Dünyanın 999’uncu kültür mirası Bergama

Köylerinde siyanürle altın aranmasını protesto eden direnişçi ve sempatik halkı ile basında sık sık yer alan Bergama geçtiğimiz hafta yine gündemdeydi. İzmir’in bu sevimli ilçesine tekrar dikkatleri çeken olay ise UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girmesiydi. Bergama antik kenti artık bütün insanlığın ortak mirası. Evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak için hazırlanan listede yer almasıyla Bergama hak ettiği değere ve ilgiye kavuştu. 1985’te İstanbul’un listeye girmesiyle başlayan dünya kültür mirası yolculuğumuzun son ve 13’üncü halkası Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı, ülkemizin tanıtımında büyük rol oynayacak. Kentin listeye girmesi için düzenlemeleri hazırlayan arkeolog Bülent Türkmen’den dört yıl süren serüveni ve Bergama’nın öyküsünü öğreniyoruz.
Helenistik dönemde Pergamon Krallığı’nın başkenti olan Bergama’nın tarihi M.Ö. 4000’lere dayanıyor. Kent Helenistik dönemde sanat, mimarlık, şehir planlama ve tıp alanında ulaştığı ileri seviye ile günümüz medeniyetinin öncüsü olmuştu. Anıtsal biçimde tasarlanan kent antik dünyanın en etkileyici medeniyeti.

Heykel sanatının doruk noktasıydı
Helenistik dönemin en ünlü ve tanınmış heykel okullarından birine sahip kent, dünya harikalarından Zeus Sunağı’nın da yaratıcısı. Bergama Heykeltıraşlık Okulu’nun M.Ö. II. yüzyılda ürettiği Zeus Sunağı, Helenistik dönem heykel sanatının doruk noktasıdır.

Parşömeni de onlar icat etti
Bergama’nın insanlık tarihine başka bir armağanı ise parşömen. Bergama Belediyesi UNESCO Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi uzmanlarından Bülent Türkmen “Ortaçağ’ın sonuna kadar bilimin ve kültürün aktarım aracı olan parşömen kağıdı Bergama krallarının istekleriyle icat edildi. Parşömen adı Bergama’dan gelmekte.
200 bin rulodan oluşan ve
Helenistik Çağ’ın en önemli kütüphanelerinden birine sahip olan kent aynı zamanda bilim ve sanat merkeziydi” diyor.

Basınçlı su sistemi kullanıyorlardı
Bergama’nın başka bir harikası ise su sistemleri. Kentlerin ve medeniyetlerin var olması için ihtiyaç duyulan suyu Bergama gibi yükseklerdeki bir yerleşim yerine götürmek elbette bin yıllar önce de insanların zihnini kurcaladı. Suyu, basınç sistemiyle 200 metre yukarıya, Pergamon Akropolü’ne çıkaran Pergamonlular, bilimdeki öncülüklerini daha sonra su kanallarıyla geliştirdi. Roma çağında biri 45 kilometre, diğeri
80 kilometre uzunluğunda iki su sistemi yaparak kentlerine yine su getirmeyi başardı.

Roma’nın saray hekimi Galenos
Antik dünyanın en ünlü üç kutsal sağlık merkezinden (Asklepion) olan Pergamon, aynı zamanda eczacılığın kurucusu ve Roma İmparatorluğu’nun saray hekimi Galenos’un da kenti. Antik kaynaklarda “Ölümün yasaklandığı, vasiyetnamelerin açılmadığı yer” olarak anlatılan
ve sağlık tanrısı Asklepios’a adanarak M.Ö. 4. yüzyılda kurulan kentte; perhiz, rüya tabirlerine dayanan telkinler, spor, güneşlenme, soğuk su banyoları, şifalı otlar tedavi yöntemiydi.
M.S. 4. yüzyıla kadar şifa dağıtan kentte, müzik ve tiyatro oyunlarının da tedavi yöntemleri arasında olduğunu biliyoruz.
Türkmen “Roma Dönemi’nde kültürel ve bilimsel hayattaki öncü rolü devam eden kent, 160 bine ulaşan nüfusu ile antik dünyanın sayılı metropollerinden biriydi.
M.S. 2. yüzyılda Mısır tanrıları adına inşa edilen ve bugün Kızılavlu olarak bilinen tapınak, bütün görkemiyle kentin ortasında durmakta. Tapınağın iyi korunmuş olması, nehrin üzerine yapılması, Bizans’ta kilise, günümüzde cami olarak kullanılması çok ilginç” diyor.

Atatürk’ün isteğiyle başlayan kermes
Bin yıllar önce ev sahipliği yaptığı şölen ve spor karşılaşmaları ile ünlenen kentte, Atatürk’ün isteği ile başlatılan ve bu yıl 78. kez düzenlenecek “Bergama Kermesi” büyük ilgi görüyor. Kent ve köy kültürünü bir arada yaşatan Bergama müzisyenleriyle ve köy düğünleriyle de tanınıyor. Bergama tüm bunlar nedeniyle tarih, sanat ve bilimsel gelişmelere tanıklık eden dünya üzerindeki ender yerlerinden birisi olduğu için Unesco tarafından bu listeye
dahil edildi.

Bergama’nın UNESCO süreci

Arkeolog Bülent Türkmen “Her ülkenin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesini istediği aday kentleri vardır. UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’nin amacı evrensel değerlerinin toplum tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Bergama UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne Nisan 2011’de girdi. Aynı yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı harekete geçti. Ülkemizde ilk kez Bergama UNESCO Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi kuruldu. Adaylık dosyası Ocak 2013’te Paris’teki UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletildi. 15-25 Haziran tarihlerinde ise Katar, Doha’daki toplantıda
bu listeye girdik” dedi.