Seyir defteri: Tom ve Jerry

Ayı Yogi, Taş Devri, Scooby-Doo, Jetgiller gibi popüler çizgi filmlerin yaratıcısı William Hanna’nın belki de en sevilen iki karakteri; küçük, kahverengi, sevimli bir fare ve hayatını onu yakalayıp mideye indirmeye adamış büyük, gri, pervasız kedi... Tamamen kadere bırakılıp şapkanın içinden çekilen kuralarla belirlenmiş etiketleri; Tom ve Jerry..

İkisinin de belirli karakteristik özellikleri var; Tom, her zaman kendini ev sahibi, köpek hatta fareye bile sevdirme endişesi taşıyan fırsatçı bir kedi iken; Jerry, hilelerini afacanlıklara bulayan, kendini kurtarmaya çalışan, kovalandığı için kaçan, kırılgan bir karakter. Aslında çok basit bir kurgu söz konusu; bir kedi ve bir fare, ezeli düşmanlar olarak bir arada yaşayamaz ve bir şekilde birbirinden kurtulmak ister. Ama beklenmedik olan, bu amaç uğruna harcanan çabanın hayal gücü zenginliğidir.

Fred Quimby, sadece Tom ve Jerry’nin değil, bütün MGM çizgi filmlerinin yapımcısı, 1937’den itibaren, ne yazık ki, pek de espri anlayışı olmadığı halde; şirket bünyesindeki komik karikatürist grubun hükmünü sürdü. Quimby, çocuk ruhlu animatörlerin üretimlerinin daha büyük bütçelere dönmesini ve sermayeleri yükseltmeyi ilişkilendiriyordu. Ama onun kanatları altında, Tom ve Jerry büyük yol kat etti. Ticari kaygılarla yüz göz olmaktan kurtulan Hanna ve Barbera, Tom ve Jerry’i MGM’nin “Altın Tozu İkizleri” haline getiren yaratıcılığı tecrübe etmek için özgürdüler. 1940 Şubat’ında ilk kez yayınlanan çizgi seriden, 1940-1958 yılları arasında çekilen 114 filmin yedisi Oscar kazandı.

18 yıl sonra Quimby emekli olunca, su bulanmaya başladı. O yıllarda televizyon insanların hayatına girdi ve inanılmaz bir kitleyi eğlendirme görevini üstlendi. Film stüdyoları ile birlikte çizgi filmler de sinemaskop döneme girmek zorunda kaldı. Tom ve Jerry’nin sinemaskop ilk ürünü ‘Pet Peeve’dir(1954).

MGM, 1957’de, çalışanlarına haber dahi vermeden çizgi film bölümünü kapatır. Bu hengameden Tom ve Jerry de etkilenir. Derbeder kedi Tom, acar faresi Jerry’i sendika görevlilerinin halay çektiği bir grev meydanında kovalayacaktır artık. Hanna ve Barbara işsiz kalır. Bir çok çalışmaları da yarıda... Çalıştıkları bölümün kapandığı haberi, bir gece yarısı, masal kahramanlarına hayat veren ustalara uyurgezer vaziyetteyken tebliğ edilir.

O sıralarda diğer stüdyolarda da çizgi film imkanları sınırlıdır, kimse de kiralamaya yanaşmaz. Joe ve Bill yolsuz kalma ihtimallerine fon müziği olan yusuf yusuf sesleri eşliğinde Columbia Pictures’ın Screen Gems’i ile anlaşma imzalar. Mali karşılaştırma dehşet vericidir. 5 dakikalık bir filme 3 bin dolar... Bu miktar MGM’de 50-60 bin dolara varıyordu. Karakterlerinin yaşaması için her yaptıklarına çekici bir unsur bulmak zorundaydılar. Ruff’la Ready öyle bir dönemin ürünüdür.

Böylece, sınırlı animasyon doğar. Sınırlı animasyonda, vücut sabit duracak, yalnızca kollar ayrı bölümler olarak eklenebilecek ve bir de gözler kırpıştırılabilecekti.

