İnşa, işgal, bölünme ekseninde Irak

SADDAM'IN ARDINDAN IRAK, ULUSLARARASI TERÖR İÇİN BİR FIRSAT ALANINA DÖNÜŞTÜ. axkit021.jpg Irak Savaşı 21. yüzyılın hemen başında, bu yüzyılın en kötü insanlık trajedilerinden biri olarak tarihe geçecek. Arap dünyasının bir zamanlar insan kaynakları açısından en zengin, sanayi altyapısı en gelişmiş olan bu ülkesi, bir anda bu kategorilerde en alta düştü. Profesyonel hayatın her alanında kendini ifade imkanı bulan kadınlar artık güvenlik kaygılarıyla evden dışarı çıkamıyor. Sanat ve kültür faaliyetleri yerini korku ve şüpheye bıraktı. Hem Irak içerisinde hem de dışarıya kitlesel göçler ülkenin büyük çoğunluğunda bir sürgün psikolojisinin oluşmasına yol açtı. Irak'ta 1979 yılında başlayan Saddam Hüseyin dönemi, 2003 Mart'ında Amerika liderliğinde koalisyon güçlerinin bu ülkeyi işgal etmesiyle sona erdi. Dünya medyasında devasa Saddam heykelinin halatlarla devrilmesi ile sembolize edilen Saddam diktatörlüğüne son verilmesi, Irak'ta yeni bir dönem başlattı. Irak'ın işgali bir diktatörlüğe son verirken ülkede iç savaş, etnik çatışma, güvensizlik ve istikrarsızlığın hakim olduğu bir belirsizlik sürecine yol açtı. Bu çatışma ve savaş ortamında hemen her gün yüz kadar Iraklı hayatını kaybetmekte. Çeşitli kaynaklara göre 2003 Mart'ından bu yana ölen Iraklı sayısı 650 bin ile 1 milyon arasında değişiyor. Ölen Amerikalı askerlerin sayısının ise 20 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Irak'ta Anayasa'nın kabülü, parlamento seçimleri gibi kayda değer gelişmeler de gerçekleşti. Ülkede seçimle işbaşına gelen bir hükümet ve bölgesel yönetimlerden oluşan yeni bir federe sistem oluştu. Bu gelişmeler kısmi bir ulusal uzlaşmanın ortaya çıktığını gösteriyor. Ancak bu kısmi uzlaşma ile beraber, ülkede etnik ve mezhep esaslı çatışmalar üzerinden iç savaş benzeri bir durum yaşanıyor. Ülke etnik ve mezhepsel fay hatlarına bölünmüş durumda. Irak vatandaşlığı ve kimin Iraklı olduğu sorusu gün geçtikçe cevaplanması zor bir soru haline geliyor. Bu durumun ülkede oluşturduğu ortam ise korku ve güvensizlik. Geleceğin ne getireceği konusunda ise tam bir hayal kırıklığı ve ümitsizlik hakim.Irak fiilen üç parçaya bölünmüş durumda. Kuzeyde Kürtler, iç kesimlerde Sünni Araplar, güneyde ise Şii Araplar hakim konumda. Amerikan güçlerinin güdümündeki işgal güçleri ve Irak güvenlik güçleri ülkede güvenliği sağlamaya çalışıyorlar. Özellikle iç kesimlerde örgütlenen, ancak Irak'ın hemen tüm bölgelerinde etkili olan direniş ve terör hareketleri, güvenliği tehdit eden unsurlar. El-Kaide uzantıları ve PKK/ PJAK terör örgütleri hem ülkeyi hem de bölge ülkelerini tehdit eden oluşumlar. İronik bir şekilde terörle işbirliği yaptığı söylenen Saddam rejiminin iktidarına son verilmesinden sonra, Irak uluslararası terör için bir fırsat alanına dönüştü. FAY HATLARI Saddam'ın Kuveyt'i işgalini takip eden Amerika'nın Irak'a yönelik ilk harekatı, bir anlamda Soğuk Savaş sonrası dönemde Irak'ın Türk dış politikasında önemli bir yer işgal edeceğinin habercisi oldu. 1991-2003 arası dönemde Türkiye'nin ısrarlı bir şekilde Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması, Kuzey Irak'ta bir Kürt oluşumunu engellenmesi, Irak topraklarında üslenen PKK terör örgütünün varlığına son verilmesi ve Irak Türkmenleri'nin haklarının korunması şeklinde özetlenebilecek dört hedef üzerinde durduğu gözleniyor. Bu hedefler üzerinden kırmızı çizgiler belirlenmiş, Türkiye'nin önceliklerinin zarar görmesi durumunda savaşa varabilecek tedbirler alınabileceği söylenmişti.Irak'ın işgali bir anlamda Irak ile ilgili realitelerin ortaya çıkmasına yol açtı. Kuzey Irak'ta Kürt Bölgesel Yönetimi'nin ortaya çıkması Türkiye'de bölünme korkusunu tetikledi ve Kürt eksenli, miyop bir politikanın pekişmesine yol açtı. Irak'ta bu gelişmeler yaşanırken Türkiye aynı zamanda yapısal bir dönüşüm geçirmekte, Avrupa Birliği ve IMF ile sürdürülen süreçlerde siyasal, yasal ve ekonomik reformlar gerçekleştirilmekteydi. Irak'ta seçimler sonrası Türkmenler'in