Uykular nereye kaçar?

tubakyol@yahoo.com İnsanın canı acayip sigara çeker, bir kadeh bir şeyler içmek ister, şöyle bir yürümek, banyoya girip aynaya bakmak sebepsiz, buzdolabını açıp gözlerini soğuk ışığa vermek... Bazen yatak dar gelir, bazen fazla geniş; çok ıssız gelir bazen, bazen fazla kalabalık. Ve bazen insanın canı düpedüz yatak çekerken, yatağın sıcaklığı içinde tembellik ederken; hani yine de işte, kaçar ya uykular hani... Nereye gider? Akıllı uykular olası kabuslardan mı kaçıyor? Bir yerde mi toplaşırlar? Uzaktaki sevdiklerimizin uykusuyla mı toslaşırlar? Bizi bırakıp nerelere kaçarlar? Neden tam da sabah olunca, uyanma vakti geldiğinde geri gelip gözlerimizin kapağını tık tık çalarlar? Bazı uykuların hayatın rutiniyle derdi oluyor. Bazı uykular illa ki gece gezmek, zamansız bastırmak istiyor. Sizin nasıl yorgun olduğunuza hiç aldırmadan gece gece kovalamaca oynamak istiyor kimi uyku. Canı sıkılıyor belki. Uykunun da canı var yani! Aklı da var mı uykunun peki? Akıllı uykular olası kabuslardan kaçıyor olabilirler mi? Akıllı uykuların canı da tatlı oluyor yani. Kim bilir belki yarım bir şeyleri hatırlatmak için kaçıp gidiyor uyku. Eksik bir düşünceyi tamamlayalım diye. Eksik bir hayatı bütünleyelim diye. Yarına daha az eksik başlayalım diye. Uykunun boşalttığı o yere, gün boyu aklımızdan kovaladığımız o "şeyler" gelip kurulsun diye. Bir duralım, onun kıymetini anlayalım diye Ya da... Birinin gözleri doğuyor belki uykunun gecesine; gündüz niyetine gidiyor uyku gezmeye... Kim bilir niye? Bir duralım, durup öylece dikilelim diyedir belki de. Çok koşup çok yoruluyoruz, hep acele ediyoruz, onun değerini bilmiyoruz ya; o yüzden herhalde. "Uyumak istiyorum, rahatsız etmeyin!" Fakat işte yelkovan koşar, akrep kovalar; biz gözlerimizi yatırıp uzaklara uykunun gelmesini bekleyemeyiz. Biz durmayı bilmeyiz. Acilen uyku çağırma seansları düzenleriz. Ilık süt, ılık duş, biraz televizyon, birkaç sayfa kitap... Uykular ılık sever! Çaydan, kahveden nefret eder. Sonra Mor ve Ötesi çalar bir yerde: "Saat üç, uyumak istiyorum / Bir tuvalette çiçekleri sulamak / Uyumak istiyorum, rahatsız etmeyin!" * * *Peki ama uykular... Nereye gider sahi kaçtığında? n Kaçar ya uykular hani. Hani yastık sert gelir, kol bir yer bulamaz koca yatakta kendine, vücut bir sağa bir sola huzursuz yalpalar. (Üç yıl önce yazmışım. 17 Ocak'ta, Milliyet Cuma'ya...) Uyku ne? Uykuda neler oluyor? Daha da önemlisi: Niye uyuyoruz?Bilim henüz uykuyu anlayabilmiş değil. Ömrümüzün üçte birinde uyuyoruz, uykunun şart olduğunu biliyoruz falan ama niye uyuyoruz... Bilmiyoruz.Son yıllarda uyku araştırmalarına özellikle Amerika'da büyük fonlar ayrılıyor. Kim ne kadar uyumalı, kaliteli uyku, uykusuzluğun neticeleri hakkında bir sürü haber yayımlanıyor. Ama asıl sorunun cevabını henüz kimse bilmiyor: Niye uyuyoruz?Önceleri uykuda beynin dinlendiğine inanılıyordu. Sonra ortaya çıktı ki uykuda beyin şalterleri indirmiyor. REM esnasında, hani şu gözlerin fırıl fırıl döndüğü ve rüya gördüğümüz uykuda, beyin en az uyanıkken çalıştığı kadar çalışıyor.Bir ara yırtıcılardan korunmak için uyuduğumuz teorisi ortaya atıldı. Bu teoriye göre özellikle geceleri yırtıcılar ortaya çıktığında, sessiz ve hareketsiz kalıp korunmamız için uyuyor olabilirdik. Ama farklı hayvanların farklı uyku alışkanlıkları bu teoriyi tam olarak çürütmese de, destekliyor gibi de görünmüyor. Zürafalar günde sadece 20 dakika kadar uyuyor. Ve balinalar ile yunuslar, uyurken de yüzüyor. E onların uyumasını nasıl açıklayacağız?Uykunun öğrenmeye yardımcı, hatta öğrenme için gerekli olduğu biliniyor. Uyumamızın sebebi bu mu?Bilim adamlarının şimdilik tek bildiği neden uyuduğumuzun cevabını henüz bilmedikleri. Chicago Üniversitesi'nden Dr. Rechtschaffen "Belki bunun gayet basit bir cevabı vardır" diyor, "ama belki de henüz rüyamızda bile görmediğimiz kadar enteresan bir cevabı vardır."Uyuyup uyanmaya alışığız. Bu yüzden herhalde uykuda ne olup bittiğini merak etmiyoruz. Üf yine uyandık işte. Hadi güne başlayalım. Ama ben geçenlerde bayıldım. Üstelik mutlu ve dinç ayıldım. Bayılmak, zamansız uyumak mı? Baygınlık bir tür uyku hali mi? Bayılıp da, bu kadar kısa sürede bu kadar "farklı" bir ruh haliyle uyanınca insan, ister istemez düşünüyor: Orada galiba çok acayip şeyler oluyor. Orada neler oluyor? Her nerede uyuyor ve uyutuluyorsak... Yazarı bilinmiyor Uyku, kafein eksikliğinin semptomlarından biridir.