Tik tak tutkunları

Dolmabahçe Sarayı’ndaki eski, benzersiz ve çoğu Fransız yapımı 193 saatin tamiri ve bakımı Recep Gürgen tarafından yapılıyor


       Kimisi, bayramlaşma törenlerinde, padişahın tören salonuna girmek üzere olduğunu gösterdi, kimisi de 9’u 5 geçerken, durdu, kaldı. Geçmişe ev sahipliği yapan Dolmabahçe Sarayı’nda her biri ayrı anılarla yüklü tam 193 eski saat, Türkiye’nin tek eski saat tamircisi Recep Gürgen ve Sanat Tarihi eğitimi aldıktan sonra eski saatlere aşkla bağlanan Şule Gürbüz’e emanet. Saraydaki saatleri tek tek kuran Gürbüz, “Saatler bazen kapris yapıyor, bazen de bizi utandıracak şekilde kusursuzlaşıyorlar" diyor.
       Osmanlı Devleti’nin son, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına tanıklık eden, her iki dönemin siyasal gelişmelerine ev sahipliği yapan Dolmabahçe Sarayı, birçoğunun kaynağı bile belli olmayan tarihi objelerle, dünün sessiz tanıklığını yapıyor. Sarayın envanter kayıtlarının çok sağlıklı olmaması, bugün bile görenleri hayran bırakan birçok eşyayı, daha da gizemli kılıyor. Objelerin belki de en çarpıcı, en farklı olanları ise, saatler.
       Bir kısmının, devlet adamları tarafından yaptırıldığı, bir kısmının da hediye edildiği tahmin edilen saatlerin her biri, sırtında taşıdığı anıların yanı sıra, bugün artık benzerini bile göremeyeceğimiz özellikler sergiliyor. Saray’daki 193 saatin 100’e yakını ilgisizliğe kurban giderek, yıllarca depolarda hapis kaldılar. Son dönemde yapılan çalışmalarda ise tekrar gün ışığına çıkan saatler, şimdi onarılarak tekrar yaşama dönmeyi bekliyorlar. Kosova’dan Türkiye’ye göç ederek, babasının mesleğini sürdüren Recep Gürgen ve ondan saat aşkını kapan Şule Gürbüz ise sarayın saat tamircileri unvanlarıyla, yaşlı dostları tekrar canlandırmak için mesai harcıyorlar.

Bin bir çeşit figür

       Çoğu Fransız yapımı olan saatlerin her biri kendine has özellikler taşıyor. Kimisinin mekanik kolu kurulduğunda serenatlar çalarken, kimisi de gecenin doğmasıyla ortaya çıkan Ay’ı gösteriyor. En kıymetlisi ise dünyada sadece dört adet bulunan, Rönesans dönemine ait, altın kaplama saat. Yapıldığı dönemde, “yelkovan" henüz icat edilmediği için, akrebiyle sadece saat dilimlerini gösteriyor. 1875 Fransız yapımı diğer saat ise, üzerine yerleştirilen dünya maketiyle, hem 24 saatlik, hem de 365 günlük döngüyü tamamlıyor. 15 günde bir kurulan saat, 365 gün sonra, hiç sapma göstermeden bir yıl önceki noktaya geri dönüyor. 1820 yılında Gotik tarzda yapılan, bronz, pirinç karışımı saat, kurularak, dört ayrı melodi çalıyor. İngiliz yapımı saat ise, keçi derisinden yapılan borularla hava üfleyerek, ön panelindeki küçük yelkenli gemileri harekete geçiriyor.

Abdülhamit’in saatçisi yetiştirdi

       Daha önce Topkapı Sarayı’ndaki saatleri tamir eden Recep Usta, üç yıldır Milli Saraylar Daire Başkanlığı’nın sözleşmeli tamircisi. Meslektaşlarının, daha çok para kazanmayı tercih ettiği için, tarihi saatleri tamir edecek tek kişi olarak kaldığını belirten Recep Usta, şunları söyledi:
       “Dokuz yaşından beri hayatımı bu eski saatlerden kazanıyorum. Abdülhamit’in saatçisi Wolfgang Mayer’den işin inceliklerini öğrendim. Tünel’deki atölyemde, gençler yetiştirmek istiyorum ancak, piyasaya çıkınca daha çok parayı tercih ediyorlar."
       Sanat Tarihi eğitimini tamamladıktan sonra üç yılır Gürgen’in yanında çalışan Şule Gürbüz, önceden hayal bile etmediği saat tamirciliğini, şimdi çok seviyor. Gürbüz sevgisini şöyle dile getiriyor:
       “İnsan zamanı kendi avuçları içinde hissediyor. Çok zor, dikkat isteyen bir iş. Bazen eksik kalan parçaları temin edemiyoruz ve kendimiz yapıyoruz. Hepsi tarihi yaşayan saatler, bazen kapris yapıp, onarılmamakta direniyor, bazen de utandıracak şekilde yanlış bir şey yapsak da doğru çalışıyorlar."

Saatleri kurma sorumlusu

       Saraydaki saatleri kurma görevi de Şule Gürbüz’ün. Gürbüz, şu anda 15 - 20 saati, haftada bir kez kuruyor. Tamirat çalışmalarının bitmesiyle, onlarca saati kurmak zorunda kalacak. Gürbüz, saatleri kurarken, herbirinin senkronize olması için ayrı bir çaba sarfettiğini belirterek, “Sarayda, saatlerin farklı zamanları göstermesi çok çirkin olur. Böyle bir durum olmaması için dikkatli davranıyorum" diyor. Milli Saraylar Daire Başkanı Polat Akbulut ise, tamiratın sona ermesinden sonra, sarayda saat koleksiyonu açılacağı müjdesini verdi.

Saat ondan sorulur

Saat tamircisi Recep Gürgen, Dolmabahçe Sarayı’ndaki saatlerle tek tek ilgileniyor. Yıllara tanıklık etmiş saatlerin her birinin birbirinden farklı özellikleri var.
       Şule Gürbüz’ün görevi saatleri tek tek kurmak. Saatlerin ayrı ayrı senkronize olması için özel bir çaba sarfettiğini söyleyen Gürbüz, yaptığı işi çok seviyor.