dağınık yapısının fark edilmesi, Irak'ın toprak bütünlüğünün ancak federal bir yönetim tarzıyla mümkün olacağı süreç içerisinde Türk dış politika yapıcılarının pozisyonlarında değişikliklere yol açtı.Türkiye'nin Irak politikası, işgal sonrası Kürt devleti korkusundan kurtularak Irak'ın tamamını kuşatacak şekilde değişikliğe uğradı. Daha önce karşı olmasına karşılık Türk yönetimi, Irak'taki federal yapıyı kabullendi. Irak'taki farklı kesimlerle diyalog kuruldu ve özellikle Sünni kesimler üzerinde oluşturulan etkiyle bazı etkili grupların seçimlere katılmasına katkı sağlandı. Irak'ta süregiden siyasal süreçlerde ve ulusal uzlaşma çalışmalarında Türkiye'nin yapıcı roller oynadığı gözleniyor. İşgal güçlerinin lojistik desteklerinin büyük kısmı Türkiye üzerinden Irak'a ulaşıyor. Kuzey Irak'ın inşasını Türk inşaat şirketleri gerçekleştiriyor, 300'e yakın Türk işadamı ve 10 bin Türk işçisi Kuzey Irak'ta faaliyet gösteriyor. Türkiye'nin bir diğer inisiyatifi Irak'a Komşu Ülkeler Platformu ile bölgesel diplomasi yürütüyor. Bu toplantıların sonuncusu içinde geçtiğimiz günlerde Amerikan Dışişleri Bakanı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin katılımıyla gerçekleşti. TÜRKİYE-IRAK İLİŞKİLERİ Türkiye'nin Irak politikası bir taraftan yeni bir vizyona kavuşma eğilimi gösterirken, diğer taraftan PKK'nın Türkiye'de artan terör saldırılarıyla Kuzey Irak'a eksenli güvenlik politikalarının tutsağı haline geliyor. Bir yanda Irak'ın inşasına yardım eden, katkı sağlayan sivil-ekonomik bir güç olan Türkiye imajı varken, diğer taraftan Kuzey Irak bağlamında tepkili, askeri operasyon hazırlığında bir imaj ortaya çıkıyor. Türkiye'nin temel sorunu Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması ile PKK terörüyle mücadelenin birlikte gerçekleşmesini sağlamak. Bu bağlamda Türk-Irak ilişkileri, Türk-Amerikan ilişkilerinde önemli bir etken oldu. 1 Mart 2003 tezkeresi ile kötüleşen ilişkiler, 2007 sonu itibarıyla oldukça sorunlu bir halde seyrediyor. Türkiye'nin ABD'den beklentilerine karşılık bulamaması ve terörle mücadelede Amerika'nın destek vaatlerinin gerçekleşmemesi Türk-Amerikan ilişkilerinde gerilime yol açıyor.Bu bağlamda merkezi Irak yönetimi Türkiye'ye yardım etmek istiyor, ancak kabiliyetleri buna yetmiyor. Türkiye'nin Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ni muhatap almak istememesi, yardım etme potansiyeli olan, ancak isteksiz davranan Kürt yönetimi ile arada bir set oluşturuyor.Türkiye'nin Irak politikasının önümüzdeki dönemde belirleyicileri; işgal sürecinin alacağı seyir, Irak'ın tamamını kuşatan Türkiye'nin bölgede sivil-ekonomik gücüyle elde ettiği stratejik derinlik ve PKK terörüyle mücadele bağlamında Irak ile ikili ilişkiler, bölgesel ve uluslararası bağlamlarda yürüttüğü diplomasinin dinamik ve çok boyutlu kulvarları olacak. n IRAK POLİTİKASI "Stratejik Derinlik: Türkiye'nin Uluslararası Konumu" Ahmet Davutoğlu / Küre Yayınları "Irak'ta Yeni Dönem, Ortadoğu ve Türkiye" Gökhan Çetinsaya / SETA Yayınları "Türkiye ve Ortadoğu" / Bülent Aras / Metris Yayınları "Irak Savaşı Sonrası Ortadoğu" / Der: Bülent Aras / TASAM "Irak'ı Anlamak" William R. Pork / NTV Yayınları "Irak'ın Sonu Ulus Devletlerin Çöküşü mü Olacak?" Peter Galbraith / Doğan Kitap "Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek" Mustafa Akyol / Doğan Kitap "Irak, İran ve Petrodoların Yaklaşan Sonu" Bülent Gökay ve Paul Rogers / Versus Yayınları "Musul Sorunu"/ İhsan Şerif Kaymaz / Otopsi Yayınları "Türkmenler"/ Bilal Şimşir/ Bilgi Yayınevi "Amerika'nın Irak Savaşı"/ Hakan Tunç / Harmoni Yayınları "Barışı Bitiren Barış"/ David Fromkin / Epsilon Yayınevi "Modern History of the Kurds" / David Mc Dowell / Longitude "Occupation" / Patrick Cockburn / Verso Publishing "Republic of Fear" / Kanan Makiya / University of California Press "Inventing Iraq" / Toby Dodge / Columbia University Press "Assassin's Gate" / George Packer / Amazon Remainder Account "The Foreigner's Gift" / Fouad Ajami / Free Press OKUMA LİSTESİ