Betül Altuntaş kimdir?

     

     Çoğu okul çağında olmasına rağmen okula gitmiyor. Okuma yazma bilmeyeni de çok. Ders kitabı dışında kitapları olmamış hemen hiçbirinin. Ama şimdi kocaman bir kitaba konu oldular. İçlerinden geleni anlattılar. Ankara sokaklarında çalışan çocukların sesini, sosyal hizmet uzmanı Betül Altuntaş’ın araştırması ile artık herkes duyabilecek. "Mendile, Simite, Boyaya, Çöpe" (İletişim Yayınları) adlı kitap, Altuntaş’ın Ankara’da sokakta simit, mendil satıcılığı, ayakkabı boyacılığı ve çöp toplayıcılığı yapan çocuklarla yüz yüze görüşerek yaptığı araştırmanın ürünü.
     Sokakta çalışan çocukların çoğunun Güneydoğu’dan geldiğini belirten Altuntaş şöyle diyor: "Yaşadıkları göç onların göçüydü, kendi deyimleriyle onların gurbetiydi. Yerlerinden yurtlarından edilmeyi hiç istememişlerdi. Oysa her şey birkaç saatin içinde nasıl da oluvermişti. Yaşadıkları zor koşullar travmatikti ama bu travma görmezden gelinmişti."
     
     Küçük çalışanların dünyası
     Altuntaş kitabında, dünyada ve Türkiye’de çalışan çocuklara ilişkin bilgilere de yer veriyor.
     
•  Dünyada 15 yaşından küçük
400 milyon çocuk çalışıyor.
Bunların yüzde 98’i üçüncü dünya ülkelerinde yaşıyor.
•  Üçüncü dünya ülkelerinde 10-14 yaş grubu çocukların dörtte biri çalışıyor.
•  DİE verilerine göre Türkiye’de
6-17 yaş grubu çocukların 10’da biri (yaklaşık 1 milyon 635 bin) ailelerinin geçimini sağlamak ya da katkıda bulunmak için çalışıyor.
•  Sokakta çalışan çocukların ortalama yaşı 8-10. Sokakta bulunan çocuklar arasında 3-5 yaş grubu yüzde 2.3.

     1969 Ankara doğumlu. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu mezunu. Aynı üniversitede yüksek lisansını, AÜSBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü'nde doktorasını tamamladı. 1992-1996 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi’nde görev yaptı. Yaklaşık 1,5 yıldır Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'nda çalışıyor.
     
     Araştırmada "Neden çalışıyorsunuz?" sorusuna çocukların verdiği yanıtlar şöyle:
     Aysel (13): Ankara’ya geldiğimde teyzemin kızı sokakta çalışıyor, mendil satıyordu. Ben de ona özendim. Anneme, "Ben de çalışayım" dedim. Onlar da bir şey demedi. Çalışıyorum.
     Yasemin (7): Biz kendimiz başladık. Ailem fakirdi. Akrabalarımın çocukları çalışıyordu. Ben de merak edip onlarla gittim, sonra başladım çalışmaya.
     Alev (11): Abla ben bisiklet almak için çalışıyorum, kumbaramda biriktireceğim, bisiklet alacağım.
     Murat (15): Bir yandan çalışmamı ailem istedi bir yandan da ben istedim.
     O yüzden okulu da bıraktım. Orta üçe kadar okudum. Ondan sonra istifa.
     
     Geçtiğimiz günlerde meydana gelen ve kamuoyunda tartışmalara neden olan "tinerci çocuk cinayetleri" sokakta çalışan çocukların da en büyük korkusu.
     Araştırmada yer alan "Sokakta en çok neden korkuyorsunuz?" sorusuna çocukların çoğu "uhucular" yanıtını verdi. Uhuculardan kastettikleri elbette tiner ve bali kullanan çocuklar.
     Çocuklar bu korkularını şu cümlelerle ifade ediyorlar:
     Şefik: Sokakta başıma gelecek en kötü şey, uhucu çocukların saldırısına uğramak ve bıçaklanmak.
     Ferit (14): Uhucularla kavgalıyız. Haraç almak istiyorlar. Bıçak çekiyorlar, jilet atıyorlar.
     Murat (15): Başıma gelebilecek en kötü şey, baliciler tarafından kaçırılıp uhuya ve baliye alıştırılmak. Baliciler bizden haraç alıyor.
     
•   Altuntaş’ın görüştüğü çocuklardan en küçüğü beş yaşında. Kağıt mendil satıcıları 7-11 yaş, diğer iş gruplarındaki çocuklar 13-15 yaş arasında.
•   Mendil, çiklet, çiçek satan çocukların yarısı kız çocuğu.
•   Simit satma, çöp toplama ve ayakkabı boyama tamamen erkek çocuklarının yaptığı işler.
•   Çalışan çocukların önemli bir bölümü terör nedeniyle boşaltılan Doğu ve Güneydoğu Anadolu köylerinden zorunluluk nedeniyle şehre göç eden çocuklar.
•   Çocuklarla yapılan görüşmeler, tıpkı yetişkinlerin memleketlerine göre kimi işlerde yoğunlaşmaları gibi onların da ağ tipi bir örgütlenme içinde olduklarını gösteriyor. Buna göre, Haymanalılar ayakkabı boyacılığı, Hakkarililer çöp toplayıcılığı, Çorumlular ise simit satıcılığı yapıyor.
•   Çocukların hemen hepsi en büyük özlem olarak "Okula gitmeyi" gösteriyor.
•   Durumundan en hoşnut olmayan grup ise çöp toplayıcıları.