ilk satış ofisini açarak şirket çikolata pazarlamaya başlamış. 1927'de de Feriköy'de çikolata fabrikası kuruyor. Nestle Napoliten, Madlen ve Damak gibi pekçok çikolata markasını bu fabrikada üretti. 1990 yılından itibaren de çikolata ve gofret üretimine Bursa Karacabey'deki yeni tesislerinde devam ediyor. Global çikolata pazarında toplam 8 milyar milyarlık cirosuyla, Mars'la birlikte bu alanda dünyanın en büyük iki firmasından biri.

* Kaplamalı Gofret, Bar vb ürünler
** Sürme çikolatalar
*** Tablet ve hediyelik çikolatalar

Şekerli ve çikolatalı mamuller üretimi 1999'da 108 bin, 2000 yılında 118 bin, 2001 yılında da 126 bin ton olarak gerçekleşti. Bunun önemli bir kısmını çikolata üretimi oluşturuyor. Sektörden alınan bilgilere göre 2002 yılı çikolata üretimi de 50 bin ton civarında.


Butik çikolatada dünyanın üçüncü büyük üreticisi olduğu belirtilen İsviçreli Neuhaus'un Türkiye'deki distrübütör firması Global Gıda'nın sahibi Oğuz Şenol, Türkiye'de yeni franchise'lar vererek büyümeyi planladıklarını söyledi.
En önemli özelliği el yapımı olması olan ve 73 çeşit çikolata üreten Neuhaus'un kakaosu yüksek, şekeri az olması nedeniyle yoğunlaştırılmış ürünleri olduğunu belirten Şenol, "Bu ürünlerden yedi taneden fazla yenilemez. Bizim yıllık ithalatımız 25 ton civarında" diye konuştu.
Neuhaus'un dünyada 85 ülkede satıldığını, satış yoğunluğu bakımından Türkiye'nin 35'inci sırada bulunduğunu belirten Şenol, butik çikolatada pazar paylarının yüzde 35 olduğunu belirtti. Bu oranı artırmak için mevcut 22 bayi sayısını yeni mekanlar açarak artırmak istediklerini söyledi.

'Tek şartımız doğru yer'
Oğuz, franchise ile ilgili koşullarını ise şöyle açıkladı: "En önemli koşulumuz yerin doğru seçimi. Hedef kitleye yakın olunmalı. Ayrıca dekorasyonda Neuhaus konseptine sadık kalınmalı. Bunun dışında klimalı bir ortam gerekiyor. Çünkü çikolatalar 18 derece sıcaklıkta korunuyor. Bu koşulları sağlayan herkese franchise verebiliriz. Üstelik Neuhaus olarak franchise ücreti de istemiyoruz. Çalışanlara ücretsiz eğitimler veriyoruz. Açılacak mekan 10 metrekare de olabilir, 100 metrekare de. Amaç daha çok Neuhaus tüketilmesini sağlamak. Ayrıca kendi dükkanlarında sattıkları diğer ürünlerin dışında Neuhaus corner açmak isteyenlere de kendi dolabımızı koyuyoruz. Neuhaus satış fiyatı her yerde aynı olduğu için bu kişilere belli bir iskonto ile ürünleri veriyoruz."

'Sar oradan 1 kilo alışkanlığı var'
1995'te Harvard Cafe'yi, 1997'de Neuhaus'un Türkiye temsilciliğini aldıktan sonra Dreams Cafe - Bar'ı faaliyete geçirdiklerini belirten Şenol, butik çikolatının tüketim alışkanlıklarına bağlı olarak talep gördüğünü söyledi. Şenol, "Hâlâ annemizi, eşimizi ya da bir arkadaşımızı görmeye giderken çikolata yerine çiçek götürüyoruz. Oysa ki bizim çikolatamız çiçekten daha ucuz. Bizde 'sar bir kilo' alışkanlığı var. Çikolata tane ile tüketilmeli. Damak zevkine göre seçilmesi gerek" dedi.
1997'den 2000 yıllarının reklam yatırımlarıyla geçtiğini ve bu sürede butik çikolatayı ve çikolata kültürünü tanıttıklarını ifade eden Şenol, piyasanın butik çikolatayı tanıdıkça sevdiğini söylüyor. Şenol,"Madlen çikolata yerine pralinler tercih ediliyor. Biz butik çikolatayı tanıttıktan ve talep oluştuktan sonra birçok firma butik çikolata işine girdi" diyor.

140 yıllık firma
Neuhaus'un temelleri, 1857 yılında, kurucusu Jean Neuhaus'un İsviçre'den Brüksel'e gelerek bir ecza dükkanı açmasıyla atılmış. O dönemde çikolata eczanelerde vitamin niyetine satılıyor. Jean Neuhaus, şekersiz (balk) olması nedeniyle de acı bir tadı olan çikolatayı şekerle karıştırarak kalıplara döküyor. Oğlu Frederic'le birlikte 1895'te 'Neuhaus Şekerleme ve Çikolata' dükkanını açıyorlar. Babadan oğula geçen bu dükkan 140 yıllık kültürün temelini oluşturuyor. Jean Neuhaus'un kendi adını taşıyan torunu da içi dolgulu 'praline' çikolataları keşfediyor. Torun Jean Neuhaus'un eşi bir opera sanatçısı. Bu nedenle çikolatalar isimlerini ünlü operaların isimlerinden alıyorlar. Oğlu ile birlikte Belçika'daki satış noktalarını çoğaltarak dünyada 85 ülkede tüketilen Neuhaus zincirinin temelleri atıyorlar.


