Tarihi sütunlar ayak altında

Türkiye’de tarihi eserlere yönelik hoyratlıklara bir yenisi daha eklendi. İstanbul, Beyazıt Meydanı’nın olduğu bölgede bulunan 4’üncü yüzyıldan kalma, 1700 yıllık Theodosius Forumu, seyyar satıcı ve esnafların tezgâhına dönüştü. Yine otobüs duraklarının hemen yanında bulunan Bizans sütunları da yok olma tehdidi altında. Bizans döneminden kalan sütunların etrafı çöplüğe dönerken, tarih miras koruma altına alınmayı bekliyor.

‘Korumak insanlık görevi’

Yüksek mimar Doğan Hasol, tarihi İstanbul Yarımadası’ndaki kültürel, mimarı ve arkeolojik değerleri emsalsiz bir hazine olarak değerlendirerek, Milliyet’e şu değerlendirmede bulundu:

“Bu alan gerçek bir müze kent. Ne var ki bizim insanımız, bu bolluk içinde ‘koruma’ kavramının çok uzağında. Yer üstü ve yer altı değerlerin yok edilmesine neredeyse seyirci kalıyoruz. Bu değerler hangi döneme ilişkin olursa olsun bize aittir. Roma kalıntıları da, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi eserleri de bizimdir. Bunları ayrım yapmadan miras olarak korumak insanlık görevimizdir. Yerel yöneticiler ve toplumun bu konuda bilinçlendirilmesi ve duyarlı davranmalarının sağlanması gerekir. Beyazıt’ta ortaya çıkan görüntüler üzücüdür.”

‘Miras timi olmalı’

İstanbul Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necmi Karul ise tarihi yarımadada kültürel miraslar için “koruma timi” ekipleri oluşturulması önerisinde bulundu:

“Görevliler, denetlemeler yaparak, bu tür olumsuzlukları en aza indirebilir. Beyazıt’taki Theodosius Forumu ve uzantısı olarak bildiğimiz sütunların durumu gerçekten de içimizi acıtıyor. Tarihi eserlerin mutlaka yerinde korunmasından yanayım. Bu eserleri tel kafesle çevirmek de çözüm değil. Bu kez insanlar tel örgülerin içine çöp atıyor. Eserlerin etrafında çevre düzenlemesi yapılıp, bir tabela ile korunması gerekir. Tarihi ve kültürel miras hayatın içinde yer almalı. İnsanlarımıza bu eserlerin önem ve değerini iyi anlatmalıyız. Tahribatı önlemek için vatandaşın da bilinçli olması gerekir. Esnaf ve seyyar satıcıların ürünlerini Bizans kalıntılarının yanına, üzerine koymaları şaka gibi.”

Boğa Meydanı

Tarihi kayıtlarda, Teodosus Forumu, bugünkü Beyazıt Meydanı’nın olduğu alanın adı olarak yeralıyor. Bu alan dönem içerisinde Boğa Meydanı olarak da adlandırıldı. Bizans döneminde etrafı geniş sütunlu kilise ve hamamların da yer aldığı mermer yapılı sivil ve kamu binalarıyla çevrili olan alanın kuzey doğusunda Jüpiter Tapınağı bulunuyordu. 4. yüzyılda inşa edildiği sanılan Teodosus Forumu’nun ortasında İmparator I. Theodosius onuruna dikilmiş bir sütun var. Bu sütunun etrafı imparatorun kazandığı savaşların kabartma tasvirleri ile süslüydü. İçinde bulunan bir spiral merdiven sayesinde ziyaretçiler sütunun tepesine çıkabiliyordu. Hayatlarını bu tarz sütunların tepesinde dua ve ibadete vakfeden Ruhbanların Orta Bizans dönemine kadar sütunun tepesinde varlıklarını sürdükleri biliniyor. 557 yılındaki depremde yıkılan ve 16. yüzyıl başlarında da tümüyle kaybolan sütunun parçaları ise Beyazıd Hamamı’nın temel taşı olarak bulunuyor.