Yeni çağın tiki: ekranlar!

Son zamanlarda ebeveynlerden en sık duyduğum soruların başında “Çocuğumu televizyon karşısından alamıyorum ya da çocuğum sürekli tabletle oynuyor, ne yapabilirim?” soruları geliyor. Günümüz insanın da çokça maruz kaldığı tablet, cep telefonu ve televizyon ekranları ayrıca çocuklarda yoğun sosyal medya kullanımını ilk etapta ebeveynler bir kaçış, bir rahatlama noktası olarak görüyorlar; ancak daha sonra çocuklarının artan ekran ve sosyal medya kullanımından rahatsız oluyorlar. Yoğun iş temposunun ardından eve geldiklerinde çocukların enerjisine ayak uyduramayan ebeveynler, çareyi çocuğu televizyon karşısına oturtmakta ya da tabletle oynamasına izin vermekte buluyor. Bunu son derece yanlış buluyorum. Çocukla geçirilen zamanın en kaliteli şekilde geçirilmesi için ebeveynlerin bilinçlendirilmesi gerektiğini ve çocuğun her seferinde sanal ekrana ve sosyal medyaya maruz bırakılmaması gerektiğini düşünüyorum. Aşırı televizyon izleme ve tablet kullanımının beyin gelişimini de etkilediği ve bu durumun çeşitli sonuçlar doğurduğu artık kabul edilen bir gerçek; bu yüzden ekran kullanımının ve televizyon karşısında geçirilen sürenin muhakkak sınırlandırılması gerektiğini düşünüyorum.

Sanal medya tiki beyin gelişimini etkiliyor

Yapılan araştırmaların sonucunda günümüz insanının yeni bağımlılık şeklinin “sanal tik” olduğu ve İnternet Bağımlılığı Bozukluğu’na (IAD) sahip insanların alkol ve sigara bağımlılarıyla aynı özellikler taşıdığı kabul ediliyor. Bu bağımlılığa sahip çocuklarda ortaya çıkan özellikler ise şöyle:

• odaklanabilme kapasitesi daralıyor,
• odaklanma süreleri kısalıyor
• dikkat bozukluğu artıyor
• IAD oranı artıyor
• şiddete duyarsızlık veya şiddete eğilim artıyor
• sosyal ve duygusal gelişimi etkileniyor
• görünür olma ihtiyacı insani paylaşımların önüne geçiyor.

Ebeveynlerin doğru iletişim becerileriyle çocuklarının ekran ve sosyal medya kullanımını sınırlandırması (örneğin günde 15-20 dk) gerekiyor. Ebeveynler, çocuğa ‘televizyon izleyemezsin ya da tabletle oynayamazsın’ demek yerine televizyon ve tabletten daha cazip aktiviteler önermeliler. Çünkü ebeveynlerin çocukları ile daha fazla vakit geçirmesi bu işin kesin çözümü. Aşırı televizyon ve tablet kullanımının ciddi derecede odaklanma problemine yol açabiliyor ve bu da kritik sonuçlara neden olabiliyor.

Odaklanma neden kritik?

Ekranlara olan bağımlılığın en tehlikeli sonucu odaklanma problemi; bunun nedeni odaklanmanın başladığımız işi bitirebilme becerisi, öğrenebilme kapasitesinin artması, hedef koyabilme ve oldurtabilme becerisi, işleri yarım bırakmama sorumluluğu, problem çözme becerisi, okul başarısı, yaratıcılık, verimlilik, etkili konuşabilme gibi kazanımlar edinilmesine yardımcı olması. Çocukların başka bir işle uğraşırken sürekli tabletle oynamayı ya da televizyon izlemeyi istemesi akıllarının sürekli onlarda olmasından kaynaklanıyor bu da çocukların bir süre sonra hiçbir şeyle ilgilenmeyip sadece onlara bağımlı olması riskini taşıyor.

Son olarak; çocuk gelişiminde mizaca uygun baş etme becerileri ile odaklanma kapasitesi geliştirmekte ebeveynlerin yüzde elli etkili olduğunu ve bu oranın aslında çok yüksek olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden bu oranın çocukla kaliteli zaman geçirerek doldurulması gerekiyor. Çocukların 13 yaşından önce ekran ve sosyal medya ile tanıştırılmasının bu gelişimde ebeveynin sahip olması gereken yüzdeye televizyon ve sosyal medyanın sahip olmasını sağlıyor ve bu durum çocuğun içe kapanıklık, asosyallik ve hiperaktivite gibi özellikler geliştirmesine neden oluyor.