'Resmi otorite halkın suyunu veremezse...'

Önce ekmekler bozuldu'.. Sonra belki su. Su bozulunca 'global şirketlerin' kapıştığı koca bir sektör çıktı ortaya. Büyük yatırımlar yapıldı. Türkiye'de de geçmişi, Padişah II. Abdülhamit'in emriyle kurulan 101 yıllık şirket Hamidiye'ye dayanan su sektörüne bugün Sabancı, Yaşar, Anadolu, Koç gibi (şimdi Koç da 'Tat Kalabak markasıyla girdi!) büyük gruplar girdi.
Türkiye su kaynakları bakımından zengin bir ülke olarak biliniyor. Kırsal bölgelerde halk önemli ölçüde yerel kaynaklardan tüketiyor. Ancak büyük kentlerde kaynakların kirlenmesi yüzünden markalı, damacanalı su tüketimi giderek artıyor. Yaz aylarında mevsimsel etkilerle, turizm hareketleri ile tüketimi zirve yapıyor.
Sektörün yetkilileri 500 milyon dolara yakın bir iş hacminden söz ediyorlar. Yalnız bunun 260 milyon dolarlık bölümü kayıtlı, büyük markalı üretim yapan firmalardan kaynaklanıyor. Diğer kısmı ise kayıtsız satışlardan oluşuyor. Bunun su olarak ifadesi ise şöyle: Damacanada yıllık 4.4 milyar litre, pette ise 800 milyon litre su satışı gerçekleştiriliyor.
Türkiye'de sanayi üretime uygun içilebilir doğal su kaynaklarının sadece yüzde 20'si üzerinde tesis bulunuyor. Yüzde 80'i boşa akıyor. Sektörde kapasite kullanım oranı yaklaşık yüzde 30 civarında.

Kişibaşına 78 litre içiyoruz
Türkiye'de kişibaşına düşen yıllık ambalajlı su tüketimi 78 litre. Avrupa'da ise ortalama 120 litre. Sektörde 225 damacana üreticisi, 86 pet üreticisi, 26 maden suyu üreticisi bulunuyor.
Türkiye'deki hanelerin yüzde 70'inde ambalajlı su kullanılıyor. Tabii bu rakamlara kaçak dolum ile yapılan su satışı dahil değil. Bunlar ruhsat almış kayıtlı firma rakamları.
Değer olarak pet su pazarı 150 milyon dolar, damacana pazarı ise 210 milyon dolar büyüklükte.

Yüzde 10 büyüme bekleniyor
Doğal Kaynak ve Maden Suyu Üreticileri Derneği (SUDER) verilerine göre yurtdışına ihracat 2002 yılında 45 - 50 bin ton arasındaydı. Sektörde bu yıl 100 bin ton civarında bir ihracat bekleniyor.
Damacanada büyüme hızı 2002 yılında yüzde 10 seviyelerine düşmüş. Böylece toplam ambalajlı su pazarında 2002 yılı sonunda büyüme 5 - 10 seviyelerinde gerçekleşti. 2003 yılında ise su pazarının yaklaşık yüzde 10 büyümesi bekleniyor.
Ambalajlanmış su pazarı Marmara Bölgesi'nde yoğunlaşıyor. Bu bölge Türkiye toplam su pazarının yüzde 48'ini elinde bulunduruyor. Sektörde en fazla su ise yüzde 35 oran ile süpermarketlerde satılıyor.

Türkiye'de su sektörüne büyük holdinglerin girmesinden önce 1940'lı yıllardan itibaren açık su satışı başladı. Ancak bu konuda yasal bir mevzuat olmadığı için açık su satan şirketlerle ilgili hem kuruluş alanı hem de sağlık, hijyen ile ilgili sorunlar çıktı. Bu aşamada "Nüfusu 50 binden fazla olan yerlerde eğer resmi otorite su tedarik edemezse geçici olarak açık su satışına izin verilir" hükmünü içeren yeni yasal düzenleme ile birlikte su istasyonları resmiyet kazandılar ve 1998'e kadar açık kaldılar.
Özellikle büyükşehirlerde kent altyapısının yetersiz oluşu, kırsal bölgelerden göç gibi faktörlerle su istasyonlarının sayısı 4 bini buldu. Bu tarihten itibaren damacana polikarbon ambalajlarda su üretilmeye başlandı. Su tüketimi, kaynak suyuna ihtiyaç ve 98'lerde polikarbon damacanaya izin verilmesi Türkiye'de ambalajlı su sektörünü yarattı.
1980'lerin başında büyük şirketler pazara girdi. Sabancı, Asil Nadir ve Yaşar Grubu üretime, hatta Körfez ülkelerine ihracata başladılar.

II. Abdulhamit'in şehre kaliteli içme suyu sağlamak amacıyla kurduğu Hamidiye tesislerinin büyük bir bölümü 1900 yılında tamamlanıyor. Resmi kabulü ise 1902'de yapılıyor. Günde bin 200 metreküp su sağlayan tesis için o dönemde 100 bin altın lira harcanmış.
Kurulduğu günden itibaren, 86 bölgede bulunan çeşmelerden başka, Yıldız Sarayı'nda 30, Beşiktaş Sarayı'nda 10 olmak üzere toplam 126 çeşmeden halka su ulaştırılıyormuş. Zaman içerisinde gerek şehrin büyümesi, gerekse sebillerin tahrip olmasıyla bu hizmetin, kurulduğu zamandaki gibi sokak sebillerinden yürütülmesi imkansızlaşmış. 1979 yılından itibaren Hamidiye suları şişelenerek halka ulaştırılmaya başlanmış.

