Nobel Edebiyat Ödülü bu yıl Aleksiyeviç’in

Nobel Edebiyat Ödülü, bu yıl ‘içinde bulunduğumuz çağın ıstırap ve cesaretine dair anıt niteliğindeki çoksesli yazımı’ndan dolayı Beyaz Rus gazeteci ve yazar Svetlana Aleksiyeviç’e verildi.

Nobel Edebiyat Ödülü’nün adayları, İsveç Kraliyet Akademisi tarafından açıklanmasa da bahis sitesi Ladbrokes, Svetlana Aleksiyeviç’i haftalar öncesinden ilk sıraya yerleştirmişti.

Öğretmen veya gazeteci

Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk gazeteci, yazar olan ve kendisini ‘bağımsız bir yazar’ olarak tarif eden Aleksiyeviç, Ukrayna’nın batısında yer alan Ivano-Frankivsk kentinde dünyaya geldi. Orduda görev yapan Beyaz Rus bir baba ve Ukraynalı bir annenin çocuğu olan Aleksiyeviç, lise eğitimini bu kentte tamamladı. Beyaz Rusya Devlet Üniversitesi’nde 1967-1972 yılları arasında gazetecilik eğitimi aldı. Daha sonra yerel bir gazetede çalışmak üzere Brest’e gitti ve bir karar vermek zorunda kaldı: Ya aile geleneğini sürdürüp küçük bir okulda ders verecek ya da gazeteci olacaktı. Bu aşamda Minsk’te küçük bir gazetede işe girdi. Birkaç yıl burada gazetecilik yaptıktan sonra edebi bir dergi olan Neman’da çalıştı. Şiir, kısa hikâye ve röportaj olmak üzere pek çok edebi türde denemelere başladı; bu arayışını, “Hayatı, gerçeğe en yakın haliyle tarif edebilecek bir tür arayışı,” sözleriyle açıkladı. Gerçeğin her zaman bir mıknatıs gibi ilgisini çektiğini söyleyen yazar, “İnsanın kendi sesiyle, kendisini anlattığı bir anlatım biçimi” arayışında olduğunu ifade edecekti. Bu anlatım biçimini 1983’te yayımladığı ‘Wars Unwomanly Face’ adlı kitabında kullandı. Bu kitabını yayımlatabilmek için 2 yıl boyunca uğraştı. Kitap basıldıktan sonra, kahraman Sovyet kadınlarını pasifize ederek, kahraman rollerinden arındırdığı iddiasıyla suçlanacaktı. O yıllarda böylesine bir suçlamanın ciddi sonuçları vardı. Bu suçlamalardan kısa bir süre sonra yayımladığı ve kendi memleketlerini terk etmek zorunda bırakılan insanların monologlarına yer verdiği kitabı ‘I’ve Left My Village’tan sonra Sovyet karşıtı, muhalif bir yazar olarak anılmaya başladı. 1989’da yayımladığı ‘Zinky Boys: Soviet Voices from Afghanistan War’ adını verdiği kitabı için 500 kişiyle röportaj yaptı. Konuştuğu insanlar arasında savaşta ölen asker yakınları da vardı.

Aleksiyeviç’in adını duyuran, 1997’de yayımladığı ve Türkçeye ‘Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi: Çernobil’den Sesler’ ise Çernobil sonrası yaşamlara odaklanıyordu.

‘Tarihimiz bir mezar’

Türkçe dahil toplam 19 dile çevrilen kitap ile ilgili olarak Svetlana Aleksiyeviç, verdiği bir röportajda şöyle konuşuyordu: “SSCB ve sonrasına dönüp baktığımızda, tarihimizin koca bir mezar ve büyük bir kan banyosundan ibaret olduğunu görürüz. İşte bu cehennemden çıkma ve sorunlar, kitaplarımın izleğini oluşturur.”