Kanser ağrılarının yüzde 95'i dindirilir

Ağrının tedavi edilmesi, hastanın yaşamsal faaliyetlerini yerine getirebilmesinin kolaylaşması ve moralini yükselterek tedavideki başarı şansını artıracağı anlamına geliyor. Erken tanı ve tedavinin büyük önem taşıdığı kanserde, ağrı, bazen hastanın doktora ilk başvuru sebebi olurken çoğu zaman da hastalığının seyri sırasında baş etmek zorunda kaldığı bir sorun. Kanser ağrılarına çoğu zaman çaresizlik duygusu ve psikolojik çöküntü eşlik ediyor. Kanser tedavisiyle birlikte ağrı tedavisi, hastanın yaşam kalitesinin de yükseltilmesine olanak veriyor. İstanbul Tıp Fakültesi Algoloji Bilim Dalı Başkanı ve Avrupa Ağrı Teşkilatları Federasyonu Başkanı Prof. Dr. Serdar Erdine, kanser ağrılarıyla ilgili sorularımızı yanıtladı... 'Merdiven sistemi' nedir? Her yıl yaklaşık 4 milyon kişi kansere yakalanıyor. Bu kişilerin yüzde 80'i mutlaka ağrı çekiyor. Sayıları topladığınız zaman yüz milyonları bulan ciddi sayıda insan, kanser ağrılarıyla başa çıkmaya çalışıyor. Bu yüzden de Dünya Sağlık Örgütü, kanser ağrısına özel bir önem veriyor. Örgüt, 1986'da kanser ağrıları kampanyasını başlattı. Bu kampanya çevresinde geliştirilen 3 basamaklı merdiven sistemiyle ağrılar, yüzde 80-85 oranında dindirilebiliyor. Kanser ağrıları ne sıklıkta görülür? Çok basit bir sistemdir. 1. basamakta basit ağrı kesicilerle başlanır. Buna antidepresanlar eklenir. Bu yetmediği takdirde 2. basamağa geçilir. 2. basamakta zayıf etkili morfin preparatları vardır. Bu yetmediği takdirde 3. basamakta kuvvetli morfin türevlerine geçilir. Böylelikle hasta aşama aşama takip edilerek ağrı çekmesi engellenmiş olur. Nedir bu merdiven sistemi? Birincisi, erken dönemde ağrı yapan tipleri vardır, bir de geç dönemde ağrı yapan kanser türleri vardır. Erken dönemde ağrı yapanlar arasında en sık sayılabilecek olanlar, kafatasıyla ilgili olanlar. Örneğin köşe tümörü dediğimiz, başla, yüzle ilgili ağrılar vardır. Onun dışında batınla (karın) ilgili olanlar vardır. Bunlar içinde en şiddetli ağrıyı yapanlar genellikle mide ve pankreas kanserleridir. Bunlarda bu basamak sistemi hemen işe yaramayabilir, daha doğrusu yetmeyebilir. O zaman girişimsel tedavi yöntemlerine de başvurmak gerekebilir. Geç dönemde olanlar içinde bağırsak, meme tümörleri, jinekolojik kanserler de daha geç dönemde ağrıya yol açabilirler. Hangi kanser tipleri daha çok ağrı yapar? En şiddetli ağrı yapan ektenlerden biri metastazlardır. Genellikle bu metastazlar sinirlere yakın bir bölgeye yayılmışsa o zaman daha çok ağrı yapar. Ağrının şiddetli olması illa tümörün kötü olduğu ya da çok ilerlemiş evreye geldiği anlamına gelmez. Sinirlere çok yakın bir bölgedeyi örneğin bir böbrek taşı düşünün. Çok şiddetli ağrı yapar. Onun gibi. Kanserin başka bir bölgeye sıçraması ağrıyı şiddetlendirir mi? Ya da ağrının şiddetlenmesi metastazı işaret eder mi? En etkili yöntemler Ağrı 2 tip olur. 1. tipinde ağrı süreklidir. Bu basamak sistemiyle dindirilmesi daha kolaydır. Bir de hareketle artan ağrı vardır. Örneğin kemik metastazında veya hasta ayağa kalktığında tümör