Üniversite eğitimi kaç yıl olmalı?

Yargıtay Başkanı İsmail Rüştü Cirit’in, hukuk fakültelerinde eğitimin 5 yıla çıkarılması gerektiği yönündeki açıklamaları eğitim süresiyle ilgili tartışmaları başlattı. Konuyla ilgili farklı görüşler bulunurken tüm paydaşlar, avukatlık sınavının getirilmesini öneriyor. Hukukçular, 70’e yakın üniversitedeki hukuk fakültesinden mezun olanlar arasında bir standart yakalamak için bilgilerinin ölçülmesi gerektiğini söylüyorlar.

YÖK de meslek icra sınavı getirilmesinin yararlı olacağını açıkladı. Türkiye Barolar Birliği Başkanı Metin Feyzioğlu da Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e gönderdiği, avukatların sorunlarına dair 15 maddelik mektupta bu konuya dikkat çekti. Avukat sıfatını kazanmanın sınava bağlanması gerektiğini belirten Feyzioğlu, eğitim öğretim kalitesinin artırılması, kontenjanların düşürülmesi, yeni hukuk fakültesinin uzun yıllar açılmaması gerektiğini aktardı. Feyzioğlu’nun verdiği bilgilere göre 120 bine yakın kayıtlı avukat var. Stajyer avukat sayısı 15 bin, öğrenci sayısı yaklaşık 70 bin. Bu durumda 5 yıl sonra avukat sayısı 200 bini bulacak.

Yurt dışında değişiyor

Hukuk eğitimi ve avukatlık sınavı için dünyada farklı uygulamalar var. Örneğin Amerika’da hukuk fakültesine girebilmek için öncesinde bir lisans diplomasına sahip olunması gerekiyor. Mezun olduktan sonra ise kapsamlı bir sınav yapılıyor. Eğitim süresinin 5 yıl olduğu Almanya’da da mezunlar ayrıca iki aşamalı sınava giriyor.

Hukuk fakültelerinin yanı sıra diğer lisans ve ön lisans programlarının eğitim süreleriyle ilgili de akademik çevrelerde farklı görüşler var. Türkiye’de ön lisans 2 yıl, birçok lisans bölümü de 4 yıl. Diş hekimliği ve eczacılık 5 yıl, tıp fakültesi ise 6 yıl. Yurt dışında farklı eğitim süreleri uygulanıyor. Örneğin İngiltere başta olmak üzere Avrupa, Afrika, Hindistan ve bazı Asya ülkelerinde lisans eğitimi 3 yıl; Japonya, Çin, Meksika ve İskoçya’da 4 yıl. Türkiye’deki eğitim süreleriyle ilgili sağlık programları haricinde lisans programlarında eğitimin 3 yıl olması gerektiğini düşünen de var, bu sürelerin yeterli olduğunu savunan da. İşte o görüşler:

‘En az beş yıl olmalı’

- ODTÜ eski Rektörü, URAP Başkanı Prof. Dr. Ural Akbulut: 4 yıl hukuk eğitimi için yeterli değil. Amerika’da öğrenciler bir lisans diploması aldıktan sonra hukuk fakültesine girebiliyorlar. Tıp fakültesinde de durum böyle. Bu da gösteriyor ki 4 yıllık eğitimle hukukçu olmak, sağlıklı değil. En az 5 yıl olmalı. Ayrıca savcı, hâkim gibi görevler için yüksek lisans gerekli. Çünkü çok kritik kararlar alıyorlar. Öte yandan meslek icra sınavı getirilmeli.

Yurt dışında hukuk, tıp, mühendislik gibi bölümler için mesleki sınavlar var. Görüyoruz, öğretmenler öğrencilere anlatacakları dersi bilmiyor. Bu acınacak bir durum. Hukuk eğitiminde bir diğer sorun da devam zorunluluğunun olmaması. Bölümdeki öğrenci sayısı 600 ama derslere giren 20-30 kişi. Sınavdan sınava gelip diploma alan çok öğrenci oldu. Bu insanlara bir ülkenin hukukunu nasıl emanet edebilirsiniz?

Avrupa’da 3 yıllık lisans bölümleri var ama bunlar sıradan bölümler. 4 yılın altındaki eğitimi yeterli bulmuyorlar. Türkiye’de şu an için hukuk dışında eğitim süresi değiştirilmesi gereken bir bölüm yok.

‘Önemli olan içerik’

- MEF Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muhammed Şahin: Gelecekte birçok sorunu yapay zekâ çözecek. Her alanda olduğu gibi eğitimin de süresi kısalacak. Bugünkü 4-5 yıllık eğitimle 50-60 yıl bir meslek icra edilemez. Önemli olan içeriktir, süre ve şekilsel düzenlemeler değil. Üniversite eğitiminin amacı, kişiyi geleceğe hazırlamak ve kazandığı yetkinliklerle o gelecekte karşılaşabileceği sorunların üstesinden gelebilmesini sağlamaktır. Ayrıca mezun olduktan sonra mesleğin gelişimine uygun eğitimler alınmalı. Örneğin ABD’de yetkin mühendislikte her yıl alınması gereken zorunlu eğitimler var.

Uzun yıllar mesleki yeterlilik sınavlarının getirilmesi konusunda çaba sarf ediyorum. 2011’de İTÜ Rektörü olduğum zaman, yetkin mühendislik sınavını İTÜ’ye getirmiştim. Hukuk dışındaki diğer bölümler için ise 4 yılın uzun olduğunu düşünüyorum. İngiltere ve Avrupa’da lisans eğitimi 3 yıl. Artık bilgi aktarma dönemi bitti. Bilgiyi öğrenci istediği yerden alabiliyor. Önemli olan nasıl kullandığı.

‘Meslek sınavı şart’

- Avrupa Hukuk Fakülteleri Birliği ve İktisadi Kalkınma Vakfı eski Başkanı Prof. Dr. Haluk Kabaalioğlu: Henüz 33 hukuk fakültesi bulunuyorken dönemin hukuk fakültesi dekanlarıyla yapılan bir toplantıda 4 yıllık eğitimin yeterli olmadığı ve 5 yıla çıkarılması gerektiği kabul edildi. Bunun üzerine Yeditepe Üniversitesi olarak eğitimi 5 yıla çıkardık ve kılavuz için YÖK’e yolladık. Ancak herhalde YÖK, biz bunu yanlış yazdık diye düşündü ve 4 yıl olarak düzeltti.

Hukuk eğitimi süresi için üniversite mezunu olduktan sonra hukuk fakültesinde yoğunlaştırılmış bir eğitim almak da bir diğer çözüm yolu. Meslek sınavının ise mutlaka getirilmesi gerekiyor. Eskiden bir İstanbul bir de Ankara’da hukuk fakültesi vardı ve standartlar çok yüksekti ama şimdi bu sayı çok fazla. Birçok fakültede yeterli akademisyen yok. Sınav, Türkiye Barolar Birliği tarafından yapılmalı. Örneğin Amerika’da New York Barosu 3 gün süren kapsamlı bir sınav yapıyor. Eğitim süresinin 5 yıl olduğu Almanya’da da mezunlar ayrıca iki aşamalı sınava giriyor. Bu sınavları geçmeden avukatlık yapmak mümkün değil. Öte yandan hukuk fakültelerinde mutlaka devam zorunluluğu olmalı.