İşte çok konuşulan PISA soruları

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) üç yılda bir yayınladığı Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2015 raporu 6 Aralık’ta açıklandı. O günden beri Türkiye’nin düşük performansının nedenleri tartışılıyor. Öyle ki 35’i OECD üyesi olmak üzere 70 ülkeden 15 yaşındaki yaklaşık 540 bin öğrencinin katıldığı sınavda Türkiye, Fen’de 52., Matematik’te 49., Okuma becerilerinde 50. sırada yer aldı. Türkiye, yıllardır PISA’daki başarısız sonuçlar nedeniyle tartışılıyordu. Ancak bu yıl 2012 sonuçlarının da altına düşmesi, tartışmaları daha da artırdı.

Bir taraftan uzmanlar bunun nedenlerini sorgularken, diğer taraftan sınavda sorulan sorular da merak konusu oldu. OECD’nin www.oecd.org sitesinde yer alan PISA 2015 bilim sorularından birkaç örneği sizlerle paylaşıyoruz. Cevaplar da aşağıda yer alıyor.

Deneyin bakalım, kaç soruyu doğru çözeceksiniz, hangi sorularda zorlanacaksınız?

SÜRDÜRÜLEBİLİR BALIK ÜRETİMİ

Deniz ürünlerine olan artan talep, vahşi balık nüfusu için büyük bir yük oluşturuyor. Bu yükü azaltmak için, araştırmacılar, balık çiftliklerinde sürdürülebilir bir şekilde balık üretmenin yollarını araştırıyorlar.

Sürdürülebilir bir balık çiftliği oluşturmada yaşanan zorluklar arasında (1) çiftlik balıklarını beslemek ve (2) su kalitesini korumak yer almaktadır. Çiftlik balıkları çok fazla miktarda yiyeceğe ihtiyaç duyarlar. Sürdürülebilir bir balık çiftliği, çiftlik balıklarını beslemek için gerekli yiyecekleri yetiştirmelidir. Balıkların atıkları, balıklara tehlikeli olacak bir seviyeye kadar çiftlikte birikebilir. Sürdürülebilir bir balık çiftliğinde, çiftlik boyunca sürekli bir okyanus suyu akışı vardır. Çiftlikteki su, okyanusa geri dönmeden önce atık ve fazla besinler (yosun ve bitkilerin büyümesi için ihtiyaç duyduğu yiyecekler) sudan temizlenir. Şema, üç büyük havuzlu deneysel bir balık çiftliğinin tasarımını göstermektedir. Filtrelenmiş tuzlu su, havuzdan havuza akmadan önce, okyanusa geri dönene kadar okyanustan pompalanmaktadır. Bu balık çiftliğinin temel amacı, sürdürülebilir bir şekilde hasat etmek üzere dil balığı yetiştirmektir.

lDil Balığı: Çiftlikte üretilen bir balık. Tercih ettiği yiyecek kum kurdudur.

Aşağıdaki canlı varlıklar da çiftlikte kullanılacaktır:

Mikroalg: Büyümek için sadece ışığa ve besinlere ihtiyaç duyan mikroskobik canlı varklıklar.

Kum Kurtları: Mikroalglerle beslenerek çok hızlı büyüyebilen omurgasız hayvanlar.

Yumuşakça: Mikroalglerle ve sudaki diğer küçük canlılarla beslenen canlı varlıklar.

Göl Otu (Sazlık): Sudaki atıkları ve besinleri emen otlar.

Aşağıdaki 2 soruyu üstteki bilgileri kullanarak cevaplayın.

SORU 5: Araştırmacılar, okyanusa geri dönen suyun çok fazla miktarda besin içerdiğinin farkına varmışlardır. Aşağıdakilerden hangisinin çiftliğe eklenmesi bu sorunu azaltacaktır?

A- Daha fazla besin

B- Daha fazla kum kurdu

C- Daha fazla yumuşakça

D- Daha fazla göl otu

l SORU 6: Hangi yöntem, balık üretimini daha sürdürülebilir yapabilir?

A- Havuzlar boyunca akan suyun akış hızını arttırmak.

B- Birinci havuza eklenen besin miktarını arttırmak.

C- Havuzlar arasında daha büyük canlı varlıkların geçişine izin verecek filtreler kullanmak.

D- Canlı varlıklar tarafından üretilen atıkları, su pompalarını çalıştıracak yakıt olarak kullanmak.

KRATERLER

SORU 1: Yukarıdaki kraterleri, bunların oluşumuna neden olan göktaşının büyüklüğüne göre, en büyüğünden en küçüğüne doğru sıralayınız.

SORU 2: Yukarıdaki kraterleri, oluşum zamanlarına göre, en eskiden en yeniye doğru sıralayınız.

KUŞ GÖÇÜ

SORU 3: Kuş göçü, kuşların kendi yaşam alanlarına ve yaşam alanlarından yapılan mevsimsel büyük ölçekli harekettir. Her yıl gönüllüler, belirli yerlerde göç eden kuşları sayarlar. Bilim adamları bazı kuşları yakalar ve renkli halka ile bayraklardan oluşan kombinasyonlarla ayaklarını etiketler. Bilim adamları, kuşların göç yollarını belirlemek için hem gönüllülerin sayımlarını hem de etiketlenen kuşların görülmelerini kullanırlar.

Yukarıdaki “Kuş Göçü”nden yararlanınız. Soruyu cevaplamak için seçeneklerden birine işaretleyiniz.

Göçmen kuşların çoğu bir alanda toplanırlar ve sonra ayrı ayrı değil büyük gruplar halinde göç ederler. Bu davranış evrimin bir sonucudur. Göçmen kuşların çoğundaki bu davranışın evrimi ile ilgili en iyi bilimsel açıklama aşağıdakilerden hangisidir?

A- Ayrı ayrı ya da küçük gruplar halinde göç eden kuşların hayatta kalmaları ve yavrulamaları ihtimali daha düşüktü.

B- Ayrı ayrı ya da küçük gruplar halinde göç eden kuşların yeterli yiyecek bulma ihtimali daha yüksekti.

C- Büyük gruplar halinde uçmak, diğer kuş türlerinin göçe katılmalarına olanak sağlamıştır.

D- Büyük gruplar halinde uçmak, her bir kuşa yuva alanı bulmada daha fazla şans sağlamıştır.

GÖKTAŞI

SORU 4: Uzaydan Dünya atmosferine giren taşlar göktaşı diye adlandırılır. Göktaşları Dünya atmosferine düşerken sıcaklıkları artar ve kor haline gelirler. Birçok göktaşı Dünya yüzeyine çarpmadan önce yanıp yok olur. Bir göktaşı Dünya’ya çarptığı zaman krater adı verilen bir çukur oluşturabilir.

Yukarıdaki “Göktaşı ve Kraterler”den yararlanınız. Soruyu cevaplamak için seçeneklerden birini işaretleyiniz.

Bir göktaşı Dünya’ya ve atmosferine yaklaştığı zaman hızlanır. Bu hızlanmanın nedeni nedir?

A- Göktaşı, Dünya’nın dönüşü tarafından çekilir.

B- Göktaşı, Güneş ışığı tarafından itilir.

C- Göktaşı, Dünya’nın kütlesi tarafından kendine çekilir.

D- Göktaşı, uzay boşluğu tarafından geri itilir.

CEVAPLAR: 1-A,C,B şeklinde sıralanacak; 2-C,A,B olacak; 3-A; 4-C; 5-D; 6-D