1960’lar beraberinde yeni bir kontrat gündeme getirir. MGM, tüm olanlardan sonra, Tom ve Jerry’den hala iş çıkacağını düşünür ve Gene Deitch ile 13 yeni bölüm yaratması için anlaşır. Deitch, stüdyosunu Paraguay’a taşır ve bünyesindeki Çekoslavak animatörler Tom ve Jerry’nin yeni karakterlerini oturtmak için yarım düzine bölüm hazırlar. Hanna, Barbera, Irv Spence, Ken Muse ve MGM’deki diğer animatörlerin tersine, Doğu Avrupa takımı hiçbir zaman eski büyüyü sürdürme şansını yakalayamaz. Karakterlerin görünüşlerine sadık kalmış olsalar da, kendileri gibi davranmalarına izin vermediler. Jerry’nin cazibesine büyük katkıda bulunan sevimliliği sahte bir şekilde gizlenmiştir, bir şekilde dürbünün ters tarafından görünüyor izlenimi veriyordu. Ve Tom, hareketlerine kişilik kazandıran deli dolu tavrını kaybetmiş, ekranın önünden hızla geçen bir kedi olmuştu. Seyredilmeyecek kadar kötü olmasa da, tarihinde efsanelerin yattığı ikili gösterişsiz bir hale büründü. Deitch’in kontratı bu 13 bölümden sonra uzatılmadı.

1963’de Warner Biraderler çizgi dünyasının kapılarını örtünce, tetikte bekleyen MGM, Chuck Jones’a Tom Ve Jerry’nin teatral yayınına hayat vermesi için teklifte bulundu. Jones, tecrübeli ve kabiliyetli bir animatördü. Warner’ın Bugs Bunny, Duffy Duck ve saz arkadaşlarının gelişiminde esaslı rol oynamıştı.

İşe girişir girişmez, ilk vazife olarak ikilinin görünüşünü değiştirdi. Tom’a şeytani tavrını pekiştiren Boris Karloff kaşlarını ekledi, bir de kuyruk ve kesik kulaklar... Jerry büyüdü, daha sevimli gözler, daha büyük kulaklar ve şirin bir ifadeyle aramıza döndü. Çizgi dizinin logosuna bile el attı Jones, eski başlık düzenini 1960ların havasına soktu. Stüdyonun kuruluşundan beri her film öncesi beliren MGM aslanının kükremesi ise Tom’un miyavlamasıyla değiştirildi. Tüm bu imaj değişikliği Jones’un kendi formatına uysa da, Tom ve Jerry -sıkı bir hikayeden yoksun - aynı değillerdi. Jones’un egemenliğindeki 34 bölümden sonra 1967’de MGM üretimi durdurdu. Teatral çizgilerde gelecek görmeyen stüdyo Jones’la kontratını yenilemedi ve Tom&Jerry bir kez daha stüdyonun tozlu arşivine hapsedildi.

Sekiz sene sonra, 1975’de, orijinal Tom ve Jerry kafadarları Hanna&Barbera Cumartesi sabahları televizyonda yayınlanması için yeni bir fikirle döndüler. Zamanında öldürünceye kadar güldüren ikilinin sırrı birbirlerine uyguladıkları inanılmaz şiddetti, oysa bu artık kimi ebebeynler tarafından sakıncalı bulunabilir ve tepki toplayabilirdi, zor bir satış olacaktı. Uzlaşma adına Hanna & Barbera karakterleri bir kez daha(!) değiştirmeyi kabul ettiler. Tom ve Jerry artık iki sıkı dosttu. Pek çok fanatik tarafından anlam verilemeyen bir çözümdü bu.

Tom ve Jerry’nin siyaseti
Bir çok politik örnekte, çizgi filme atıflar vardır. Bazen Kıbrıs meselesinde, bazen bir İslamcı söylemde:

“Ancak Avrupa Birliği, Rum Kesimi'ne, adada çözüm olmasa bile AB'ye üye olacağı sözünü verdi ve bunu yaptı. AB'nin ve BM'nin sık boğazla çözüme ulaşılamayacağını bilmesi gerekir. Sıkboğazla gelecek çözüm ileride daha büyük olaylar çıkmasına neden olabilir. Fiyasko sözcüğü bana, ünlü çizgi film "Tom ve Jerry"yi hatırlatıyor. O çizgi filmdeki Jerry isimli muzip fare, uyuyan kedi Tom'a bir türlü rahat vermez. Kuyruğuyla oynar, önündeki peyniri çalar vs. İzleyici, Jerry'yi hep şirin, Tom'u ise zalim bilir, oysa o hem şaşkın hem de aldatılandır. Uluslar arası arenada da; o çizgi filme benzeyen bir kedi-fare oyunu var şimdi. Bir yanda Türkiye, karşıda Yunanistan, Birleşmiş Milletler ve Avrupa. BM Kıbrıs için rapor hazırladı sözde.”

