İstanbul’un tarihi alev alev!

İstanbul, bir tarihi simgesini daha alevlere kurban verdi. Üsküdar’daki Fethipaşa Korusu’nda bulunan tarihi Hüseyin Avni Paşa Köşkü, önceki gün çıkan yangınla son 12 yılda küle dönen tarihi yapılar listesine eklenen son halka oldu. Aralarında Haydarpaşa Garı, Hünkar Kasrı, İbrahim Tevfik Efendi Sarayı’nın da olduğu koruma altındaki çok sayıda tarihi yapı yeterli önlem alınmadığı için kentin tarihine gömüldü. Yangınlara ek olarak, ranta dönük imar projeleri de tarihi yapılar üzerindeki en büyük tehdit.
Hüseyin Avni Paşa Köşkü için yaklaşık 1,5 yıl önce ‘yangın uyarısı’ yapan afet uzmanı Yard. Doç. Dr. Kubilay Kaptan, maliyeti son derece düşük uyarı sistemleriyle alevlerin önüne geçilebilecekken herkesin tarihin küle dönmesini izlediğini söylüyor. Kaptan, “Bu anlayışla devam edilirse Osmanlı mimarisinin en seçkin örneklerini sadece Bulgaristan’da görebileceğiz” diyor.
Üsküdar Fethipaşa Korusu’nda bulunan tarihi Hüseyin Avni Paşa Köşkü, önceki gün çıkan yangınla kullanılamaz hale geldi. TMSF’nin 2009 yılında işadamı Mehmet Cengiz’e sattığı koruda yer alan köşk için Cengiz İnşaat, Anıtlar Yüksek Kurulu’na restorasyon başvurusunda bulunmuştu. Ancak koruma altındaki köşk, restorasyon projesi başlamadan alevlere teslim olarak çok sayıda tarihi yapıyla aynı kaderi paylaştı. Boğaz’ın en görkemli yapılarından Fehime Sultan Yalısı da 2002 yılında alevlere teslim olmuştu.
Yangınla kaybettiğimiz bir diğer tarihi yapı da Galatasaray Üniversitesi’nin kullanımındaki 142 yaşındaki İbrahim Tevfik Efendi Sarayı’ydı. Isınan elektirik kablolarının neden olduğu yangın koruma altındaki tarihi sarayın üst katlarını tamamen küle döndürdü. Restorasyonu için halen çalışma yürütülen sarayın eski haline döndürülemeyeceği endişesi hakim.

Doç. Dr. Kaptan uyarmıştı
Son yangına ilişkin en ciddi uyarı ise afet uzmanı Yard. Doç. Dr. Kubilay Kaptan’dan gelmişti. Galatasaray Üniversitesi’ndeki yangından 6 ay önce İstanbul’un tarihi yapılarındaki yangın önlemlerine ilişkin bir rapor hazırlayan Kaptan, raporunda Hüseyin Avni Paşa Köşkü’nde de önlem alınması gerektiğini belirtmişti.
Raporunu kentin yöneticilerine ve siyasilere sunan Kaptan, “İstanbul’daki eski eserlerin yüzde 70’inden fazlasının taşıyıcı sistemi ahşap. Bu yapılar her an yangın tehlikesiyle karşı karşıya. Bu binalar yangın uyarı sistemi de barındırmıyor. Bu sistemler oldukça cüzzi rakamlara temin edilebilir. Ancak bu yapılanma şu an için yok. Binaların içleri eski elektrik sistemleriyle donatılmış halde ve bu sistemlerin denetimsizliği yangınlara davetiye çıkarıyor. Bizler artık bu yangınlara şaşırmıyoruz. Bu şekilde devam ederse yangınlar yine olacak. Böyle devam ederse Osmanlı’dan kalma bir eski yapı görebilmek için Bulgaristan’a gitmek zorunda kalırız” dedi.

