‘Baskı ve yasakların hiçbir yararı olmaz’

‘Baskı ve yasakların hiçbir yararı olmaz’
Her zaman uzmanların dile getirdiği cümleyi bu defa acılı bir baba, Sedat Süel söylüyor. 18 yaşındaki kızını, öğretmenlerin ‘üniversiteye gireceksin’ baskısına kurban veren baba şimdi, "Yavrumun üzerindeki ağırlığı geç fark ettim" diyor
Başka Lara'lar ölmesin - 5
Semra Kardeşoğlu, Seibel Kahraman

Yavrularının intiharıyla acı deneyimler yaşayan aileler, yeni ölümlerin önüne geçmek için, sorunun nerede olabileceğine ilişkin görüşlerini, telefon ve e-mail yoluyla iletiyor. Dizi yazımızda onların seslerine de yer vermeye çalışıyoruz. Amaç, öncelikle ölümleri engelleyebilmek, bu konuda bir tartışma, sorgulama sürecini de başlatmak.

Hastalık ve belirtileri
Genç intiharlarında en önemli etkenlerden biri ruhsal bozukluk ve hastalıklar. Prof. Dr. Özcan Köknel, bu hastalıkların mutlaka belirti verdiğini söylüyor. Köknel, ergenlikte ortaya çıkan bazı rahatsızlıkları şöyle sıralıyor...
• Şizofreni: Donukluk, durgunluk, isteksizlik gibi duygusal azalma ve algı, davranış, düşünce bozukluklarıyla birlikte giden, uzun süreli, ilerleyici nitelik taşıyan en önemli akıl hastalığı. Ortaya çıkış yaşı 10-14.
• Birdenbire başlayan ruhsal bozukluklar: Çocuklarda ve gençlerde birdenbire başlayan psikozlar. Kısa sürer, tekrarlayıcı özellikleri vardır. Şizofreniye benzer tablolar da sık görülür. Ortaya çıkış yaşı 10-17 yaş dilimi.
• Depresyon: Genel olarak 12-24 yaşları arasında başlıyor. Haz duygusunun azalması, kaybolması, ilgisizlik, isteksizlik, kaygı, korku, karamsarlık, keder, huzursuzluk, mutsuzluk, elem kapsamı içinde yer alıyor. Ağrıların, bedensel belirtilerin eşlik ettiği maskeli depresyon olasılığı yüksek. Maskeli depresyonda bedensel belirtiler, bulgular, yakınmalar ön planda olup duygu durumunu ve zihinsel belirtileri örtüyor.

Televizyonlar etkiliyor
Prof. Dr. Özcan Köknel, kimlik oluşturma çabasındaki gençlere kimi televizyon programlarının da zararlı olduğunu belirterek görüşlerini şöyle özetliyor:
"Örneğin Biri Bizi Gözetliyor... Katılan gençler açısından göstermecilik ve programı izleyenler açısından röntgencilik, ‘cinsel nesne seçiminde bozukluklar’ başlığı altında yer alan davranış sapması olarak değerlendirilebilir. Bu tip yayınlar arttıkça katılanlarda, izleyenlerde, gözleyenlerde ruhsal, cinsel sorunların çıkması olası. Bu tür yarışma programlarının temel düzeni kazanmak. Başkasının arkadaşını, dostunu, gözünü kırpmadan oyun dışı bırakmaya dayanıyor. Bir nevi kazanmak için yok et anlayışı ödüllendiriliyor."
18 yaşındaki kızını geçtiğimiz yaz intiharla kaybeden baba Sedat Süel’in sözleri anne babalara ibret olacak nitelikte...

Bir babanın feryadı!
Süel şunları söylüyor: "Ben de acılı bir babayım. Kızım Gülden geçen yıl temmuz ayında 18 yaşında yaşamına son verdi. O güne kadar hiçbir ciddi problemi olduğunu sanmıyorum. Olay günü üniversite sınav sonuçları açıklanmıştı. İşyerimden internete girip, puanına baktık. 185 puan bekliyordu. Ama beklediğinin altında bir puan geldi. Eve gitti ve odasının penceresinden atladı. Ölümünde dersanenin baskısının da bir neden olduğunu düşünüyorum. Sınav sonucu açıklanana dek onu, her sonuca hazır olması fikrine alıştırmaya çalıştık. Ne var ki o hukuk fakültesini kazanacağına çok emindi. Ona aldığım ayakkabıyı pantalonu üniversiteye girince giyerim diyerek kullanmıyordu. Dersane hocalarının, ‘Sen mutlaka kazanırsın’ şeklinde alıştırmaları, ardından yaşadığı hayal kırıklığı... Önümüzde yeni imtihanlar var. Çocuklara baskı yapan tüm kurum ve aileler bu noktada daha dikkatli olmalılar."