Kıbrıs’la ilgili fikir beyan eden bir politikacının görüşleri. Aynı şekilde muhafazakar bir sitede yazar Murat Kirişçi “Hz. Muhammed filminin düşündürdükleri” başlıklı makalesinde Amerikan menşeili çizgi kahramanlara işaret ederek, “Bu çizgi filmlerdeki kahramanların gelir seviyeleri Amerikan toplumunun standartlarında orta haldedir. Fakat bu kahramanlar çalışmayan, üretmeyen, sadece tüketen asalaklardır. Tom ve Jerry’nin yaşadığı evlere dikkat edin ya da Mickey Mouse’a ya da Donald Duck’a. Bu evlerde çizgi film icabı evin her eşyası gerektiğinde parçalanabilir ama bunların tekrar yerine nasıl getirildikleri hiç gösterilmez. Gerçek hayatta parasız mı alınıyor acaba bu eşyalar?” ifadesini kullanıyor.

Akademik araştırmaların konusuydu
Tom ve Jerry bir çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de akademik araştırmalara konu oldu. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selahattin Şenol, “çizgi filmlerin ergenlikte izlenmesi gerektiğini” söylemişti. Şenol "Bu tür filmlerle her şeyi elde etme mesajı, elde edilecek şey için her yolun uygun olduğu ve başkalarını bir biçimde yok etme düşüncesi aktarılıyor. Ani parlamalar çocukların zihin yapısındaki düzensizlikleri tetikleyerek sara nöbetlerine ya da havale geçirmelerine yol açabilir. Haberlerdeki veya çizgi filmlerdeki şiddet çocukları daha fazla etkileyebilir. Çocukların çizgi filmleri izlemeleri için ancak ergenlik sonrasında olması gerekir. Çünkü çocuklar bu yaşlara kadar sınırı bilmezler” ifadesini kullanmıştı.

Tom yerleşik düzenin savunucusu, Jerry de bir anarşist mi?
Zafer Dergisi.com isimli sitede Dr. Yusuf Karaçay’ın 11 Eylül saldırısıyla ilgili bir yazısı. Makale esnasında ilgi çekici bir benzetme ve iyi bir soru...

“Peki ‘Medeniyetle terör arasındaki mücadelenin sonucu ne olur?’ derseniz, bu kez komik de olsa bir çizgi filme atıf yapmam lâzım: Tom ve Jerry. Bilirsiniz, Tom yerleşik düzenin savunucusu, evin güçlü kedisidir ve refah içinde yaşamaktadır. Jerry ise kendine küçük bir kovuk ve iki dilim peynir bulmaya çalışan gariban bir faredir. Tom, evdeki hâkimiyetinin ve rahatının devamı bazen de sırf keyfi için Jerry’yi kovalar, öldürmeye çalışır hep. Görünüşe bakarsanız bu mücadeleyi Tom’un kazanması beklenir. Ama öyle olmaz. Jerry’nin önemli avantajları vardır zira. Meselâ Tom kovalamaca esnasında avizelerin kırılmasını, masanın devrilmesini, evin dağılmasını da önlemek zorundadır. Evdekilere rezil olma riski vardır çünkü. Jerry’nin ise umurunda değildir bunlar, hatta işine bile gelir. Nasılsa kendisinin değildir kırılıp dökülenler. Jerry’nin kaybedecek hiçbir şeyi yoktur yani. İşte o yüzden de pervasız ve korkusuzdur. Ve zaten tahrip, tamirden kolaydır. Sonuçta eğer barışıp refahı paylaşmazlarsa çözümün püf noktası budur, hep Jerry kazanır kovalamacayı...”

İnternet üzerinde Tom ve Jerry
Lisanslı ya da değil bilgisayar oyunları senelerdir Tom ve Jerry’den ekmek yiyor. Bu oyunların çoğu tahmin edeceğiniz üzere Jerry olarak Tom’dan kaçmanızı konu alıyor. Çizgi filmi kadar yaratıcılığı bulunmayan bu oyunların grafiği de berbat. Tom bir sıpaya Jerry de isimsiz şişko arabesk sanatçılarına benziyor. Kedi severlerin buluştukları internet sitelerinde ise baş köşede yine Tom var. Kendi hayatında Tom olmayı seçmiş kedilerin Jerry’e benzer sahiplerine kahramanı kedi onlarca çizgi film karakterinden biri olarak gülümser. Tom ve Jerry’nin müzikleri de internette dolaşan kolpacı müzik marketlerin baş tacıdır.

tom Temel amacı, Jerry' yi bitirmek.. özellikleri : Atiktir, çeviktir gözüpektir. Tuzak kurgulama ve uygulama konusunda aşmıştır. Teknolojiye uyumludur.

jerry Tom’un belalısı özellikleri: Daha atiktir, daha çeviktir, daha gözüpektir. Tuzak nedir ki? Teknolojiyle yarışır.