Stajyer çalıştırma karmaşası

Üniversite öğrencilerine, okullarının kariyer merkezlerindeki yetkililer, öğretim üyeleri, İK uzmanları hatta anneler ve babalar, “Bu yazı boş geçirmeyin. Staj yapmalısınız; hangi mesleği seçebileceğinizi deneyerek görmelisiniz” diyor ama gençlere sorduğunuzda tablo değişiyor: Büyük bir kısmı staj yapacakları yerleri bulmakta çok zorlanıyor, hatta bulamıyor. Şirketlerin İK bölümleri ise üniversite öğrencilerine -zorunlu olmasa da- stajyerlik imkânı tanımak istediklerini ama maddi ve kanuni nedenlerle yapamadıklarını söylüyor.

Stajyerler, kanunda ‘gördükleri eğitim gereği uygulamalı öğrenim yapmaları zorunlu bulunan öğrenciler’ olarak tanımlanıyor. Halen geçerli olan kanunlar gereğince sadece çıraklık eğitim merkezlerine devam edenler ile meslek liseleri öğrencilerinin zorunlu staja gitmeleri halinde SSK’da sigortaları yapılıyor. Bugüne dek boşlukta olan zorunlu üniversite stajları da, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’yla düzenlenecek. Fakat bu süreçte, kanunun yürürlülük tarihi konusunda da iki maddede çelişkili ifadeler olması nedeniyle yanlış anlaşılmalar yaşanıyor. Yorumcular, 1 Temmuz 2008’in değil, 1 Ekim 2008’in geçerli olduğunu söylüyor.

Öte yandan ‘zorunlu olmayan üniversite stajları’nda belirsizlik sürüyor. Bazı hukukçular ‘isteğe bağlı üniversite stajları’yla ilgili olarak işverenin yükümlülüğünün tanımlı olmadığını söylüyor, kimileri ise bu stajyerlerin ‘kaçak işçi’ sayılmamaları için kanuni tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerektiğini...

Bütçelerin sıkıştırdığı firmalar, kendi planlanmış eleman alımlarını dahi iptal ederken, stajyer öğrencileri SSK’lı yapmak için ödenek ayıramıyor. Bazı firmalar ise iş başında öğrenme imkânı tanıdıkları bu stajyerleri ‘misafir’ veya ‘gözlemci’ olarak değerlendiriyor. İK profesyonellerinin mesleki forumlarında, iletişim zincirlerinde ‘üniversite stajyerleri’ konusunda yoğun yazışmalar var. Özetle, ‘zorunlu olmayan üniversite stajları’na yaklaşımda hâlâ büyük çelişkiler yaşanıyor.

Öğrenciler ne diyor?

Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğrencisi Burcu Özergül: “Hem farklı yerlerdeki çalışma koşullarını görerek hedef belirlemek hem de tecrübe edinmek amacıyla staj arayışına girdim. Bu dönem çok sancılı geçti; hem internet üzerinden staj hakkında bilgi edinmek zordu hem de okulumuzun zorunlu staj şartı koymamış olması kuruluşlar için sıkıntı yaratıyordu. İlk stajımı Global Strateji Enstitüsü’nde yaptım. Bana çok şey öğretti.”

Boğaziçi Üniversitesi İşletme ve Ekonomi Kulübü Başkanı Atıl Samancıoğlu: “Genelde firmaların 3. sınıftan sonra stajyer alıyor olması ve eski staj deneyimlerine de önem vermesi öğrenciler için bir dezavantaj yaratıyor. Çünkü 2. sınıfta başvurduklarında, ‘sınıfınız yetersiz’; 3. sınıfta başvurduklarında ise ‘deneyiminiz yok’ deniyor. Öğrenciler bu zorluğu aşmak için ilgili olup olmadıkları her türlü firmaya ve departmana başvuruyor.”

Uzmanlar: ‘Gözlemci’ olabilirler 

D.M (Büyük ölçekli bir şirkette İK ve eğitim müdürü): “Şirketteki hukuk danışmanımız, stajyerleri sigortalamamız gerektiğini söylüyor. Planlanmış personel alımlarımızı bile yapamadığımız bugünlerde, stajyerler için böyle bir maliyete girmek açıkçası mümkün olamıyor. Staj programlarının hem şirkete hem de öğrencilere çok yararı olduğunu düşünsek de, şirket bütçesi gereği üniversite öğrencilerine bu imkânı rahatça tanıyamıyoruz.”

E.S (Uluslararası bir şirkette personel müdürü): “Üniversiteli öğrencilerin zorunlu olmayan stajlarının onları ‘gözlemci’ olarak tanımlayarak maliyet yaratmaması gerektiğini düşünüyorum. Dürüst işverenler, üniversitelilere gelişme imkânı vermeyi hedefleyen ve gerçekten sadece ‘staj’ yaptıran şirketler desteklenmeli.”

Sosyal Güvenlik Uzmanı Ali Tezel: “Üniversite öğrencisi olup da zorunlu staja işletmelere gönderilen öğrencilerin bugüne kadar sosyal güvencesi yoktu. 1 Ekim 2008’den sonra okulları tarafından staja gönderilen üniversite öğrencileri artık SGK tarafından sigortalı yapılacak ve primlerini de staja gönderen üniversiteler, yüksekokullar ödeyecek.

Üniversiteli stajyerlere işletmeler, işverenler isterlerse ödeme yapabilir ve gider de yazabilir. Öte yandan, stajyerlere yapılan ödemeler gelir vergisi ve sigorta primi kesintisinden muaftır. Üniversite öğrencisi stajyerlerin de tıpkı meslek liseliler gibi sosyal güvenlik kapsamına alınmaları yerinde olmuştur.”