Osmanlı’da işçi hakkını alıyordu

Günlerdir dünya Türkiye’deki maden kazasıyla ilgileniyor. Bir facia olduğu açık, mühendislik bilgisindeki mükemmelliğin yanında sanayileşmede belirli yere ulaşan bir ülke için pek iç açıcı not verilemeyecek bir olay olduğu da açık. Böyle zamanlarda, böyle olaylarda ve böyle trajik bir dönemde devlet ziyaret eder, vaad eder, yara sarmaya bakar. Hükümet büyüklerinin danışmanları soğukkanlı bildiriler yazar. Birkaç yıl evvelki beklenmeyen sel felaketinde Avrupa hükümetleri dahi böyle yaptılar. Madenlerdeki facia tarihlerinin bugünkü mağdur kitleyi pek ilgilendirmeyeceği açık. Zaman geçince daha iyi anlaşılır.

İşçi hakları nizamnamesi var
Türkiye madenlerinin problemli işletmeler olduğunu herkes bilir. Kaba saba özelleştirmelerle çözülecek bir sorun gibi görülmüyor. Biraz tarih yaparsak, klasik Osmanlı devrinde madenler (15., 16., 17. asırlar) Avrupa kolonilerinin aksine, köle emeğinin kullanılmadığı, işçi ve amelebaşı ücretlerinin loncalarla birlikte belirlendiği, stratejik madenlerin üretiminde mutlaka devletin hakim olduğu yerlerdi. 19. asrın kömür madenlerinde işletme ve işçi ücretleri ve hakları için Dilaver Paşa’nın kendi adıyla anılan nizamname uzun bir süre için takdire şayandı. Bugün de insanlar üzülüyor. Suçlama ve savunma değil, üzülmek ve yaraları sarmak yeter.