Engelliler eve mahkûm

Türkiye’deki umuma açık hizmet veren her türlü yapının, park bahçe, spor salonu, stadyum ve toplu taşıma araçları dahil 7 Temmuz 2015’ten bu yana engellilerin erişimine uygun olması zorunlu. Bu zorunluluk 1 Temmuz 2005’te çıkan 5378 sayılı Engelliler Kanunu’yla getirildi ancak geçiş süreci olan 11 yılda hem kamu hem de özel sektör büyük oranda sınıfta kaldı. Aradan geçen sürede engellilerin hizmet alacağı 1 milyon 525 bin 178 binadan sadece yüzde 2.5’uğuna denk gelen 37 bini ‘erişilebilirlik kriterlerine’ göre incelenebildi. Bu 37 bin binanın da sadece 3 bin 380’inin yüzde 70 oranında erişilebilir olduğu ortaya çıktı. En ilginç veri ise 7 Temmuz 2015’e kadar valilikler bünyesinde kurulan Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonları’nın tek bir ceza dahi kesmemesiydi. O tarihten bu yılın Mart ayına kadar ise sadece 24 kez ceza uygulandı. Aynı dönemde 8 bin 313 binaya ve 351 açık alana “erişilebilirlik standartları”nı yerine getirmeleri için süre uzatımı verildi.

‘20 ilde hiç toplanmadı’

Erişilebilirlik alanında çalışan Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği’nin başkanı Hakan Özgül, mevcut tabloyu şöyle anlattı:
“Bu komisyonların kurulmuş olması hiç farketmiyor çünkü; 1 Ocak 2015’e kadar 20 ilde hiçbir karar alınmamış. Yani hiçbir denetim faaliyeti yok. 61 ilde de çeşitli sayılarda kararlar alınmış. Bu kararlardan en fazlası Yalova için geçerli. Yalova’da 329 karar alınmış. Toplantılar da komisyon başkanının insiyatifinde. Bu süreçte mevcut yapının bazı açmazlarını da gördük. Gücün büyük bir kısmı kamuyu temsil eden kişilerden oluşuyor. Emniyet binasına, adliyeye gidiyor; uygunsuzluk var ama kimse oraya ceza kesemiyor. Bürokrasi arası dayanışma var.

3 toplantı

Ayrıca komisyonun tüm üyeleri standartlara hakim değil, nereye nasıl bakacağını bilmiyor. Komisyondaki üyeler başka kurumlarda da görevli ve bu insanların o kadar çok işi var ki bunu angarya olarak görüyor. Mesela 2015 Temmuz’a kadar; Antalya’daki kurul 3 yıl içerisinde sadece 3 kez toplanmış. İstanbul ise 73 kez denetim gerçekleşmiş. Bu yapının mevcut sayılarla böyle devasa kamu stoğu binasıyla baş edilmesi mümkün değil.”

Ne asansör var ne rampa

Derneğin 2014 yılında hazırladığı rapora göre, engelli memurlara ayrılan kadronun yüzde 40’ı boş, kamu binalarının yüzde 76’sında asansör yok, 46 il belediyesinin yüzde 60’ında engelli birimi yok. Belediyelerin kentsel alanlarının erişilebilirliklerine bakıldığında da 41 belediyenin uyguladığı trafik sinyalizasyon sitmelerinin yüzde 91’inde sesli uyarı sistemi yok. Bu belediyelerin park, çocuk parkı ve rekreasyon sayısı 4 bin 719. Bu alanların sadece yüzde 3’ünde engelli tuvaleti var. Parkların yüzde 54’ünde rampa, yüzde 92’sinde hissedilir zemin uygulaması yok. Türkiye’de 51 ilde hizmet veren 26 bin 463 şehir içi ulaşım aracının 58,98’inde rampa ya da asansön bulunmuyor; yüzde73.08’inde sesli ikaz sistemi yok.