İran'ın antik sulama sistemi Kehriz

İran'nın çöllerine yukarıdan bakıldığında yüzeyde birtakım deliklerin olduğu göze çarpar. Gizemli çukurların bir kaç metre altında yaşamın kaynağı olan suyu taşıyan ve öncelikli olarak tarımda kullanılan dar su tünelleri bulunur.

Yeraltında bulunan bu kemerli su yolları ''Kehriz'' (Kanat) olarak adlandırılır ve 3 bin yıllık bir mühendisliğin ürünüdür. Kemerli su yolları günümüzde bile İran'ın genelinde halen kullanılmaktadır. Demir Çağı'ndan bu yana mühendisler su kaynaklarına, beşeri ve tarımsal ihtiyaçların giderilmesinde kullanmak için sürekli olarak yön vermek istemiş ve böylece bu kemerli su yolları Kehrizler ortaya çıkmıştır.

Sistematik olarak inşa edilen ve havadan görülebilen bu hava bacalar, Kehrizleri elleriyle kazarak inşa eden işçiler için tozu dışarı atmak ve oksijeni içeri çekmek için kullanılıyor. Tüneller en sonunda vahalar oluşturmak için yer seviyesinde açığa çıkıyor.

Kehrizler (kanat), oldukça zahmetli ve itinalı bir çalışmanın ürünüdür. Tünel eğiminin ve dikliğinin açısı suyun hiç durmadan akmasını, erozyon oluşmamasını ve tünellerin çökmemesini sağlayacak şekilde hesaplanıyordu.

Oldukça başarılı bir mühendislik örneği olan bu Kehrizler için ayrıca her yıl düzenli bakım da gerekiyor. Kehriz teknolojisi İslamiyet'in yayılması ve İpek Yolu aracılığıyla Fas'a ve İspanya'ya kadar ulaştı.

İran'ın Razavi Horasan Bölgesi'nde yaşayanlar için Kehrizler hayatın bir parçası.

1960-1970'lı yıllarda kaderine terk edilen çok sayıda Kehriz sistemi gelişen tarım teknolojisi ile birlikte 2. plana atılmış.

2016 yılında UNESCO, Fars Kehrizleri'ni (Fars Kanatları) Dünya Miras Listesi'ne dahil etmiştir.

Hazırlayan: Mehmet Can Kömürcü