Paralel kentkırım

Dünyanın çeşitli yerlerinde yapılan kıyımlarda benzerlikler var. Öyleyse buyur ola paralel kentkırım testusuna bu hafta Türkmen kenti Telaferde olanlarla Mostarda yaşananlar arasında paralellikler var. Gerçekte orada burada bütün kıyımlarda müthiş paralellikler yok mu? Orada Hırvat ve Sırplar Boşnakları boğazlıyor. Kuzey Irakta Kürtler ve Amerikalılar Türkmenleri... Mostardaki kentkırımına iş işten geçtikten sonra uyanmıştık. Şimdi de petrol harbinin "kilit nokta"sı Telaferde olanlara seyirci bile olduğumuz söylenebilir mi? Komik parallelikler de var... Bunlardan biri "Bruce paralleliği..." Bir yıl önce maço film yıldızı Bruce Willis, bugün bombalayıp Türkmenleri kaçırttıkları Telaferde moral olsun diye ABD askerlerine konser vermişti. Mostarda ise, yıkılmış heykellerin yerine ne koyalım diye düşünmüşler ve karateci Bruce Leenin heykelini dikmeye karar vermişler... Dünyada olup bitenler aynı anda hem trajedi hem de komedi değil mi? 36ncı paralelin kuzeyi, güneyi, sağı, solu sobe... Şair Ümit Yaşar Oğuzcanın dediği gibi: "Kimi dik çizgilerin kimi paralel.... Eğri büğrüsü, düzgünü, kalını, incesi... Ve bir gün sarıyor bütün çizgileri... Ölüm çizgisi." Üstadın başka bir şiirindeki gibi, "Paralel paralel... Paralelli... Taralel taralel... Taralelli..." Çoğunu Ağa Han Mimarlık Ödülü Genel Sekreteri Mimar Suha Özkandan aldığım dünyadan ürbisit örnekleriyle buyur ola paralel kentkırım testusuna bu kez de...1- Körfez Bağdattan Beyruta ürbisit örnekleriyle dolu. Baba-oğul Bushlardan çok çok önce M.S. 762de Halife El Mansurun kurduğu Bağdat, 1258 yılında Moğollar tarafından yerle bir edilir. İddiaya göre Fırat Nehri, atılan binlerce kitabın mürekkebinden dolayı günlerce siyah akar. Bağdatı istila eden hakan kimdir? a. Bağdat Hatunb. Timurlenkc. Cengiz Hand. Hülagu Han2- Mimar Sinan tarafından 16ncı yüzyılda yaptırılan İmam-ı Azam Külliyesinin Amerikan ordusunun tank atışlarıyla tahrip edilmesi, Bağdattaki Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan Osmanlı el yazmaları ve diğer kültür varlıklarının da yağmacılar tarafından yok edilmesinin yanı sıra Bağdatta iki savaş boyunca birçok modern mimari ürün de bombalanıp yıkıldı. Mimar Rifat Çadırcının Telekomünikasyon Merkezi Binası en çok isabet alan bina oldu. Peki, yıkılan Saddam Stadyumu kimin eseriydi?a. Adolf Hitlerb. Le Corbusierc. Walter Gropiusd. Muhammet Makiya3- Telaferdeki "tel" ne demek?a. Irakb. Yakınc. Teped. Köprü Kürt devletinin kurulmakta olduğu 36ncı paralelin kuzeyinde yaşayan Kerküklü, Süleymaniyeli, Telaferli Türkmenler kadar Türk kent kültürü ve sanatı da şu an katledilmekte. Son bombalamada nice bina yerle bir olmuş durumda. Kent kültür ve sanatının yok edilmesine bir ad bulunmuş, ürbisit. Aynen soykırım gibi, kentkırım... 4- Bugün kentkıyımı tehdidi altındaki Erbil ile Kerkük kentleri arasında bulunan Altınköprü kasabası hangi nehir üzerinde?a. Neretvab. Diclec. Fıratd. Küçük Zap5- İç savaştan sonra gelen sözde barış ve demokrasi ortamında Lübnanlılar bir başbakan seçecekleri zaman en çok gereksinim duydukları beceriye göre sorunlarını çözecek birini buldular. Yıllarca başbaşkanlıktan sonra şimdi de cumhurbaşkanı olan Refik Haririnin mesleği ne idi?a. Mühendis-müteahhitb. Çok büyük bir inşaat şirketinin sahibi c. Mültimilyonerd. Hepsi6- Bugün Mostarda yok edilmeye çalışılan kent kültürü ve yaşama sanatı, savaştan önce ödül kazanmıştı. 1986 yılında Ağa Han Mimarlik Ödülünü alan "Mostarın korunması ve tarihi değerlerinin yeniden kazanımı projesi" olağanüstü bir finans mekanizmasını gerektirmekteydi. Koruma ile ilgili Stari Most kuruluşu, gerekli parayı yaratmak için ne yapmıştı?a. Tanesi en az 1 dolardan turistlere sembolik "Senin de bir taşın olsun" fonundan Mostar taşları sattılarb. Sinema biletlerine ve eğlenceye Kent Koruma vergisi eklendic. Onarılan yapıların bütün kira gelirleri Stari Most kuruluşuna aktarıldıd. Hepsi7- İç savaş sırasında Mostar kenti koruma projesinin iki önemli elemanı can güvencesi için ellerindeki bütün tarihi ve mimari belgelerle kaçarak Türkiyeye sığındılar. Bu iki kişiye sahip çıkan Türkler kimlerdi? a. Behruz Çinici, serbest mimarb. Hüsamettin Cindoruk, TBMM Başkanıc. Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA Direktörüd. Hepsi8- Beyrutta hemen hemen bütünüyle yıkılmış olan sarrafların bulunduğu Osmanlı kesimindeki Burç Meydanını savaş sonrasında temizlerken yepyeni bulgularla karşılaşılmıştı. Kent tarihinin yeniden yazılmasını gerektirecek denli önemli olan bu bulgu neydi?a. Neronun çıralarıb. Truvanın tahta atıc. Nuhun gemisid. Bir antik Yunan kentinin kalıntıları 9- Beyrutun yeniden inşası sürecinde onun bir Osmanlı kenti olduğu göz ardı edilmiş ama sonraki Fransız etkisini simgeleyen kentsel yapılaşma hemen yeniden inşa edilmişti. Soykırımı, tarihkıyımı, mimarlıkkıyımı, kentkıyımı hiç bitmeyecek mi? Aynı isimle aynı şekilde yapılmış frankofon esinlenmenin en belirgin örneği neydi?a. Champs Elyseesb. Eiffel Kulesic. Place de lEtoiled. Louvre Sarayı ve Tuillerie Bahçeleri10- Boşnakların sistematik bir baskıyla Bosnadan sürülmesinde rolü olan, 1993te Mostar Köprüsünü havaya uçuran Praljak, suçsuz olduğunu söylüyor. Hem Boşnak hem Hırvat pasaportlu bu kent katliamcısı 400 yıllık köprüyü bir gülleyle berhava ettikten sonra ne demişti?a. Köprü havaya Boşnaklar tavaya b. Yar saçların lüle lüle attım köprüye bir ..... güllec. Yapmak ya da yıkmak, işte bütün mesele!d. Ne o yani, eski bir köprü işte! Yanıtlar: 1) d, 2) b, 3) c, 4) d, 5) d, 6) d, 7) d, 8) d, 9) c, 10) d. Yazara e-mail