Kortizondan değil yanlış kullanmaktan korkun

Kortizon olarak bilinen kortikosteroidler, doğru alındığında pek çok hastalıkta hayat kurtarıcı nitelikte. Doktor kontrolünde kullanıldığı zaman yan etkileri yok denecek kadar az olan kortizon, bilinçsiz alımında ise ölümcül olabilecek kadar ciddi sonuçlar doğurabiliyor. Müftüoğlu anlatıyor... Basında geçtiğimiz hafta Sezen Aksu-Hıncal Uluç arasında yaşanan "yazılı atışma"yla birlikte Aksunun yıllardır mücadele ettiği hastalığı da su yüzüne çıktı. Prof. Dr. Osman Müftüoğlunun da dahil olup ilk kez hastası hakkında açıklama yaptığı bu hastalık, belki de çoğumuzun ismini ilk kez duyduğu "Iatrojenik (ilaca bağlı) Cushing" adlı bir sendromdu; kortizonun uzun süreli ve yüksek dozda kullanımı sonucunda ortaya çıkıyordu. Böbrek üstü bezi kortizol hormonu yapıyor. Kortizon, kortizolün sentetik olarak ilaç sanayiince üretilmiş şekli. Bu sentetik kortizon ve benzeri hormonlardan meydana gelen yan etkilere Iatrojenik Cushing sendromu deniliyor. Cushing sendromu kortizonun sık görülen bir yan etkisi mi? Böbrek üstü bezi hormonu kortizolün gereken miktardan daha fazla üretilmesinden kaynaklanıyor. Bazen bu sadece böbrek üstü bezindeki bir hastalıktan dolayı olabiliyor. Bazen de böbrek üstü bezinden kortizolün üretilmesi için beyinden talimatlar veren hormonun beyin tarafından aşırı salgılanmasından da oluşabiliyor. Böylece Cushing tablosu ortaya çıkıyor. Nasıl oluşuyor? Tüm bu süreçler normalken, sentetik kortizonu dışarıdan yüksek dozlarda alır ve uzun süre bilinçsiz kullanırsanız ortaya çıkar. Bu sendrom nasıl ortaya çıkar? Öncelikle kortizol hormonunun yeterli üretilemediği vakalarda. Romatoid artrit (eklemleri etkileyen iltihabi hastalık), bağ dokusu hastalıkları gibi romatizmal hastalıklarda, organ nakilleri sonrası organ reddini engelemek için çok yüksek dozlarda kullanılır. Eğer dikkat edilmezse organ nakli yapılanların çoğunda Cushing görülür. Bazı kanserlerin kemoterapisi sırasında da kullanılır. Kortizon hangi hastalıklarda kullanılıyor? Her hastanın aldığı doz ve kullanım süresi farklıdır. Kullanılan ilaca bağlı olarak da değişir. Bazıları ödem, bazıları kas erimesi yapıyor. Uzun süreli kullanım sonrasında kemik kırılganlığı riski artar. Kortizonun belli başlı yan etkileri neler? Hastalar özellikle yüzden kilo alır. Aydede yüz dediğimiz durumda yanak bölgesinde belirgin şişmeler meydana gelir. Ensede çok tipik yağ toplanması olur. Buna da buffalo sırtı deriz. Özellikle karın derisi ve göbek civarında, kırmızı-mor renkte görülen vücut çatlakları oluşur. Enfeksiyon eğilimi artar. Mide-bağırsak sisteminde ülserler, gastritler, mide kanamalarında çoğalmalar olur. Kas güçsüzlüğü ortaya çıkabilir ve hasta kaslarını kullanamaz hale gelebilir. İleride Cushinge bağlı kalp-damar değişiklikleri, hipertansiyon ortaya çıkar. Ani tansiyon düşmelerine bağlı denge kayıpları ve ayakta durma güçlükleri de meydana gelir. Cushing sendromunun belirtileri nelerdir? "Sezen Aksu tedavi sırasında olağanüstü dirayetliydi" 1999da Rumelihisarındaki konserleri sırasında Sezen hanımda bir larenjit (ses tellerinde iltihap) şikayeti görülmüş. Tedavi kortizonla sürdürülmeye başlanmış ve farkına varılmadan kortizonun çok sık tekrarlanması ortaya çıkmış. Ekim ayı başlarında sorun patlak vermiş. İlk belirti çok şiddetli bir kan basıncı atağı olmuş. Kullandığı, kortizon türevi en yüksek aktiviteli ilaçlardan biriydi. Sezen Aksuda nasıl ortaya çıkmış? Bu hastalıkta da psikolojik gücün büyük rolü var. Bu güç, bağışıklık sisteminin aktivasyonu dahil pek çok şeyi etkiliyor. 