Şölen Çikolata 1989'da kuruldu. Gaziantep'te 2 bin 500 metre kare kapalı alanı ve 150 çalışanı olan bir tesis olarak üretime başlayan şirket çok hızlı büyüdü ve 10 yılda Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşları arasına katıldı. Bu büyümede Rus pazarının büyük etkisi oldu.
20 çeşit çikolata üreten Şölen ihracat ağırlıklı çalışıyor. Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Çoban, "Bu kadar büyeceğimizi tahmin etmiyorduk. Rusya'nın parçalanması bizim için büyük şanstı. Biz de işi takip ettik, bu şansı değrlendirdik. Rusya'nın ekonomik krize girmesiyle kendimize yeni pazarlar aradık. Bu durum da gelişmemizi hızlandırdı."dedi
Yakalanan gelişme hızına yanıt verebilmek için yeni yatırımlara girişen şirket kapalı alanı 30 dönüme çıkardı. Çalışan sayısı dört kata yakın arttı.

65 ülkeye ihracat
Üretiminin yüzde 80'ini ABD, Avrupa Birliği ülkeleri, Orta Asya, Orta Doğu, Uzak Doğu ülkeleri ve Avustralya gibi dünyanın belli başlı piyasalarına ihraç ediyor. Yıllık toplam 100 bin tonluk bir üretim kapasitesi olan ve 65 ülkeye ihracat yapan Şölen'in yeni hedefi iç pazar payını yüzde 50'ye çıkarmak.
İsmail Çoban, "İhracatta geçen sene 33 milyon dolar olan hedefimizi bu sene 50 milyon dolara çıkarttık. Şu ana kadar da 23 milyon dolarlık ihracat yaptık. Yıl sonunda hedefi buluruz. İç piyasa satış hedefimiz de 12 milyon dolar" dedi.
Avrupa ve ABD'li üreticilerin artık Doğu Bloku Ülkeleri'ne fason üretim yaptırdıklarını ifade eden Çoban, "Bu büyük ve yeni bir pazar. Bu pazarda Türkiye'nin şansı oldukça yüksek. Dikkatli davranıp bu şansın değerlendirilmesi gerekir. Biz şu an ABD ve Fransa'ya bu tip üretimler yapıyoruz. Türkiye zor bir pazar. Gümrük Birliği'ne girdiğimiz için ithalatta sıfır vergi. Yurtiçinde önümüz tıkanıyor. Avrupa'dan gelen ürün bizden ucuza mal oluyor" diyor.



Binaylar, sekiz erkek kardeş! 1971 yılında Erzincan'dan İstanbul'a geliyorlar. Tarımda ekmeğin azaldığı, kentlere göçün başladığı yıllar. Binay kardeşler İstanbul'da bir pastanede iş buluyorlar. Üç büyük erkek kardeş, bir süre burada çalıştıktan sonra Almanya ve Belçika'ya gidiyor. Yurtdışında bir yandan çalışırken bir yandan da büyük otellerde pastacılık eğitim alıyorlar.
Sonra Türkiye'ye dönerek kendi işlerini kurmaya karar veriyorlar. Öğrendiklerini 'Türk damak zevki'ne uyarlayarak kendi butik çikolatalarını üretiyorlar.
1996'da Çikolata Dünyası'nı açıyorlar ama butik çikolatayı bir marka olarak tüketiciyle buluşturma çabaları pek başarılı olmuyor. Yeni bir marka arayışına giriyorlar. Binaylar'ın Dünyası anlamına gelen Bind markası böyle doğuyor.
1996 yılından bu yana sektörde olduklarını anlatan Binay'ın Yönetim Kurulu Başkanı Halil Binay, Türkiye'de tüketicinin çikolataya bakış açısının hala 'hediyelik' olduğunu belirtiyor. Bind'i uluslararası hedefleri olan bir marka haline getirmek istediklerini belirten Halil Binay, Bind'in 'daha az üretilen, daha özel, daha müşteri odaklı olan bir marka olduğunu' ifade ediyor. Bind'le birlikte iç pazarda başarılı olduklarını ve hedefleri büyüttüklerini belirten Binay, Düsseldorf'ta bir butik açtıklarını belirterek, "Almanya deneme, amacımız en iyi butik çikolata üreticisi olan Belçika pazarına girerek onlarla rekabet edebilmek" diyor.

Araplar'a franchise verdi
Binay daha sonra şunları belirtti:
"Bodrum'a franchise verdik. Franchise için vizyonumuzu paylaşacak kişilere ihtiyacımız var. Arap Emirlikleri'ne franchise verdik. Bu olay bir Arap şeyhinin Türkiye'den düğün için Bind çikolataları götürmesi sonucu eşinin çikolatayı beğenip satmak istemesiyle gelişti. Satışlarımızın yüzde 16'sı ihracat. Bu sene hedeflenen ciromuz 4 milyon dolardı, 4.5 milyon dolara çektik."



BUSINESS


İyi ki doğdunuz Suna Hanım
Küfür insanı ünlü yapar mı?
Korka korka yılda 800 gram çikolata yiyoruz
'Siz Türkler yaz iyimserisiniz'
Ne olacak bu rakının hali?
Hollandalılar bizim bombus arısının tanesini 10 dolara satıyor
Hiç ayna karşısında çıplak dans ettiniz mi?
Borsanın büyüyememesinden işadamlarımız sorumlu
Konser saatine kadar saklanıyor
Localı, barlı, yatar koltuklu 90 sinema salonu kuracaklar
Takının müşterisi erkekler
Zincir markete gir, marka ol!
Temel içgüdüleri baştan çıkarıyorlar
İnternette 450 sanal restoran açtı
Terzi İtalya'dan, prova Türkiye'de, dikiş İsviçre'de
Dört yıl elde tutulan gayrimenkulün satışındaki kazanca vergi yok