Duyguların gücü adına duyguların saklı simetrisi: Duygusal Zeka

Hayat bir masal gibidir. Bu masalın ne kadar uzun olduğu değil, nasıl yaşandığıdır önemli olan. Kendi masalında olup bitenlerin, istediğin gibi olmasını masalının kahramanı olarak sen belirlemelisin ve bu masala istediğin sonu sen yazmalısın.İşte o zaman bu masal senin masalın olacaktır. Sahip olduğun gizli hazinen ve zenginliklerinde bunun için elinden geleni yapacaktır senin için…Hayat, yaşantı aramak değil, kendimizi aramaktır. Bu arayıştaki mucize de, enerjinizi olumsuzluklara değil hayallere verdiğiniz zaman başlar. İnsanlar ya mucize arar, ya da mucizeyi yaratır. Mucizeyi çok uzaklarda aramamak gerekir. Kendi mucizenizi yaratmak, işte asıl olan budur. Sizin hayatınızın mutluluk kaynağı ve hayatınızı değiştirecek olan da budur. Hayat kendini bulmakla ilgili olduğu kadar, kendini yaratmakla da ilgilidir aynı zamanda. ”Kendinizi Bulmak” ve istediğiniz ve hayal ettiğiniz “Kendinizi Yaratma”da nefes aldığınız anları değil, nefesinizi kesen anların toplamını dikkate alırsanız, bu sizin kendi sahnenizi yaratmaktır aslında. Nietzsche’nin de dediği gibi, “Hayat kendisini alt edenindir”. Hayatı alt etmek, kendi hayatınızda, kendi sahnenizi ortaya koymak için, tutkularınızı ortaya çıkarmak ve sahip olduklarınızın farkına varmak ve bunları amaç odaklı kullanmaktır esas olan. Sahip olduklarımıza duygularımızda dahildir. Hayallerinize ulaşmak için o duygularında bilinmesi, tanınması, yönetilmesi, kontrol edilmesi ve bir amaca yönlendirilmesi gerekmektedir.

Montaigne, ”İnsanlığın büyük ve muhteşem eseri, bir amaçla yaşamayı bilmektir” diyerek hayatınızın amacını bilmenin önemine dikkat çekmektedir. Sizin için de hayatın anlamı, hayat amacınıza ulaştığınız zaman gerçekleşir.Bu nedenle ”Bu hayatta hayat amacım nedir?”, “Bu dünyada varlık nedenim nedir?” gibi sorular öncelikle kendinize sormanız gereken sorular olacaktır. Bu soruların cevabına göre hayatı yaşar, görev ve sorumluluklarınızın ve en önemlisi buna ilişkin duygularınızın bilincinde olursanız, amaçlarınıza ulaşmanız da kolay olacaktır. Bu amaca ulaşmada, kendini ve duyguları anlamak ve yönetmek olan duygusal zeka, önemli bir bileşen olarak değerlendirilmektedir. Goleman’ın ifadesiyle duygusal zeka, duygusal güçlerini gerektiği gibi analiz eden, algılayan, anlayan, motive ve kontrol eden özelliğiyle insanların kendilerini tanımalarına, duygularını yönetmelerini ve kontrol etmelerini tanımlamaktadır.

Bireylerin kişiler, fikirler ve olaylarla ilgili içinde bulundukları sistemi sürekli şekillendiren ve çevreyi değerlendirirken, çevreye uyumu sağlayan, çevresindekileri değerlendirmelerine yardım eden zeka, bilişsel ve entelektüel alanı temellendirirken, duyguları tanıma, anlama, ifade etme ve etkin şekilde kullanma ve motive etme becerisi olarak duygusal zeka da duyguları akıllıca kullanmayı tanımlamaktadır. İnsan duyguları olan bir varlık olduğundan hareketle, kendini ve duyguları tanımayı, bilmeyi, kontrol etmeyi ve yönetmeyi içeren duygusal zeka, enerji, kavrayış ve motivasyon kaynağı olarak kullanılabilen duyguların etkin yönetilmesini ifade etmektedir. Goleman’ a göre “Kendimizin ve başkalarının hislerini tanıma, kendimizi ve başkalarını motive etme, içimizdeki duyguları iyi yönetme” olarak tanımlanan duygusal zeka, sürecin yönetilmesi ve amaçlara ulaşmada önemli bir özellik olarak değerlendirilmektedir.