sinirin üzerine basar. En zoru budur. Buralarda tek başına basamak sistemi yetmez. O zaman o bölgeye giden sinirleri, bu omurilikten olabilir veya omurilik dışından olabilir, görüntüleme altında tahrip ederiz. Kanser ağrılarında en etkili yöntemler hangileridir? Hastalar 6 ay, 1 yıla yakın sürelerle rahatlar. Bu da olmadığı takdirde, morfin pompası dediğimiz pompalara geçeriz. Bunlar yaklaşık 25 yıldır uygulanıyor. Buradaki en önemli özellik, morfinin aslında omurilikte belli reseptörlere (algılayıcılara) ulaşarak etkili olduğunun bulunmasıyla gelişmiştir. O zaman morfin ağızdan ya da iğneyle verdiğiniz zaman vücuda dağılıyor ve ancak yüzde 10'u sinir sistemine ulaşıyor. Bu şekilde doğrudan verdiğiniz zaman dolaşıma girmiyor doğrudan o bölgeye gidiyor. Böylelikle ağızdan verilmesine göre 100 kat daha kuvvetli. Bu yöntem, bağımlılık ve alışkanlık da yapmıyor. Üstelik çok uzun süreler etkili. Bunun başarısı nedir? Ayda bir 50 cc'lik hazneleri dolduruluyor. Her gün belirli doz veriyor. Morfin pompaları nasıl çalışır? Hayır. Kanser ağrılarının giderilmesinde omurilik pillerinin yeri yok. Kanser hastalarında omurilik pilleri kullanılır mı? Radyofrekans termokoagülasyon: Nevraljilerde (şiddetli yüz ağrıları), bel fıtıklarında, zona ağrılarında, kanser ağrılarında, bel eklemlerinin kireçlenmelerinde ağrıyı ileten duysal sinirlerin özel bir cihaz aracılığıyla duyarsızlaştırılarak ağrıyı iletmelerinin önlenmesi yöntemi. Epidural steroid enjeksiyonu: Bel fıtıklarında, fıtığın sinirlere bası oluşturarak ağrıya yol açtığı omurilik bölgesine, steroid cinsi ilaçların enjekte edilmesi. Epidural lizis: Bel fıtığı ameliyatları sonrası ağrısı geçmeyen veya artan hastalarda omuriliğe özel bir sonda yerleştirilerek 2-3 gün süreyle özel ilaçların verilmesi yöntemi. Nörolitik bloklar: Kansere bağlı bel ağrılarında ve nevraljilerde, sinirlerin özel ilaçlarla duyarsızlaştırılması yöntemi. Sempatik bloklar: Damar tıkanıklıklarına bağlı bel-bacak ağrılarında, ayak terlemelerinde, şeker hastalığına bağlı ayak ağrılarında ağrıya yol açan sinirlerin özel ilaçlarla uzun süre duyarsız hale getirilmesi. Morfin pompaları: Kansere ve damar tıkanıklıklarına bağlı bel ve bacak ağrılarında cilt altına yerleştirilen özel bir pompaya bağlı sonda aracılığıyla omuriliğe morfin verilerek ağrı uzun süreli olarak kesilir. Tetik nokta enjeksiyonu: Kaslardaki tetik noktalardan kaynaklanan bel bacak ağrılarında uygulanır. Tanısal yöntemler: Bel ve bacak ağrısının nedeninin anlaşılmadığı hastalarda omuriliğe özel bir sonda yerleştirilerek belirli ilaçların verilmesi ve bu yöntemle ağrının nedeninin ortaya çıkarılması. Acıları en aza indirmek için kullanılan yöntemler Yemek borusunun tıkanması: Göğsün orta bölgesi ve mide bölgesinde şiddetli ağrı ortaya çıkar. Mide kanseri ağrısı: Midenin tümör tarafından tıkanması sonucu göbek üzerinde çok şiddetli, burulma tarzında ağrılar ortaya çıkar. Karaciğer kanseri ağrısı: Karaciğer zarının tümörle gerilmesi sonucu ortaya çıkar. Ağrı, sağ kaburga kavsinin altında olup sağ omuza yayılabilir. Pankreas