İstanbul’un ‘kül’ listesi

* Çırağan Sarayı: 1910’da tamamen yandı. 1987’de otel olarak kullanılmak amacıyla Japon Kumagai Gumi ve Türk Yüksel İnşaat tarafından restorasyonuna başlanan bina, 1990’da otel olarak açıldı.
* Muhsinzade Mehmet Paşa Yalısı: 1790’da yapılan ancak 1933’te büyük bir yangın geçiren yalı işkadını Ahu Aysal’ın 55 milyon dolarlık yatırımı ile Les Ottomans Hotel adıyla İstanbul’un en pahalı butik otellerinden biri olarak işletiliyor.
* Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu: Otel yapılmak amacı ile boşaltılmak istenen Gaziosmanpaşa İlköğretim Okulu 2002 yılında yandı.
* Haydarpaşa Garı: Tarihi garda 28 Kasım 2010’da yangın çıktı ve tarihi yapının çatısı tamamen yandı.
* Kılıç Ali Paşa Camii: Mimar Sinan tarafından 1580’de yapılan cami, 11 Şubat 2011’de yandı.
* Hünkar Kasrı: Beyazıt Camii’nin avlusunda bulunan ve tamamen ahşaptan yapılmış Hünkâr Kasrı 2011 yılında alevlere teslim oldu.
* Kapalı Çarşı Kapısı: Çarşı’nın Örücüler Kapısı’nda 23 Aralık 2012’de yangın çıktı.
* İl Milli Eğitim Müdürlüğü: Cağaloğlu’nda bulunan ve 1865’te yapılan tarihi yapı 2012 yılında kül oldu. İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü binası olarak kullanılan 5 katlı binanın müzeye çevrileceği açıklandı.
* Galatasaray Üniversitesi: Galatasaray Üniversitesi’nin 142 yıllık tarihi binası 2013 yılında büyük oranda yandı. Restorasyon çalışmalarına henüz başlanmadı.
* Kara Mustafa Paşa Camii: Karaköy’de 1766’da yaptırılan camide 2013’te çıkan yangında şadırvan, tuvalet ve sübyan mektebi tamamen yandı.
* Esma Sultan Yalısı: Geçmişi 18. yüzyıla kadar uzanan Esma Sultan Yalısı, adını I. Abdülhamid’ in 1848 yılına kadar yaşayan kızından alıyor. 1920’ lerde büyük bir yangın geçiren yalıyı 1990’ lı yıllarda The Marmara Otel Grubu satın aldı.
* Taş Mektep: Bakırköy’deki tarihi Taş Mektep, 1874 yılında inşa edildi. Mayıs 2009’da alevlere teslim olan okulun mezunları arasında Cahit Sıtkı Tarancı, Münir Özkul ve Adile Naşit gibi sanatçılar vardı.

Tek tehdit yangın değil

İstanbul’un tarihi yapılarını tehdit eden tek neden yangın değil. Şehrin özellikle Sultanahmet ve sahil bölgelerinde bulunan pek çok tarihi nitelikteki eser ya otel yapımı için ya da turizm projeleri için yıkıldı. Sultanahmet’te bulunan Bizans kalıntıları üzerine yapılan otel inşaatı da bunlardan biriydi. Milliyet’in manşetine taşıdığı inşaat, UNESCO’yu da harekete geçirmişti. Yine 2012 yılında Sultanahmet’te 1. Derece Koruma Bölgesi içinde yer alan, kentsel ve arkeolojik sit alanı içindeki Bizans Büyük Saray’a ait olduğu düşünülen tarihi yapı, iş makinalarıyla yerle bir edilip yıkıldı ve yerine beş katlı otel yapıldı. UNESCO’yu harekete geçiren otel inşaatı için CHP İl Başkanlığı döneminde suç duyurusunda bulunan
CHP Genel Sekreteri Gürsel Tekin, yangınların organize olarak çıkarıldığını öne sürdü. Bugüne kadar tarihi önemi olan 50’nin üstünde yapıda yangın çıktığına dile getiren Tekin, “Bu kısaca organize bir iş. Maalesef UNESCO, Türkiye’yi tarihi korumadaki özensizliğinden dolayı üyelikten çıkarabilecek duruma geldi” dedi.