Salovey ve Mayer 1990’da Duygusal Zekayı ‘Kişinin kendisinin ve başkalarının duygu ve hislerini gözlemleyebilme, aralarındaki farkı ayırt edebilme ve kişinin düşünce ve hareketlerine rehberlik etmesi için bu enformasyonu kullanabilme yeteneği’ olarak tanımlamaktadırlar. Bu anlamda çevresel baskılarla, isteklerle, sorunlarla ve aksaklıklarla baş edebilmede başarılı olma yolunda, duygusal, kişisel ve sosyal yetenekler bütünü ve aslında daha önemlisi bu bütünü akıllıca kullanma olarak duygusal zeka kavramı,”Kendimizin ve başkalarının duygularını tanımayı, kontrol edebilmeyi, kendimizi ve başkalarını motive edebilmeyi ve sosyal ilişkilerde başarılı olabilmeyi” anlamlandırmaktadır. Cooper, Sawaf  da duygusal zekayı “Duyguların gücünü ve hızlı algılayışını, insan enerjisi, bilgisi, ilişkileri ve etkisinin bir kaynağı olarak duyumsama, anlama ve etkin bir biçimde kullanma yeteneği” olarak nitelendirmektedirler. Sahip olduğumuz özellikler kadar, bu özellikleri insanları etkileme ve motive etme amaçlı kullanmada ve süreci şekillendirmede; insanları anlama ve kendini anlatmada duygusal zeka kültürün önemli bir bileşkesi olarak değerlendirilmektedir. Bu anlamda duygularını tanıyan, bilen ve yöneten bireylerin olaylara, durumlara ve insanlara bütünlük perspektifinden bakabilmesi onu diğer bireyler yanında daha avantajlı kılmaktadır. Bir liderlik özelliği olarak da duygusal zeka, bütünlük kurabilme özelliği ile zihnin ve kalbin dengelenmesine aracılık etmektedir. Kendini tanımayı, kendisi ile ilgili farkındalığında benlik ve ilişki yönetimini içerme özelliği ile benlik saygısını temellendiren duygusal zeka, duygular ile ilgili farkındalık ve hangi olaylara nasıl tepki vereceğine ilişkin bir bilinci ifade etmektedir. Bu anlamda Goleman tarafından, duygusal zekanın kendini ve başkalarını tanıma, başkalarının duygularını anlama ve daha da ötesi bu duyguları yönlendirme ve yönetme yeteneği olarak şu unsurları içerdiğine dikkat çekilmektedir: Özbilinç: Kendini tanıma, bir duyguyu oluşurken fark edebilmeyi ifade eder. Bu yetenek duygusal zekanın temeli ve ilk adımını oluşturur. Duyguları İdare Edebilme ve Yönetebilme: Duyguları uygun biçimde idare edebilme, denetleyebilme, yönetebilme yeteneğini tanımlar. Kendini Harekete Geçirebilme(Motivasyon): Duyguları bir amaç doğrultusunda harekete geçirmeyi, içsel güdülenme yeteneğini ifade eder. Başkalarının Duygularını Anlayabilme (Empati) : Kendini başkalarının yerine koyabilme, onların duygu- düşüncelerini anlama ve bunu gösterebilme yeteneğidir. İlişkileri Yürütebilme: Etkili kişiler arası ilişkiler kurabilme, diyaloglar geliştirebilme ve sosyal becerileri tanımlar.

Duygusal zeka, Duygusal olmak değildir. Kendine aşırı değer vermek de değildir. Sürekli gülümseyip sempatik davranmak anlamına da gelmez. Duygusal zeka, zekanın karşıtı hiç değildir. Duygusal zeka duyguları tamamen serbest ve kontrolsüz bırakmak, içinden geldiği gibi davranmak da değildir. Duygusal zeka iyi kalpli olmak değildir. Duygusal zeka, duyguların “akıllıca” kullanımıdır. Kısaca, istediğimiz sonuçlara ulaşmak için duygularımızı istediğimiz yönde kullanma yetisi, duygusal farkındalık düzeyimiz ve duygularla başa çıkabilme becerimizdir. Duygusal zeka ne kadar yüksekse, mutluluk ve başarı da o kadar yüksektir. Duygusal zeka, başkalarının duygularını anlama ve daha da ötesi bu duyguları yönlendirme yeteneğidir. Duygusal zeka, akademik zeka için de önemli bir destektir. Kendi beden dilini kontrol edebilmek, başkalarının beden diline duyarlı olmak, empati göstermek, uzlaşmaya dayalı sinerjik ilişki kurmak, insanlarla olumlu ilişkiler içinde olmak, başkalarını hesaba katmak, yüksek duygusal enerji, çalışmaya istekli olmak, iyimserlik, değişime istek duymak, kendini yönlendirebilmek, hoşgörülü olmak, alçakgönüllü olmak, olumsuz duygularla başa çıkma, stresle başa çıkma, kararlılık gibi duygusal zeka özellikleri duyguların gücünü tanımlamaktadır.

Duyguların gücü adına bu güçleri kullanarak her güne hayatının en güzel olması için bir şans vermek gerekir. Hayat ve hayal yolculuğunda direksiyonda olanın kendiniz olduğunu hatırlayarak bu güçleri amaç odaklı kullanmak, duyguların saklı simetrisini ortaya çıkarmak... İşte bu yolculukta hayallerinle hayatın yüreğine dokunduğunda, her şeyde bir güzellik bulacaksın. Size bir hediye olan bu hayatta fırsatı, şansı, sevdayı, iyiliği, güzelliği yakalamanın yolu, şarkı olan bu hayatta kendi şarkınıza eşlik ederken duyguları da yaşamak ve yaşatmak sizi mutlu kılacaktır.

Prof. Dr. Hanife GÜZ