TEST EDEREK ÖĞRENİN Çocuğunuz şiddet ve intihara eğilimli mi? Psikiyatrist Nihat Kaya, hastalara uyguladıkları ‘Şiddet ve İntihar Değerlendirme’ testinin bir ön bilgi olması anlamında anne babalar tarafından da çocukların dikkatle izlenerek yapılabileceğini söyledi. Seçtiğiniz şıkkın yanındaki puanları toplayın. Elde ettiğiniz toplam puanın değerlendirmesini okuyarak sonuca varın.
1- Görüşmede şiddetle ilgili düşünceler...
(4) Belli birini öldürmekle ilgili yoğun isteğin ifade edilmesi
(3) Birine zarar vermekle ilgili emir veren halüsinasyonların varlığı
(2) Belli birini öldürmekle ilgili çelişkili isteklerin ifade edilmesi
(1) Objesi belirli olmayan öfke ve saldırganlık hislerinin ifade edilmesi
(0) Birini öldürmekle ilgili fikirlerin olmaması
2- Yakın geçmişte -son birkaç haftada- şiddet davranışları ne oranda?
(4) Ciddi saldırgan davranışlar göstermiştir. Örneğin birini silahla vurmaya, boğmaya çalışmıştır
(3) Birini kötü şekilde dövmüştür
(2) Birini tokatlamış, yumruklamış ya da itmiştir
(1) Evde ya da başka yerde birşeyler kırmıştır
(0) Davranışlarını yeterli derecede kontrol edebilmiştir
3- Geçmişte saldırgan, antisosyal, tahripkâr davranışları var mı? Varsa ne kadar?
(4) Geçmişte şiddet davranışı göstermiştir
(4) Saldırgan davranış nedeni ile tutuklanmıştır
(3) Silah taşır
(2) Trafik suçları nedeni ile tutuklanmıştır
(2) Sabıkalıdır
(2) Otorite ile süregelen sorunları vardır(Evden kaçma, okuldan kaçma vb.)
(2) İmpulsif veya beklenmedik davranış (aşırı yeme, rastgele cinsel ilişki, çabuk kızma v.b)
(2) Çocukken yaşam koşullarında sık sık değişiklik olmuştur
(0) Geçmişte şiddet öyküsü yoktur
4- Görüşme sırasında gencin intiharla ilgili düşünceleri neler?
(4) Kendini öldürmekle ilgili yoğun isteğin ifade edilmesi ve bir planın olması
(4) Kendini öldürmek ya da zarar vermekle ilgili hezeyan ya da halüsinasyonların varlığı
(3) İntiharla ilgili yoğun isteğin ifade edilmesi fakat plan olmaması
(2) Kendini öldürmekle ilgili isteklerin ifade edilmesi
(0) İntiharla ilgili fikirlerin olmaması
5- Yakın geçmişte intiharla ilgili davranışlar, girişimler...
(4) Ciddi bir intihar girişiminde bulunma (Örneğin; silah ile, zehirleyerek, asarak)
(3) Manipülatif intihar girişiminde bulunma (Yüzeysel bilek kesisi, iki tablet ilaç alma gibi...)
(3) Belirli bir intihar planının olması
(3) Başkaları tarafından tespit edilme şansı az olan bir girişimde bulunmuş olma
(2) Geleceğe yönelik ilgi veya ümidin yokluğu
(0) İntihar ile ilgili plan veya girişimin olmaması
6- Geçmişte intihar öyküsü...
(4) Anne, baba veya kardeşlerde intihar veya intihar girişimi öyküsü
(3) Geçmişte veya şimdi duygudurum bozukluğu ya da psikoz tanısı konmuş olması
(3) Geçmişte bir veya daha fazla intihar girişiminde bulunmuş olma
(2) Yeni girişimin bir yıldönümü reaksiyonu olması
(2) Ciddi tıbbi hastalık veya sakatlığın varlığı
(0) Geçmişte intihar fikri ya da girişimi öyküsünün olmaması
7- Gencin destek sistemleri, stresleri...
(3) Aile, arkadaşlar, sosyal kurum ya da psikiyatristin olmaması
(2) Aile, arkadaşlar, sosyal kurum ya da psikiyatrisi ile ilişkilerin zayıf olması
(2) Çok yakın geçmişte yaşam streslerinin varlığı (İş, aile, çocuk ya da sağlık ile ilgili)
(1) Yardım etme isteği ve gücü, sınırlı olan bir aileye sahip olma
(0) Güçlü olarak yardım edebilecek ve eden bir aileye sahip olma
8- Gencin işbirliği yapma isteği ne oranda?
(3) Görüşme ve tedavi planı konusunda işbirliğini reddeder
(2) Görüşme ve tedavi planı konusunda işbirliği yapamaz
(1) Yardım ister fakat motivasyon zayıftır
(0) Aktif olarak tedavi arayışı vardır, işbirliği yapabilir ve buna isteklidir
9- Alkol ve uyuşturucu kullanıyor mu?
(3) Zehirlenme yaşamıştır
(3) Yoksunluğunu çekmektedir
(3) Uzun süredir alkol ve diğer maddeleri yoğun kullanmaktadır
(2) Zaman zaman madde kötüye kullanımı vardır
(1) Keyif verici olarak madde kullanıyor
(0) Herhangi bir madde kötüye kullanımı yoktur
10- Son bir haftada gencin hal ve davranışları, reaksiyonları nasıl?
(4) Kişiye veya nesneye karşı saldırgan
(3) Otoriteye meydan okul (Küfür eder, bağırır vb.)
(2) Görüşmeciye karşı yanaşma-uzaklaşma davranışı
(1) Motor aktivite gösterir (adımlama, sigara içme, rahat oturamama gibi...)
(1) Çok sabırsız görünür
(0) Sakin oturur durumda sorulara cevap verir

Değerlendirme
0-10 puan arası: Şiddet ve intihar eğilimi yok.
10-20 puan arası: Şiddete eğilimli...
20-30 arası: Bariz şekilde şiddet ve intihar eğilimi var
30 ve üzeri: Belirgin ve açık şiddet, intihar düşüncesi, eğilimi, tehlikeli davranışları var.
Puan 20 ve üzerinde ise... Çocuğunuzun en kısa süre içinde bir uzmandan yardım almasını sağlayın.





YAŞAM