Misyonerler Anadolu’ya hastane açarak girmiş

Amerikan sağlık misyonerlerinin hem Cumhuriyet öncesi, hem de Cumhuriyet’in ilanından sonra Anadolu’da gerçekleştirdikleri faaliyetlerin belgeleri gün yüzüne çıktı. Artvin Çorum Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Faruk Taşkın’ın Amerikan arşivlerinde 7 yıl süren çalışması sonucu hazırladığı araştırmada, ABD’li misyonerlerin o döneme ait Anadolu’da çekilen fotoğrafları da yer alıyor. Arşiv belgeleri arasında, 1911 yılına kadar Merzifon, Sivas, Talas, Antep, Adana, Harput, Diyarbakır, Mardin, Erzurum ve Van’da doğrudan Amerikan Board’a bağlı 10 misyon hastanesinin olduğu, 1913 yılında 13 misyoner doktorun bu bölgelerde görev yaptığı bilgisi yer alıyor. Belgelerde bazı Alman ve İngiliz misyonerlerinin de Amerikan kurumlarında zaman zaman çalışarak faaliyet yürüttüğü sadece 1910 yılı boyunca 9 binden fazla Osmanlı vatandaşının bu hastanelerde tedavi edildiği ve 1900 önemli ameliyat yapıldığı aktarılıyor.

“Kendi Kaynaklarında Amerikan Board’ın Türkiye’deki Sağlık Faaliyetleri (1833-1923)” başlıklı araştırmada Anadolu topraklarında görev yapan ABD’li misyonerlerin raporları dikkat çekiyor. Misyoner Dr.Atkinson imzalı 1908 tarihli raporda, “Bir tıp adamı önce misyoner ve Hıristiyan çalışmalarında daha güçlü bir doktor olabilmeli. Misyoner güç olarak hastane ve köy ziyaretleri en etkili yöntemdir” ifadeleri yer alıyor.

‘Protestan anlayışı için’

Arşiv belgeleri arasında misyoner Everett P. Wheeler’in de notları yer alıyor. Wheeler’in notlarında “… Biz Türkiye’de Hıristiyanlar ve Hıristiyanlık için okul ve hastane açıyoruz, ilaç götürüyoruz, modern tıbbı kullanıyoruz. Yardım kuruluşlarını, Protestan anlayışını, Protestan olmayanlara ulaştırmak için etkili bir araç olarak kullanıyoruz” ifadeleri dikkati çekiyor.

Müslümanlar da bağış yapmış

Misyon hastanelerinin Birinci Dünya Savaşı süreci ve sonrasında kapatıldıklarını belirten Dr. Faruk Taşkın şunları söyledi: “Bu hastanelerden Adana ve Talas Hastaneleri 1934 yılına kadar çalışmalarını sürdürmüş. Hastaneye gelen Müslümanlar’a Hıristiyanlık propagandası yapıldığı, Maraş ve Antep’te hastaneye gelen Müslümanlara İncil dağıtıldığı arşiv belgelerinde dikkati çekiyor. Konya misyon hastanesine ait bir raporda pazar ve çarşamba günü yapılan dini toplantılara çoğunlukla Rumların katıldığı, zaman zaman Türklerin de bu toplantılarda bulunduğu ifade ediliyor. Misyonerlerin sağlık kurumlarına zaman zaman Müslümanlar ve Yahudilerin de destek oldukları arşiv belgelerinde yer alıyor.”