Karaciğer nakliyle ikinci hayata 'Merhaba'

Medicana International Ankara Hastanesi Karaciğer Nakli Merkezi Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Murat Zeytunlu, karaciğer nakline götüren rahatsızlıklar ve nakil konusunda merak edilen soruları yanıtladı.

- Karaciğer yetmezliği nedir? Hangi hastalar, karaciğer nakline ihtiyaç duyar?
Karaciğer yetmezliği iki şekilde karşımıza çıkar. Biri, akut karaciğer yetmezliği dediğimiz ve daha önce bilinen bir karaciğer hastalığı olmayanlarda ani gelişen yetmezlik tablosudur. Organ fonksiyonları ani olarak yitirildiğinden hasta, kısa sürede bilincini kaybederek komaya girer ve nakil olmazsa kaybedilir. Özellikle sarılık, bilinç bulanıklığı ve pıhtılaşma bozukluğuyla seyreder. Bu durumda saatler ya da birkaç gün içinde nakil yapılması gerekir. Karaciğer nakli yapılan hastaların yüzde 10’u bu grupta yer alır. İkincisi, kronik karaciğer yetmezliğidir. Karaciğer sirozu olarak da bilinir ve nakil gereken hastaların yüzde 90’ı bu grupta yer alır. Batıda karaciğer sirozunun karşılaşılan en sık sebebi, alkol ve hepatit C; doğudaysa viral ve safra sistemi bozukluklarıdır. Zamanla beslenme alışkanlıklarına bağlı ortaya çıkan ileri derecede karaciğer yağlanması da, karaciğer hastalıklarında önemli rol oynar.

- Kanser durumunda nakil, bir tedavi seçeneği midir?
Birincil karaciğer kanserinin en iyi tedavi yöntemi nakildir. Çünkü tümörle birlikte bozuk olan karaciğer dokusu da çıkartıldığı için, tekrarlama ihtimali en düşük tedavi seçeneğidir. Karaciğer nakli, özellikle küçük ve sayıca az olan tümörlerde iyi sonuçlar vererek yaşamı uzatır. Daha büyük tümörler içinse, hasta bazında değerlendirme yapılarak yandaş tetkiklerle nakil gerekliliği ortaya konur.
Çocuklar ve bebeklerdeyse karaciğer nakline götüren sebepler, doğuştan gelen hastalıklardır ki, bunların başında safra yollarının gelişim bozuklukları gelir.

- Karaciğer nakli nasıl yapılır?
Karaciğerimizde nakil ihtiyacı ortaya çıktığında yeni organın temini için iki yol mevcut. Biri, beyin ölümü gerçekleşen bireylerden alınan organ, diğeri de canlı vericiden temin edilen organ. Günümüzde ilerleyen teknik ve bilgi birikimiyle karaciğer nakli operasyonu, yüzde 90’lara varan başarı oranıyla gerçekleştirilir.

- Organ bağışı konusunda neler anlatabilirsiniz?
Tüm dünyada ve ülkemizde, kadavradan organ bağışı kısıtlı olduğu için uzun bekleme listeleri var. Şu an için ülkemizde karaciğer organ bekleme listesinde yaklaşık 2 bin 200 hasta mevcut. Yılda yaklaşık bin 200 civarında karaciğer nakli yapılıyor. Bunun yüzde 75 - 80’ini canlı vericili nakiller oluşturuyor. Beyin ölümü sonrası organ temini için herhangi bir zaman dilimi belirtmek imkansızdır. Kuşkusuz en ideali, ihtiyacı karşılayabilecek kadar çok bağış olmasıdır.
Organ yetersizliğinden dolayı 1994’ten bu yana tüm dünyada canlı vericili karaciğer nakli, hastalar için büyük umut oldu. Dünyada şimdiye kadar yaklaşık 15 bin civarında canlı vericili karaciğer nakli operasyonu gerçekleştirildi.
Canlı vericili karaciğer naklinde çocuk hastalar için genellikle vericinin karaciğerinin küçük olan sol yan kısmını (karaciğerin yüzde 20’si), erişkin hastalar içinse sağ (organın yüzde 60 - 70) veya sol yarısı (yüzde 30 - 40’ı) kullanılır. Cerrahi teknik olarak kadavra ameliyatlarından çok daha zordur, daha büyük ekip gerektirir.

- Vücudun karaciğeri reddetme olasılığı var mı?
Organ naklinde ret yaşanmaması için bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar kullanılır. Ameliyat sonrası tüm nakil geçiren hastalara genel ilaç tedavilerinin yanı sıra bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar verilir. Eğer tedavi aksatılırsa, bağışıklık sistemi bu yabancı karaciğere karşı savaş başlatır.

- Karaciğer nakli sonrası yaşam normal akışına döner mi?
Karaciğer naklinin esas amacı, kişiyi sağlığına kavuşturmanın da ötesinde, normal, aktif ve üretken hayatına geri kazandırmaktır. Başarılı bir karaciğer naklinden sonra kritik dönemlerin sorunsuz atlatılması halinde, kişi normal yaşamını sürdürebilir.

- Nakli SGK karşılıyor mu?
SGK tarafından karşılanır, herhangi bir şekilde ek ücret alınmaz.

Herkes donör olabilir mi?
Verici sağlıklı bir birey olmalı (Kontrol altına alınmış hipertansiyon, tiroid gibi bazı durumlarda dahiliye değerlendirmesiyle kişi verici adayı olabilir)

Canlı vericilerde 18 yaş üstü zorunluluğu kanunlarla sınırlandırılmışken, erişkin için yapılan nakillerde genelde kabul gören, 55 yaş altı vericilerdir. Ancak bebek ve çocuk nakillerinde eğer başka uygun verici yoksa ileri yaştakiler değerlendirilmeye alınabilir.

Karaciğer nakli için kan grubu uyumu gerekir. Yani 0 grubu, herkese verebilirken, AB sadece AB grubuna karaciğer verebilir. Rh faktörünün eksi veya artı olması engel değildir.

Doku uyumu aranmaz.

Donör için herhangi bir cinsiyet ayrımı yoktur.

Ülkemiz organ nakli mevzuatı gereğince; vericinin, dördüncü dereceye kadar alıcının akrabası olduğunu resmi olarak ibraz etmesi gerekir.