kanseri ağrısı: Göbek üstü bölgede olup kuşak tarzında bele yayılır. Çok şiddetlidir. Bağırsak (kolon, rektum) kanseri ağrısı: Ağrı tüm karında, makatta algılanır. Bıçak saplanması, burulma şeklinde olup rektum (son bağırsak) kanserinde sürekli ıkınmayla birliktedir. Bele yayılır. Işın tedavisine bağlı bağırsak iltihabı: Bağırsak kanserinin ışın tedavisi sonrasında yüzde 2-10 sıklığında gözlenir. Işın tedavisinden 3 ay-30 yıl sonra ortaya çıkabilir. İshal, kanlı dışkı, karında kramp tarzında ağrılar ve sürekli ıkınma hissi vardır. Işın tedavisine bağlı omurilik hasarı: Geçici veya kalıcı olabilir. Geçici tip akciğer kanserinin ışın tedavisi sonrası görülen ağrı 2-36 hafta arasında geriler. Boyun hareketleriyle ortaya çıkar. Kalıcı tipte ise ağrı şiddetlenerek süreklilik kazanır. Hasarlı bölgenin altındaki bölgede karıncalanma, keçeleşme vardır. Kemoterapiye bağlı ortaya çıkan ağrılar: Kemoterapiye bağlı ivegen ve süreğen ağrı ortaya çıkabilir. Steroid psödoromatizması: Kemoterapide uygulanan yüksek dozda kortizonun ani kesilmesiyle gözlenir. Yaygın kas ve eklem ağrıları ortaya çıkar. Kemiklerde hassasiyet: Uzun süreli kortizon kullanımı sonucu kol ve bacak kemiklerinin uçlarında hassasiyet gelişebilir. Omuz ve kalçada hareketle şiddetlenen künt, sızlayıcı ağrı vardır. Mukozit: Uzun süreli kemoterapi sonucu ağız ve mide boşluğunda yaralar oluşur. Yemek yeme ve konuşma ile ağrı çok şiddetlenir. Hastalardaki belli başlı ağrı tipleri 60 yaş üstü rahatsızlığı: Yaşlılarda belle ilgili bir ağrı grubu vardır. Ağrı, omuriliğin geçtiği kanalın ve omurilikten çıkan sinirlerin geçtiği deliklerin daralmasıyla ortaya çıkar. Bu da bele ve her 2 bacağa birden vurur. Çoğu zaman bel fıtığı zannedilen bu rahatsızlığa 'vitrin hastalığı' denir. Vitrin hastalığı yaşlıyı vuruyor Belli bir mesafe yürüdükten sonra bacaklar kişiyi durdurur. Bazı hastalar, ağrılarını belli etmemek için elleri bellerinde durup vitrine bakarmış gibi yaparlar ki, hastalağın adı da buradan gelir. Merdiven çıkarken değil inerken güçlük çekerler. Sorunu, mümkün olduğunca cerrahi gerektirmeyen yöntemlerle halletmek gerekir. Hasta, yürüyemez hale gelirse mecburen ameliyat gerekir. Merdivenden inerken Tümöre bağlı nedenler (%77) Kanser tedavisi sırasında uygulanan cerrahi, kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemler (%19) Kanser dışı nedenler (%4) Tümörün neden olduğu ağrılar ve ortaya çıkış şekilleri ise şöyle sıralanabilir: Kemik dokusunun işgaliyle, Sinir dokusu ve köklerine basınçla, Sinir dokusunun işgaliyle, Kan damarlarının işgali ve damar tıkanıklıklarıyla, İçi boş organların (örneğin bağırsaklar) veya çeşitli kanalların (safra kanalları gibi) tıkanmasıyla, Kas, kemik kılıfları ya da benzer ağrıya duyarlı dokuların işgaliyle oluşanlar. Özellikle kanserin ileri dönemlerinde ağrı şiddeti artar. Ağrılara yol açan 3 temel neden Doğumu daha az ağrıyla atlatmanın yolları... Romatizmal ağrılardan kurtaran yöntemler... Botox kas ağrılarında ne derece etkili? Ağrılara karşı soğuk mu, sıcak mı uygulanmalı? Masaj ağrılarda etkili mi? YARIN