Görünenin ardındaki Osman Hamdi Bey

Bank of America Merrill Lynch’in dünya çapında yürüttüğü ‘Sanatı Koruma Projesi’ kapsamında, Sakıp Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonu’nda yer alan, Osman Hamdi Bey’e ait altı tablonun konservasyon ve bilimsel araştırma çalışmaları tamamlandı. Projenin süreçlerini aktaran ‘Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey’ sergisi Atlı Köşk’te ziyaretçilere açıldı. 2016’da başlayan çalışmalar, Osman Hamdi Bey tabloları üzerine konservasyon ve bilimsel araştırmalar alanında yapılmış en ayrıntılı çalışma olma özelliği taşıyor. Sanatçının resim tekniğinden eserlerinin geçirmiş olduğu restorasyon çalışmalarına kadar, sanatçının üretimi ve eserlerine dair her detayın bilimsel yöntemlerle ortaya çıkarıldığı proje kapsamında, Osman Hamdi Bey’in ‘Vazoda Çiçekler’, ‘Kuran Okuyan Hoca’, ‘Kokona Despina’, ‘Naile Hanım Portresi’, ‘Arzuhalci’ ve ‘Cami’ adlı tabloları karşılaştırmalı olarak incelendi. ‘Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey’ sergisi, Osman Hamdi Bey’in üretim sürecini gözler önüne sermesinin yanı sıra sanatta konservasyon çalışmalarına dair ayrıntılı bir anlatı ve gelecek projeler için de bir yol haritası niteliği taşıyor.

Rehber oluyor

Türkiye’de ilk ve öncü olan bu proje, bilimsel yöntemlerin bir sanatçının çalışma tekniklerini daha yakından tanımak için fırsat sağlayabileceğini gösterirken, eserlerin tarihlendirilmesinin yöntemleri için de bilgiler sunuyor. Çalışma, Osman Hamdi Bey’e atfedilen eserlerin tekniklerinin ve malzeme yapılarının karşılaştırılmasına yönelik araştırmalar için de rehber oluyor.

Eserlerin bilimsel analizlerine kapsamlı bir bakış sunan projede ilk olarak X-ışını görüntüleme tekniğiyle, tablolarda uygulanan eski restorasyon işlemleri, ağır metal içeren boyaların yerleri ve çıplak gözle görülmeyen alt katmanlardaki bulgular incelendi. Osman Hamdi Bey’in, eserlerine boyayı uygulamadan önce karakalemle yaptığı eskizler, boyama teknikleri, eserlerin geçirdiği dönüşüm bu süreçte ortaya çıktı. Bu adımın ardından sanatçının kullandığı malzemelerin yapısını, rengini, boya katmanlarını ve dokusunu incelemek üzere kimyasal analiz çalışmaları yürütüldü. Altı tablonun tuval bezlerinin organik yapıları, kızılötesi spektroskopisi (FTIR) ile incelendi ve veriler, temel bileşenler analizi (PCA) metoduyla sınıflandırılarak özellikleri belirlendi.

Sağlamlaştırıldı

Bu çalışmayla, Osman Hamdi Bey’in 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başına ait olan tablolarının zaman içinde doğal yaşlanma etkilerinden dolayı yüzeylerinde boya çatlakları, dökülmeler meydana geldiği, verniklerinin sarardığı görüldü. Proje kapsamında temizlenip sağlamlaştırılan eserlerin konservasyon işlemleri de gerçekleştirildi.

‘Başvuru kaynağı niteliğinde’

SSM Müdürü Dr. Nazan Ölçer sergiyi şu sözlerle anlattı: “Osman Hamdi Bey tablolarına dair Türkiye’de konservasyon alanında bugüne kadar gerçekleştirilen en kapsamlı çalışma olan ‘Osman Hamdi Bey Tablolarının Bilimsel Analizleri ve Konservasyonu’ projesiyle, sanat tarihinin en önemli isimlerinden Osman Hamdi Bey’i ve onun üretim sürecini bilim ve sanat dünyasına daha yakından tanıtmayı amaçlıyoruz. Bank of America Merrill Lynch’in ‘Sanatı Koruma Projesi’ kapsamında gerçekleştirilen projede, Osman Hamdi Bey’in SSM Resim Koleksiyonu’nda yer alan 6 tablosu incelenerek konservasyon çalışmaları yapıldı. Böylece Bank of America Merrill Lynch’in katkısı sayesinde, resim koleksiyonumuzdaki bu nadide eserler hakkında yeni bilgiler edinerek, Türkiye sanat tarihi araştırmalarına ve konservasyon çalışmalarına katkıda bulunma fırsatına eriştik. İlerisi için temel bir başvuru kaynağı niteliği taşıyan bu projenin süreçlerine detaylı bir bakış sunan sergiyi müzemizde sanatseverlerle buluşturmaktan mutluluk duyuyoruz.”