1999da rastladığımda bir Cushingli hastanın en uç, en sorunlu halindeydi Sezen hanım. Çok zor günler yaşadı ama olağanüstü dirayeti vardı, tedavisine uyumluydu. Bu sıkıntıları üç-dört ayda bu kadar başarılı aşabilmek için gerçekten Sezen Aksu olmak lazım. "Hastalığı kısa sürede atlatmak için Sezen Aksu olmak gerekir" demiştiniz? Tedavi ne kadar sürüyor? Kortizonu hangi koşullarda verirseniz verin biraz dozu artırdığınızda verdiğiniz etkiden başka bir etki oluşur ki hastada kendini gereğinden fazla iyi hissetme hali ortaya çıkar. Uzun süredir ağrılarla uğraşan hastanın hem ağrılarını giderir hem de kendini mutlu hissetmesine yol açar. Çoğu kez hastalar hekimlerinin bırakacaksınız demesine rağmen kullanmaya devam eder. Bunu, ilaç konusunda iyi bilinçlendirilmeyen hastalarda çok sık görüyoruz. Yan etkileri dışında kortizonun zararları var mı? "Sanatçılar ses teli ödemi için kullanıyor" İstanbul Cerrahi Hastanesi Kulak Burun Boğaz Major Bölümü Direktörü Dr. İsmail Koçak, pek çok sanatçıyı ses telleri açısından izleyen bir doktor. Sesini çok kullanan kişilerde, özellikle ses sanatçılarında ses tellerinin kullanılmasına bağlı olarak ödem gelişebildiğini anlatan İsmail Koçak, kortizonun burada devreye girerek ödemi tedavi ettiğini söylüyor. Iatrojenik Cushing sendromu ortaya çıkmadan yaklaşık dört-beş yıl önce Sezen Aksuyla tanıştıklarını ve onu bir süre izlediğini anlatan Koçak, şunları söylüyor: "Sesini çok kullanan bir kişinin zaman içinde ses telleri şişmeye başlıyor. Bu ödem sonucu ses çıkmıyor. Bu, sesin uzun süre kullanımı sonucu olduğu gibi ani bir bağırma sonunda da olabiliyor. Şarkıcıların normal insanlardan farkı, ince sesleri çok fazla zorlamalarıyla ödemin daha kolay olması.Sanatçılar genellikle çok yoğun bir turne dönemine girdikleri, seslerini aşırı kullandıkları zaman bu problem görülüyor. Sesi kullandıkça ödemler zamanla artıyor ve kalıcı bir deformasyona yol açıyor. Kortizon sürekli kulllanılmaması gereken, sadece doktorun önerdiği zamanda kullanılabilecek bir ilaç. Ses telindeki ödemi azaltan bir etkisi olduğu için durumu kurtarma amacıyla kullanılıyor. Böyle olunca da sanatçılar arasında bazen kendi başına kullanımlara da gidiliyor ki bu çok riskli. Hekimler kortizonu düşük dozlarla, kısa süreli, belirli tetkikleri yapıp belirli önlemleri alarak kontrollü bir şekilde verir. Kortizon ses teli ödemlerinde ancak ve ancak çok zor durumlarda gerekir. O da genellikle bir ya da iki kez kullanma şeklinde olur, sürekli kullanılmaz. Diyelim sanatçı sahneye, konsere çıkmak zorunda ve ses telinde ödem var. Sesi çıkmıyor. Bu tip durumlarda kullanılabiliyor. Organik olarak (psikolojik değil) ses tellerinde ödemle ilgili bir sorun varsa, böyle bir durumda tek sefere özgü kortizon kullanılabilir. Aciliyeti olan, çok özel durumlar için kullanım geçerli." aaydogan@milliyet.com.tr