Bebeklerde işitme taramasının önemi

Bir anne-babayı ve yenidoğan bebeklerini hayal edelim. O büyük heyecanı, sevinci, kaygıları ve bebeğin iyiliği için çırpınan herkesi... Bu ailede herhangi bir kalıtsal rahatsızlığın olmadığını, bebeğin de zamanında ve sorunsuz doğmuş olduğunu düşündüğümüzde, bu bebek işitme açısından riskli sayılmayabilir mi? İstanbul Florence Nightingale Hastanesi, Kulak Burun Boğaz bölümünden, Op. Dr. Mazhar Çelikoyar mutlu seslerle dolu bir dünya için işitme testinin önemine ve adımlarına dikkat çekiyor;

Ayrıca bir başka aileyi hayal edin; ki, bu ailede kalıtsal işitme sorunları olsun, ya da çocuk doğum sonrası yoğun bakımda bir süre kalmak zorunda olmuş olsun. Bu bebek işitme sorunlarından yana daha da yüksek riskli kabul edilir.

Her ne olursa olsun bu bebeklerin işitmelerini basitçe kontrol ediyor ve işitme sorunu olmadığından emin olmaya çalışıyoruz. Bütün dünyada yaygın olarak yapılmakta olan işitme kontrol edici tarama testi, ülkemizde de Sağlık Bakanlığı'nca zorunlu kılınmıştır.

İşitme taraması ne demektir?

İşitme taraması, basit bir test ile bebeğin-kişinin işitme organının çalışıp çalışmadığını anlamaya yönelik bir incelemeyi anlatır. Çabuk yapılabilen, çok kısa süren ve sorun olmadığını ya da olduğunu gösterebilen basit bir başlangıç testidir. Sorun olduğu izlenimi edinildiği hallerde daha kapsamlı incelemeler gerekecektir.

Yenidoğan bebeklerde işitme taraması ne zaman yapılmalı? Hangi tür testler uygulanır?

Yenidoğan bebeklerde işitme taraması bebek hastanede iken yapılmalıdır. Herhangi bir nedenle bebek hastaneden test yapılamadan çıkmışsa, ya da bebek hastane dışında doğmuşsa, bebek ilk 2 ayını doldurmadan testinin gerçekleştirilmesi istenir.

En yaygın olarak yapılan işitme tarama testi OAE (oto-akustik emisyon) testidir. Bu test bebek uykudayken yapılır. Dış kulak yolu girişine yerleştirilen bir uçtan kulağa ses verilir ve geri gelen yansıma ölçülür. Geri gelen yansıma var ise, bebeğin o kulağı “testi geçti” denir ve normal işitiyor olarak kabul edilir.

Bebekler dünyaya geldikten kısa bir süre sonra yapılan işitme testleri ne sıklıkla tekrarlanmalı?

Bebeğin yenidoğan döneminde işitme sorunu olmadığı saptanmış ise, testin düzenli aralıklarla yinelenmesi gerekmez. Ancak yenidoğan döneminde işittiği bilinen bebek sonraki dönemde önemli hastalıklar geçirir ya da geç beliren işitme kayıplarına yol açan genetik hastalıkları olduğu biliniyorsa, hekim çocuğun işitmesinin yeniden sınanmasını isteyebilir.

Bebeklerde işitme kaybına yol açacak riskler nelerdir?

Bu riskler doğum öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılabilir.
Doğum öncesine ait olan riskler arasında

• Anne ya da babada genetik işitme kaybı hastalığı
• Akraba evliliği
• Annenin gebeliği sırasında geçirdiği ciddi rahatsızlıklar ya da kullandığı ilaçlar

Doğum ve hemen sonrasındaki döneme ilişkin risklerse
• Düşük doğum ağırlığı
• Sarılık
• Yoğun bakım gerekliliği
• Mekanik havalandırma gerekliliği, özellikle 5 günden daha uzun süreyle gerekmişse
• Kulağa zarar veren ilaç kullanımı
• Erken doğum (prematüre bebek)
• İşitme kaybı da yaptığı bilinen çoklu hastalıkların varlığı (sendromlar)


Yenidoğan işitme testinin önemi nedir? Bütün yenidoğanlara işitme testi yapılmalı mıdır?