Bugün Hamidiye kaynak Suları, her yıl yüzde 25 - 30 büyüme oranı ve 13 trilyonu aşan yıllık cirosuyla büyük bir tesise dönüşmüş durumda. Polikarbon ambalajlı suda en büyük pazar payına sahip olan Hamidiye'nin işletmesini İstanbul Büyükşehir Belediyesi yapıyor. Tesis bardak suda da geniş bir ürün gamına sahip. Bu yıl başında Hollanda ve Almanya'ya ihracata başlayan Hamidiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan'a da su satıyor.
Hamidiye, bayilik verirken herhangi bir yatırım istemiyor. Tek istedikleri suların ulaştırılabileceği donanım ve bölgede iyi bir dükkan. Bayilik verirken, talepin geldiği bölgenin satış potansiyeli, bir başka Hamidiye bayiine olan mesafesi, bayiliğin satış için uygunluğu vb. durumlara dikkat ediliyor. Bu arada Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği su satış istasyonları standartları ve Hamidiye AŞ'nin belirlediği standartları yerine getirmeleri gerekiyor.

Koç şirketlerinden Tat, Atatürk'ün Eskişehir'in su ihtiyacının karşılanması için verdiği emir üzerine bulunan 'Kalabak Suyu' kaynağını 10 yıllığına kiralayarak su sektörüne girdi. Yüzde 25'lik pazar payı gibi iddialı bir hedefle yola çıkan Tat Kalabak Suyu'nun dolum tesisleri, 2.5 milyon dolarlık bir yatırımla Eskişehir'de kuruldu.
Bilindiği gibi Koç Holding 2003 yılında Kalabak Suyu'nun üretim, satış ve dağıtımını 10 yıllığına almıştı. Tat Kalabak suyunun dağıtımı Düzey Pazarlama distribütörleri kanalıyla yapılıyor. 4 aydır dağıtımı yapılan Kalabak Suyu için henüz franchise verilmiyor. Yetkilileri, şu anda Irak, Avrupa ülkeleri ve komşu ülkelere ihracat yapıldığını, yakın zamanda İsrail ve Körfez ülkelerine ihracata başlanacağını, ihracat hedefinin de 5 bin ton / yıl olduğunu belirtti.

19 yıldır su sektöründe faaliyette olan Yaşar Holding şirketlerinden Pınar Su, Aydın'ın Bozdoğan ilçesinde 64 bin metrekarelik arazi içinde dolum yapıyor.
Almanya, İngiltere, Fransa, Avustralya, ABD, Japonya dahil birçok ülkeye ihracat yapan Pınar Su, Adapazarı Hendek'te şişelenen Yaşam Pınarım ve Isparta Eğirdir'de şişelenen Pınar Denge markalarını da üretiyor. Şirketin yıllık ihracatı 3 milyon dolar.

Coca - Cola'nın su markası Turkuaz, bir milyon dolarlık bir yatırımın ürünü. Marka sadece Türkiye'ye satılıyor, ihracatı yok. Üretimi Bursa ve Çorlu'daki fabrikalarda gerçekleştiriliyor. Turkuaz'da Coca - Cola'nın yüzde 40, Anadolu Grubu'nun yüzde 40 payı var. Yüzde 11.2'si Erdoğan Özgörkey'e, yüzde 8.8'de Etap İçecek'in. Bu yıl damacana pazarına da girdi.

Nestle'nin SANKO ile kurduğu ortak şirket de su pazarındaki önemli şirktelerden birisi. Ortaklık, Nisan 2002'de Nestle Pure Life markası ile üretime başladı. İstanbul, Ankara ve İzmir'den sonra yaz nüfusu yoğun olan bölgelere de ulaşan Nestle Pure Life, bayi ağına Silivri, Tekirdağ, Gelibolu, Keşan, Malkara, Şarköy, Gemlik, Armutlu, Yalova, Erdek, Ayvalık, Akçay - Güre İskelesi, Ayvacık, Çanakkale, Ezine - Bozcaada, Biga, Gönen, Altınoluk ve Gökçeada'yı da ekledi. Firmanın dünya genelinde 77 su markası bulunuyor.



BUSINESS


Başkanın adamları
Turizmin ikizleri
Dokun bana
Sudanlılar 'İnşallah Bukra Magleş' diye diye ağlattılar
'Zeki, çevik, ahlaklı' ve işadamı sporcular dönemi
Unvan değişiyor... İşte o kadar!..
İlk sucumuz Hamidiye'ydi
İnşaat krize girince suda Lido markasını yarattı
Erikli, damacanada bayilikler veriyor
Şaşal, 10 yıllığına DanoneSa'nın
Finansal kiralamada yeni esaslar
Bergama'nın taşını İngiltere Kraliyet Ailesi'ne sattı
Ben bir ceviz ağacıyım tabanca kabzasında
Şimdi okullu oldular
MİT, İshak Alaton'u 'koyu pembe' yemekhane nedeniyle sorgulayınca...
araştırıp, geliştirip, satıyorlar
Mustafa Reis ağlarını attı, bekliyor
İlaçlama uçağı ve plaza satışı ilanı bile var
Ofislerde 'bumerang' var