Gazeteci işe başlarken nelere dikkat etmeli?

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Hukuk Danışmanı Av. Gökhan Küçük’ün hazırladığı “Gazetecinin El Kitabı Basın I·s¸ Kanunu’ndan Dogˆan Haklar” isimli kitapta, gazetecilerin is¸e bas¸larken nelere dikkat etmeleri gerektiği madde madde anlatılıyor.

Av. Gökhan Küçük, is¸e bas¸larken gazetecinin dikkat edecegˆi en önemli s¸eyin imzalayacagˆı sözles¸menin hangi kanuna göre düzenlendigˆini tespit etmek olduğunu söylüyor. Av. Küçük, eğer gazeteci, konu hakkında bilgi sahibi degˆilse Türkiye Gazeteciler Cemiyeti veya Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın görüs¸üne bas¸vurmasını tavsiye ediyor.

Soru-cevap şeklindeki Gazetecinin El Kitabı’nda gazetecinin is¸e bas¸larken hukuki açıdan dikkat etmesi gereken konular şöyle sıralanıyor:

İs¸e bas¸larken sözles¸me imzalamak zorunlu mudur?

“Evet. Basın I·s¸ Kanunu’na göre; gazeteci ile is¸vereni arasındaki is¸ akdinin yazılı s¸ekilde yapılması mecburidir. Yazılı sözles¸me yapmayan is¸verene, 2015 yılı için 1.171 TL, idari para cezası verilir. I·dari para cezaları; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca her yıl yeniden degˆerleme oranında artırılır.

I·s¸e girerken is¸ sözles¸mesi imzalamazsak gazeteci sayılmaz mıyız?

I·s¸vereniniz ile yazılı is¸ sözles¸mesi imzalamamanız sizin gazeteci sayılmanıza engel degˆildir. Gazeteci oldugˆunuzu her türlü delille ispatlayabilirsiniz.

İs¸ sözles¸melerinde zorunlu yer alması gereken hususlar nelerdir?

I·s¸e girerken is¸e girdigˆiniz kurum tarafından çogˆunlukla önünüze imzalamanız için matbu bir sözles¸me konacaktır. Sözles¸meyi as¸agˆıdaki gibi kontrol ediniz:

Sözles¸mede;?

a) Yapacagˆınız is¸in nev'inin,?

b) Alacagˆınız ücretin miktarının,?

c) Mesleki kıdeminizin mutlaka yer almasını sagˆlayınız.?

Mesleki kıdem, gazetecilikte özellikle kıdem tazminatınızın hesaplanmasında önem kazanacaktır.

Uygulamada gazeteci ile is¸vereni arasında hangi tip is¸ sözles¸meleri imzalanmaktadır?

Uygulamada gazeteci ile is¸vereni arasında;?

a-Belirsiz Süreli I·s¸ Sözles¸mesi

b-Belirli Süreli I·s¸ Sözles¸mesi

Telif sözles¸mesi adı altında sözles¸meler imzalanmaktadır.

Bu sözles¸me türleri içinde telif sözles¸mesi adı altında hazırlanan sözles¸me türüne dikkat ediniz. Telif sözles¸mesi ile çalıs¸tırılırsanız; ilk olarak Basın I·s¸ Ka- nunu’nun kapsamı dıs¸ında kalırsınız. I·kinci olarak; sosyal güvenlik haklarınız kısıtlanmıs¸ olur. Uygulamada telif sözles¸mesi, çogˆu kez sigortasız ve güven- cesiz gazeteci çalıs¸tırmanın digˆer adıdır. Bazen de almıs¸ oldugˆunuz maas¸ın bölünerek ödenmesinin bas¸ka bir yoludur. Bu açıdan çalıs¸ma biçiminiz ger- çekten telif içerikli degˆilse, sizin imzalayacagˆınız sözles¸me türü, belirsiz süreli is¸ sözles¸mesi olmalıdır. Telif sözles¸mesi ile çalıs¸tırılsanız dahi, fiilen is¸verenin talimatına bagˆlı iseniz, fiilen is¸yerinde çalıs¸ıyor ve her ay düzenli maas¸ alıyor- sanız çalıs¸ırken veya is¸ten ayrıldıktan sonra açacagˆınız tespit davası ile be- lirsiz süreli is¸ sözles¸mesi ile çalıs¸tırıldıgˆınızı tespit ettirip, sigortasız çalıs¸tırıldıgˆınız dönemi sigorta kayıtlarına geçirebilirsiniz.

I·s¸ sözles¸melerine deneme süresi konabilir mi??

Belirsiz süreli is¸ sözles¸melerine ve belirli süreli is¸ sözles¸melerine deneme

süresi konabilir.

Deneme süresi ne kadardır?

Basın I·s¸ Kanunu’nun 10. maddesi geregˆince ve ifadesiyle “tecrübe müddeti”, gazetecinin meslegˆe ilk girmesi durumunda söz konusu olur. Deneme süresi üç aydır. Taraflar anlas¸arak bu süreyi kısaltabilirler, ancak uzatamazlar.

Daha önce gazetecilik meslegˆinde çalıs¸anlar için de deneme süresi tayin edilebilir mi?

Hayır. Deneme süresi sadece meslegˆe ilk girenlere uygulanabilir.

Deneme süresi içerisinde is¸ sözles¸memi feshedebilir miyim?

Evet feshedebilirsiniz. Deneme süresi içinde hem siz hem de is¸vereniniz herhangi bir tazminat ödemeden, belirli bir süre önceden haber verme zorunlulugˆu olmadan is¸ sözles¸menizi feshedebilirsiniz. Bu durumlarda taraflar birbirlerine herhangi bir tazminat ödemezler.

Deneme süresi bittikten sonraki süreç nasıl is¸lemektedir?

Basın I·s¸ Kanunu’na göre; üç aydan sonra yazılı is¸ sözles¸mesi yapılması gerekmektedir. Ancak uygulamada, is¸e girerken imzaladıgˆınız is¸ sözles¸melerinin içine deneme süresiyle ilgili bir madde konmakta, bu sürenin dolmasından sonra bir daha ayrı bir is¸ sözles¸mesi imzalamamaktasınız. Deneme süresinin sonunda çalıs¸maya devam etmis¸seniz gazetecilik meslegˆine giris¸ yapmıs¸ ve Basın I·s¸ Kanunu’nun 1. maddesinin tanımına giren “gazeteci “niteligˆini kazanmıs¸sınız demektir.”

Deneme süresi mesleki kıdeme dahil midir??

Evet kıdeminize dahildir. Deneme süresi içerisindeki çalıs¸malarınız mesleki

kıdeminizin hesaplamasında dikkate alınır.

Gazetecilerin terfi hakkı var mıdır? Terfi oranı nedir?

Basın I·s¸ Kanunu, digˆer I·s¸ Kanunlarından farklı olarak gazeteciye terfi hakkı tanımıs¸tır. I·ki yıl gazetede çalıs¸mıs¸ olan gazeteci terfiye hak kazanır. Terfi sözles¸mede tespit edilen yüzde oranında yapılır. Yalnız burada kanun koyucu gazetecinin terfi ile yükselmesini degˆil, gazetecinin ücretinin korunmasını amaçlamıs¸tır.

TGC’nin gazetecilerin sorunlarına çözüm arayan kitaplar konseptinde hazırladığı kitap, Konrad Adenauer Stiftung Derneği’nin katkılarıyla basıldı.

Av. Gökhan KÜÇÜK