Bu testin önemi işitmeyen bebeklerin bir an önce saptanmasını sağlamasıdır. Çünkü bebek yaşamının en erken aşamalarında sesi tanımaya başlar ve beyni de o yönde gelişmelerini sürdürür. Bebeğin işitmiyor olduğu geç saptanacak olursa, bebeğin işitsel gelişiminin çok değerli bir aşaması yitirilmiş olacaktır. Yitirilen bu aşamanın telafi edilmesi belki çok kısıtlı olacak, belki de hiçbir zaman olanaklı olamayacaktır. Sonuçta “engelli” denen bir kişinin engelsizliğinin sağlanması yalnızca bu sayede olanaklıdır.
Bu nedenle tüm yeni doğanlara işitme taraması yapılması tercih edilmektedir.

İşitme problemine rastlanılan bebeklerde izlenmesi gereken tedavi yöntemleri nelerdir?

İşitme problemi saptandığı andan itibaren bebeğe sırasıyla işitme kaybının doğrulanması için ileri testler, kayıp doğrulandığı zaman boyutu, türü ve olası gelişme yönlerini belirleyici incelemeler, düzeltici-tedavi edici seçeneklerin araştırılması yapılır. Hemen akabinde bebeğin sesleri duyabilmesini sağlayıcı işitme cihazlarının kullanımı, çocuğun velilerinin eğitimleri ve süreçte etkin şekilde yer almalarının sağlanması, çocuğa uzman eğitmenlerin bulunması ve zaman içinde gerek görüldüğü takdirde ileri tedaviler uygulamaya konur.

Doğuştan işitme problemi olmayan bebekler ilerleyen yaşlarda işitme sorunuyla karşılaşabilir mi? Bu tür işitme kayıplarının sebepleri nelerdir?

Bu duruma sık rastlanmamakla birlikte, görülmesi olasıdır. Doğumu izleyen aylarda-yıllarda geçirilen ateşli hastalıklar, menenjit, kızamık, kafaya alınan ağır darbeler ve kendisini geç gösteren bazı hastalıklar işitme kaybına yol açabilir.

Yetişkin çocuklarda işitme kaybının belirtileri nelerdir?

Bebeklik aşamasındaki bir çocuğun işitme kaybı kolaylıkla gözden kaçabilir. Bu çocukların konuşmalarında gecikme, sesin geldiği yönü fark edememeleri dikkatli anne-babalarca fark edilebilir. Yetişkin çocuklar ise, işitme kaybının başladığı anı fark edebilir ve durumu büyüklerine bildirebilirler. Bu çocuklarda hafif-orta işitme kayıplarında yüksek sesle TV izleme, seslenildiğinde duymama, okul başarısında düşme, çevre gürültüleri algılamama görülebilir.

BERA testi nedir ve nasıl uygulanır?

BERA testi bir kulağa verilen “klik” sesi ya da “ton” tarzındaki bir sesin kafatası içindeki işitme merkezlerinde oluşturduğu elektriksel yanıtların saptandığı bir testtir. OAE testine göre daha kapsamlıdır.

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte cihazlar dışında işitme problemine bir çözüm bulundu mu?

Birçok işitme kaybında cihaz öncesi tedavi şansı bulunmaktadır. Tedavi edilerek düzeltilememiş olan işitme kayıplarında kulak dışına ya da kanalının içine yerleştirilebilen işitme cihazları kullanılabilir. Dışarıdan takılan cihazların yerine vücuda takılan işitme cihazları yanı sıra, iç kulağa ya da iç kulak siniri-beyin sapı bölgesine yerleştirilen, implant adı verilen biyonik kulaklar da uygulamadadır.

Yenidoğan işitme taraması, işitme sorunlarına yaklaşımla ilgili bu bilgileri aktarmaya son verirken, belirtmeyi isterim ki, tüm çabamız yenidoğanlarımızın sağlıklı bireyler olarak toplumdaki yerlerini almaları için olacaktır.