Şişmanlık sosyal hayatınızı şekillendiriyor

Ayşeğül Aydoğan Atakan

Gelişmiş ülkelerin sorunu olmaktan çıkıp artık az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri de etkileyen obezite, kalp damar hastalıkları, diyabet gibi kronik hastalıkların baş nedeni olarak gösteriliyor. ''Şişmanlık korkusu'' nedeniyle blumia, anoreksiya gibi yeme bozukluklarına da yol açan obezitenin, sosyal boyutları ise uçaklardan sinema salonlarına hatta iç çamaşırlarına kadar pek çok alanda yeni düzenlemeler gerektiriyor.

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma uzmanı Prof. Dr. Yusuf Orhan, günümüzün en önemli problemlerinden biri olan şişmanlığın sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra sosyal ve ekonomik problemlere yol açan bir sorun olduğunu belirterek sorularımızı yanıtladı.

Şişmanlığın yol açtığı belli başlı sağlık sorunları nelerdir?
Şişmanlık, günümüzde gelişmiş ülkelerdeki en önemli sağlık problemlerinden birini oluşturmaktadır. Sıklığı tüm dünyada her geçen gün artış göstermekte; diyabet, hipertansiyon, iskemik kalp hastalığı, safra kesesi hastalığı ve belirli kanser türleri riski taşıyan kronik bir hastalık olarak halk sağlığını tehdit etmektedir.

Peki obezite sosyal alanda ne gibi sorunlar yaratıyor?

Şişmanlık, koltuklar, oturma yerleri ve giysi kalıplarının genişlemesine yol açarak ekonomik ve sosyal bir problem olarak da kendini göstermektedir. Böylece şişmanlık, diğer birçok hastalıktan farklı olarak hekimlerin yanı sıra uçak mühendisleri, otomobil tasarımcıları, stadyum, spor sahaları, sinema, tiyatro ve konser salonu gibi gösteri yerlerinin mimarisini planlayan kişilerin kabusu haline gelmekte, çeşitli giysi, iç çamaşırı ve takıların fabrikasyon üretimini etkilemektedir. Bütün bunların yanı sıra, toplumun şişmanlık korkusu da özellikle gençlerde tehlikeli oluyor.

Gençlerde ne tür tehlikelere yol açıyor?

Şişmanlık korkusu, anoreksiya veya bulimia nervoza gibi yeme davranış bozukluklarının tetiğini çekmekte veya değişik beslenme bozukluklarına yol açmaktadır.

Şişmanlığın topluma maliyeti nedir?

Şişmanlığın topluma olan maliyeti gittikçe yükselmektedir. Amerikalılar 1989 yılında zayıflamak amacıyla 30 milyar dolardan fazla harcamışlar ve ABD’de 1995 yılında şişmanlığın doğrudan tıbbi maliyeti 70 milyar ABD doları bulmuş; 2000 yılındaki şişmanlık total ekonomik yükü ise 117 milyar ABD doları olarak hesaplanmıştır.

Türkiye’de veriler neyi gösteriyor?

Ülkemizle ilgili sağlıklı verileri göstermek biraz zor olabilir. Ama yapılan çalışmalar gittikçe ülkemizde de şişmanlığın bir sorun haline geldiğini desteklemektedir. Bilhassa son yıllarda özellikle gençler arasında da şişmanlık gittikçe yaygın bir hale gelmektedir.

Şişmanlıkla mücadelede yapılması gerekenler

Primer korunma önlemleri

Böyle kişiler normal ağırlıklıdır, şişmanlıkla ilgili yakınma ve bulgu mevcut değildir. Bu tür önlemlerle normal ağırlıklı kişiler şişmanlıktan korunmaktadır ve şişman olmaları engellenmektedir.

Özellikle çocukların korunması sağlanmalıdır. Yuvalar, ana okulları ve ilköğretim okullarında sıhhatli gıdaların verilmesi/ satılması sağlanmalı, renkli/ kolalı içecekler tüketimi azaltılmalı, açık havalı ve sağlıklı oyun alanları sağlanmalı, internet, televizyon, video, sinema vs gibi oyun ve eğlence türlerinin tipleri ve süreleri azaltılmalı.

Her türlü yayın kuruluşunda (özellikle televizyonda) sağlıksız gıda (mineral ve vitamin içermeyen, fakat yüksek kalori, doymuş veya trans yağ ve karbonhidrat içeren) veya çöplük gıda (junk food) denen besinlerin reklamları azaltılmalı veya tamamen engellenmeli.

Sekonder korunma yöntemleri

Bu kişiler artık şişmandır. Alınacak önlemlerle şişmanlıkları durdurulmaya çalışılmaktadır.

Aşırı yağlı, kalorili, karbonhidratlı gıda tüketiminin ve alkol alımının azaltılması,

Çeşitli sağlık kuruluşlarında şişmanlık tanı ve tedavisi ile uğraşan ünitelerin açılması, desteklenmesi,

Şişman hastalara Sağlık Bakanlığı onaylı şişmanlık ve tedavisinde kullanılan ilaçlar temin edilmeli, bu konudaki bürokratik güçlükler engellenmeli,

Tüm şişman hastalara Sağlık Bakanlığı onaylı şişmanlık tedavisinde kullanılan balon (intragastic balon, mide içi balon uygulaması), kelepçe (gastic banding, mideye kelepçe takılması) yaygın olarak yapılması sağlanmalı.